Polska w OECD

W ostatnich latach, Estonia notowała silny wzrost gospodarczy, któremu towarzyszył wzrost wynagrodzeń. OECD przewiduje, że w najbliższym okresie, wzrost ulegnie spowolnieniu pod wpływem napięć handlowych i niepewności politycznej. Wskaźniki krótkookresowe wskazują na wysoki poziom optymizmu konsumentów i nieco słabnące zaufanie sektora biznesowego. Eksport ulegnie pewnemu spowolnieniu, ponieważ popyt ze strony głównych partnerów handlowych Estonii spowalnia, a utrzymująca się utrata konkurencyjności kosztowej uniemożliwia Estonii zwiększenie udziału eksportu w PKB. Realne płace nadal rosną, ale rosnąca niepewność zachęci do oszczędzania, a tym samym obciąży konsumpcję. Niskie stopy procentowe ustalone przez Europejski Bank Centralny oraz niskie stopy realne wynikające z niskiej inflacji będą sprzyjać wzrostowi gospodarczemu Estonii.

OECD podkreśla, że finanse publiczne Estonii są w doskonałym stanie. Dzięki konserwatywnej polityce fiskalnej, wynikającej z długoletniego przestrzegania reguły fiskalnej (wymagającej zachowania równowagi budżetowej w kategoriach strukturalnych), Estonia ma bardzo niskie zadłużenie (dług publiczny oscyluje wokół 8% i jest najniższy w całym OECD), a duża część wydatków jest kierowana na inwestycje infrastrukturalne, które wspierają długoterminowy wzrost gospodarczy. Ostatniej koniunkturze gospodarczej, towarzyszyła procykliczna polityka wydatkowa, co zostało skrytykowane przez OECD. Organizacja stoi na stanowisku, że należy zezwolić na swobodne działanie automatycznych stabilizatorów, a w przypadku silnego pogorszenia koniunktury stosować klauzulę wyłączenia. Rozszerzenie podstawy opodatkowania na nieruchomości mieszkalne oraz wyższe podatki i opłaty środowiskowe mogłyby częściowo sfinansować długoterminowe potrzeby w zakresie wydatków na infrastrukturę, opiekę zdrowotną i zabezpieczenie społeczne oraz umożliwiłyby cięcia w podatkach od pracy i konsumpcji. Struktura podatkowa kraju jest stosunkowo przyjazna dla wzrostu gospodarczego. W przyszłości wzrośnie jednak presja na wydatki związane z potrzebami długoterminowymi. Ludność Estonii szybko się starzeje i kurczy, średni wskaźnik świadczeń jest stosunkowo niski (a zakres ubezpieczenia zdrowotnego nie jest kompletny), co negatywnie wpływa na ubóstwo osób w starszym wieku.

Reforma system emerytalnego: Zdaniem OECD, obecne propozycje estońskiego rządu dot. wycofania środków z drugiego filaru emerytalnego (tj. obowiązkowych indywidualnych funduszy) przed osiągnięciem wieku emerytalnego zagrażają długoterminowej stabilności i pogłębiłyby ubóstwo osób starszych, które w Estonii jest już na wysokim poziomie. Propozycja umożliwienia rezygnacji z udziału w II filarze i wczesnego wycofania funduszy zwiększyłaby dochody rządu, ale mogłaby zagrozić stabilności makroekonomicznej i przyszłej adekwatności emerytur. Ponadto skutki proponowanych zmian nie zostały właściwie ocenione (brak długoletniej oceny skutków regulacji).

Celem wnioskodawcy jest zapewnienie większej swobody w podejmowaniu decyzji dotyczących inwestycji w oszczędności emerytalne, po tym jak w 2018 r. fundusze emerytalne drugiego filaru odnotowały średnio 5,5 % realnej rocznej straty (a zarazem średniej straty w wysokości 0,2 % w ciągu ostatnich 15 lat). Dane OECD potwierdzają, że estońskie fundusze emerytalne odnotowywały jedne z najniższych zwrotów w całym obszarze OECD w perspektywie ostatnich 15 lat. Brak wystarczająco wysokiej znajomości zagadnień finansowych może jednak uniemożliwić obywatelom znalezienie lepszych możliwości inwestycyjnych. Według badań opinii publicznej, ok. 25-30% zgromadzonych aktywów emerytalnych zostanie wycofanych, co odpowiada 5% PKB. Rząd przewiduje, że na wycofanie zdecydują się obywatele z najmniejszymi oszczędnościami i umiejętnościami finansowymi, co pogłębi społeczne nierówności.

OECD sugeruje, że fundusze emerytalne powinny być lepiej zarządzane i nadzorowane. Efektywność kosztowa funduszy emerytalnych leży u podstaw adekwatności emerytur, a Estonia nie jest jedynym krajem o wysokich opłatach zarządzania funduszami. Połączenie niższych opłat, większej konkurencji i mniejszych ograniczeń dotyczących inwestycji funduszy emerytalnych mogłoby sprawić, że stałyby się one rentowne. W ostatnim czasie doszło do zmian w zakresie inwestowania przez fundusze: maksymalne podstawowe opłaty za zarządzanie zostały w 2019 r. obniżone z 2 % do 1,2 %, a opłaty uzależnione od wyników są dopuszczalne, jeśli stopy zwrotu przekraczają wskaźnik referencyjny. Ponadto zniesiono limit 75 % dla inwestycji w akcje, a limit inwestycyjny w instrumenty pochodne zwiększono z 10 % do 50 %, w papiery wartościowe nienotowane na giełdzie z 30 % do 50 % oraz w nieruchomości z 5 % do 10 %.  Ze względu na duży udział instrumentów giełdowych i wysokiego ryzyka, wpływy ze zmodernizowanego filara mogą być jednak poddawane bezustannym fluktuacjom, co może prowadzić do społecznego niezadowolenia i dalszego zmniejszenia wobec rozwiązań proponowanych przez państwo.

Dla Polski szczególnie istotną kwestią są estońskie rozwiązania w zakresie podatku CIT, którego główne założenie polega na opodatkowaniu zysków dopiero w momencie ich wypłaty. Ma to skłaniać firmy do inwestowania.  W Estonii rozwiązanie to obowiązuje od 20 lat, natomiast w sejmowym expose, wygłoszonym 19 listopada br. Premier RP Mateusz Morawiecki zapowiedział jego wprowadzenie w 2021 r. dla krajowych MSP.

Oficjalna publikacja dokumentu odbyła się 17 grudnia w Tallinie. OECD było reprezentowane przez Zastępcę Sekretarza Generalnego OECD Ulrika Vestergaarda Knudsena, a Estonia – Ministra Finansów Martina Helme.

 

Więcej informacji:

https://www.oecd.org/economy/estonia-economic-snapshot/

https://www.oecd-ilibrary.org/economics/oecd-economic-surveys-estonia_22212302

---

OECD (2019), OECD Economic Surveys: Estonia 2019, OECD Publishing, Paris, https://doi.org/10.1787/f221b253-en