Polska w OECD

Tematami  obrad tegorocznej sesji ministerialnej OECD były wyzwania związane z budowaniem zbiorowej odporności gospodarczej przy jednoczesnym przestrzeganiu wspólnych wartości oraz budowaniu i pielęgnowaniu partnerstw z krajami spoza OECD.

Wśród sesji tematycznych MCM tradycyjnie znalazła się ta, poświęcona aktualnej prognozie gospodarczej  OECD Economic Outlook z uwypukleniem kwestii wzmacniania pozycji kobiet w gospodarce. Ponadto odbyła się sesja poświęcona Ukrainie i wzmocnieniu współpracy OECD z tym krajem oraz pomocy w jego odbudowie ze zniszczeń wojennych, sesja handlowa nt. budowania odporności gospodarczej i trwałego wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu, sesja technologiczna poświęcona przyszłym wyzwaniom związanym z budową gospodarek zeroemisyjnych, dyskusje dot. budowania i wzmacniania globalnych partnerstw, w tym zaangażowania w regionie Indo-Pacyfiku, Afryki, i innych ważnych regionów świata, a także sesja energetyczna poświęcona przyszłości tego sektora.

W sesji otwierającej MCM podkreślano niepewność w świecie związaną z trwającą rosyjską agresją na Ukrainę. Zwracano uwagę, że globalna gospodarka zaczyna powoli odradzać się po pandemicznym kryzysie. Wzywano do podjęcia wspólnego wysiłku na rzecz budowy bardziej sprawiedliwej i zrównoważonej gospodarki światowej, opartej na inwestycjach w odnawialne źródła energii i technologie cyfrowe w sposób umożliwiający włączenie wszystkich grup społecznych bez względu na wiek, płeć, religię itp. Rolę OECD w tych obszarach mogą wzmocnić partnerstwa zawierane z krajami zainteresowanymi współpracą, a w przyszłości także członkostwem (w tym z  regionu Indo-Pacyfiku).

Ważnym momentem w tej części obrad  było uroczyste podpisanie Programu Krajowego dla Ukrainy przez Sekretarza Generalnego OECD, premiera Ukrainy (on-line) oraz szefa brytyjskiej dyplomacji jako przewodniczącego MCM.

SESJA 1: OECD Economic Outlook

Tegoroczna prezentacja prognozy ekonomicznej OECD Economic Outlook skupiła się na kwestii równości płci
i wzmocnienia pozycji kobiet w gospodarce. Jeśli chodzi o sytuację gospodarczą, to OECD zauważa pewne oznaki powolnego spadku inflacji, ale ta kwestia pozostanie w najbliższym czasie jednym z głównych problemów dla większości gospodarek. OECD prognozuje umiarkowany wzrost globalnego PKB, jednak osiągnięcie trwałego i zrównoważonego wzrostu to odległa perspektywa czasowa. Pomimo oznak ożywienia na świecie oraz poprawy nastrojów konsumentów, sytuacja nadal pozostaje niepewna. Aktualne pozostają zagrożenia związane z dalszym rozwojem wojny w UA oraz zakłóceniami na światowych rynkach energii i żywności, które wprowadzają także niepewność co do samych prognoz OECD. 

Według OECD zwiększenie zatrudnienia kobiet może zrównoważyć niedobory siły roboczej zauważalne w wielu krajach. By to osiągnąć kluczowe jest m.in. poszerzenie dostępu do dobrej i taniej opieki nad dziećmi i wczesnej edukacji, promowanie podziału urlopu rodzicielskiego między rodziców i ułatwianie powrotu do pracy poprzez szkolenia, wspieranie zrównoważonych pod względem płci awansów zawodowych oraz promowanie dostępu kobiet do stanowisk kierowniczych.

SESJA 2: Ukraine

W tej wskazano na konieczność  intensyfikacji współpracy multilateralnej, która jest konieczna w celu stawienia czoła obecnym wyzwaniom, także tym związanym z konsekwencjami agresji RU na UA.

Podkreślano znaczenie opracowanego przez Sekretariat OECD programu krajowego dla UA oraz rolę koordynacyjną biura łącznikowego OECD w Kijowie Dodatkowo niektóre PCz zapowiadały przekazanie wpłat dobrowolnych na jego realizację.

Wyrażano poparcie dla aspiracji UA w zakresie uzyskania członkostwa OECD oraz wskazywano na rolę Wieloagencyjnej Platformy Koordynacji Donorów, której OECD jest członkiem. Wskazywano na potrzebę działań ograniczających światowy kryzys żywnościowy, w szczególności na kontynencie afrykańskim. Podkreślano znaczenie kontynuowania przez rząd UA reform.                

SESJA 3: Economic Resilience – Trade Policies For Resilient And Inclusive Growth

W dyskusji podkreślano  wagę dywersyfikacji i odporności handlu, inwestycji i łańcuchów dostaw, by móc sprostać aktualnym wyzwaniom i odpowiedzieć na problemy, przed którymi stoją gospodarki.

Globalne łańcuchy wartości i międzynarodowy system handlu oparty na regułach znalazł się obecnie w trudnej sytuacji. Obawy o problemy ekonomiczne, koncentrację rynków, konsekwencje dla środowiska naturalnego, bezpieczeństwo łańcuchów dostaw oznaczają, że mamy wspólne wartości, które są ważne dla integracji gospodarczej. OECD jest właściwym miejscem, by opracować i wdrożyć wspólną efektywną odpowiedź na te problemy, a MCM może nadać tym pracom odpowiedni kierunek i impet.

Jako priorytetowe określano kwestie: 1) odporności łańcuchów GVC, co ważne zwłaszcza dla zielonej i cyfrowej transformacji, oraz restrykcji w eksporcie krytycznych surowców; 2) silnego wsparcia dla międzynarodowych norm dot. społecznej i środowiskowej równowagi w obszarze handlu i inwestycji, czemu mogą pomóc wytyczne dot. odpowiedzialnego prowadzenia biznesu; 3) wsparcia dla WTO, poprawy w zakresie jakości danych i analiz zwłaszcza dot. subsydiów, prac dot. restrykcji w handlu usługami wspierających ich liberalizację oraz analiz dot. moratorium w handlu elektronicznym.

Bez wolnego handlu nie będzie bezpieczeństwa żywnościowego czy transformacji zeroemisyjnej tak potrzebnej w walce ze zmianami klimatu.

W części plenarnej podsumowano rozmowy w trzech grupach dyskusyjnych:

BG1: Trade Policies for Economic Resilience and Growth – funkcjonujący międzynarodowy  system handlu jest niezbędny dla wzrostu gospodarczego; otwarte rynki są kluczowe dla zapewnienia gospodarczej odporności
i bezpieczeństwa ekonomicznego, a także odpornych łańcuchów dostaw poprzez umożliwienie dywersyfikacji; handel dotykają nowe wyzwania tj. polityczne presje związane z postępującą fragmentacją, zmiany w relacjach handlowych pomiędzy państwami związane z wymogami bezpieczeństwa krajowego, często przeradzające się w protekcjonizm; wyrażano obawy o rosnące subsydia i brak uczciwych warunków na rynku; serie poważnych kryzysów wywołanych agresją RU na UA, pandemią Covid-19, zmianami klimatycznymi; wyzwania związane
z cyfrową i zieloną transformacją; potrzebna bliska współpraca pomiędzy podobnie myślącymi państwami, by stawić czoła nowym ryzykom i wyzwaniom, oraz utrzymać i wzmocnić działanie systemu handlu międzynarodowego opartego o reguły; kluczowe będą zapewnienie bezpieczeństwa ekonomicznego, bliska współpraca sektora publicznego z prywatnym, walka z niedozwolonymi praktykami handlowymi, subsydiami, przymusem ekonomicznym, które oznaczają nieuczciwe i nierówne reguły gry; wsparcie dla sukcesu zbliżającej się konferencji ministerialnej WTO MC13 i dla systemu handlu opartego o reguły, z uwzględnieniem prac dot. porozumień handlowych różnego typu uzupełniających globalny system; pełne wsparcie dla szerokich prac OECD
w tym obszarze.

BG2: Resilient Critical Supply Chains (przew. CR) – prawidłowe funkcjonowanie międzynarodowego systemu handlu opartego o zasady jest niezbędne dla ambitnych celów transformacji zeroemisyjnej i szerzej dla funkcjonowania naszych gospodarek, w tym dla wzmocnienia odporności i przewidywalności łańcuchów dostaw; obawy o zależność od trudno dostępnych krytycznych minerałów niezbędnych dla zielonej transformacji; dywersyfikacja źródeł/dostawców oraz nabywców jest podstawową strategią zarządzania ryzykiem i wzmacniania odporności łańcuchów dostaw; zapewnienie zdrowego klimatu inwestycyjnego będzie konieczne dla wsparcia innowacji i tworzenia nowych technologii; zapewnienie transparencji i powstrzymanie się od restrykcji eksportowych w sektorze krytycznych surowców jest szczególnie ważne; polityki/działania/narzędzia naprawcze nie mogą wprowadzać nowych barier w handlu ani zniekształcać warunków gry; wskazywano na koszty związane z koncentracją produkcji, restrykcjami eksportowymi, dwustronnymi zależnościami, brakiem transparencji; należy monitorować zależności w handlu, by utrzymać konkurencyjność rynków krytycznych łańcuchów dostaw, szczególnie tych niezbędnych dla zielonej transformacji.

BG3: Sustainable and Inclusive Growth (przew. NZ) – możliwa jest jednoczesna integracja celów środowiskowych, pracowniczych, zrównoważonego rozwoju i działań w obszarze handlu by przynosić dobrobyt; dystrybucja korzyści ekonomicznych powinna uwzględniać kobiety, grupy rdzennych mieszkańców i społeczności lokalnych, małe i średnie przedsiębiorstwa, zapewniając dobrobyt w tych wszystkich grupach; musimy unikać ryzyka wzrostu protekcjonizmu i zależności ekonomicznej; wsparcie dla działań WTO i nowych obszarów prac, dla transformacji cyfrowej; OECD i IEA są świetnym forum do dyskusji i współpracy, zapewniającym bardzo ważne dane, analizy oraz rekomendacje dla prowadzonych polityk.

Working Ministerial Breakfast

Akcentowano wagę relacji zewnętrznych OECD, przyczyniających się do szerszego upowszechnienia norm
i standardów Organizacji w świecie.

W dyskusji kraje wspierały przyjęcie strategicznych ram współpracy OECD z regionem Indo-Pacyfiku oraz akcentowały współpracę w ramach programów regionalnych, w tym programu na rzecz Azji Południowo-Wschodniej – SEARP,na rzecz Ameryki Łacińskiej i Karaibów - LACRP , programu na rzecz Eurazji  oraz programu na rzecz Europy Południowo-Wschodniej – SEERP. Niektóre z państw, zauważały, że UA powinna pozostać priorytetem dla OECD (oraz podnosiły potrzebę intensyfikacji współpracy z Mołdawią np. w postaci programu krajowego). Państwa podkreślały także wagę prac nad partnerstwem OECD z Afryką przy czym niekiedy wskazywano też na potrzebę utworzenia nowego programu regionalnego dla Afryki Subsaharyjskiej.

SESJA 4: Future Frontiers: Innovative Technology for Net Zero Economies

W dyskusji zwracano uwagę na rolę nowych technologii w przeciwdziałaniu zmianom klimatycznym, poprzez m.in. wspieranie  prosumentów, bardziej inteligentne zarządzanie sieciami przesyłowymi czy modyfikowanie nawyków konsumenckich. Podkreślał przy tym konieczność istotnego zwiększenia publicznych nakładów na działalność badawczo-rozwojową oraz całościowego i spójnego podejścia do polityk wspierania innowacji, MŚP i rozwoju technologii. Odniósł się również do bieżącej dyskusji dot. rosnącej roli i zastosowań sztucznej inteligencji, zainicjowanego właśnie „G7 Hiroshima Process on Generative Artificial Inteligence” oraz celów stawianych Globalnemu Forum Technologii OECD, którego inauguracyjne posiedzenie odbyło się w przeddzień obrad MCM.

W przedstawionych na zakończenie tej sesji podsumowaniach dyskusji z trzech grup równoległych akcentowano następujące kwestie:

BG1: „Net zero, sustainability, biodiversity”: osiągnięcie ambitnych celów zero-emisyjności wymaga skoordynowanych działań państw, szczególnego wsparcia państw rozwijających się oraz znaczącego przyspieszenia rozwoju i implementacji udoskonaleń technologicznych. Wymaga to istotnego podniesienia nakładów na działalność badawczo-rozwojową oraz skoordynowania pokrewnych polityk rządowych. Ważkimi tematami są również kwestie czystych źródeł energii, suwerenności energetycznej, sprawiedliwej transformacji, ograniczania odpadów plastikowych czy skuteczniejszego zagospodarowania przestrzennego. Rolą organizacji międzynarodowych jak OECD i IEA jest wspieranie globalnej koordynacji działań, wymiana najbardziej efektywnych doświadczeń i praktyk, rozwijanie standardów oraz stałe gromadzenie rzetelnych danych i ich analiza.

BG2: „Tech that promotes and protects human rights and shared values”

Nowoczesne technologie są swoistym obusiecznym mieczem i mogą być wykorzystywane zarówno do poprawiania sytuacji ludzi, ulepszania usług publicznych, realizacji ambitnych zamierzeń gospodarczych i klimatycznych, ale również do manipulowania opinią publiczną i stanowić zagrożenie dla instytucji i procesów demokratycznych. Dostęp do pozytywnych skutków zielonej i cyfrowej transformacji zależy od zaufania opinii publicznej oraz rzetelności i odpowiedzialności w tworzeniu i zastosowaniu nowych technologii. Pamiętać należy również o rosnącym śladzie węglowym wprowadzania nowych technologii (np. zużycie energii elektrycznej przez rozrastające się centradanych).

BG3: „Development, bridging digital and tech divides”: rozwój technologiczny jest kluczowy dla spełnienia ambitnych celów klimatycznych. Rolą rządów jest troska o sprawiedliwą transformację, ukierunkowane wsparcie dla najbardziej wrażliwych grup, prowadzenie współpracy z wszystkimi interesariuszami, promocja innowacyjności oraz tworzenie właściwych regulacji.

SESJA 5: Energy futures

Dyskusja dot. przyszłości sektora energii koncentrowała się na działaniach podejmowanych przez OECD/IEA oraz rządy w dobie kryzysu energetycznego wywołanego agresją RU na UA, który znacząco nasilił presję na rynki energii w odbudowie gospodarek po pandemii Covid-19. Kryzys energetyczny postrzegany jest jako możliwość przyspieszenia transformacji w kierunku „czystego systemu energetycznego” oraz zmniejszenia popytu na energię i uzależnienia od paliw kopalnych. Podobnie jak w latach 70-tych XX w. gdy kryzys naftowy w znaczący sposób przyspieszył działania na polu efektywności energetycznej, również obecnie istnieje szansa na przyspieszenie upowszechniania technologii takich jak panele fotowoltaiczne, energia wiatrowa, pojazdy elektryczne czy pompy ciepła.

Ważnym tematem jest także tworzenie nowych miejsc pracy związanych z transformacją (wg IEA do 2030 r. może powstać 9 mln miejsc pracy w sektorze transformacji energetycznej) oraz zwiększenie roli i zaangażowania kobiet w sektor energii (obecnie tylko 16% kobiet pracuje w sektorze energii).

Zwracano uwagę na trzy konieczne działania, które należy podjąć: masowe przyspieszenie inwestycji w transformację oraz skuteczniejszą mobilizację prywatnego kapitału; zapewnienie odpowiedniej i wykwalifikowanej siły roboczej; zapewnienie surowców dla transformacji – konieczność czterokrotnego zwiększenia dostaw minerałów krytycznych w celu osiągniecia scenariusza NZE do 2050.

Czysta transformacja już się dzieje, czego przykładem jest np. wzrost wykorzystania energii słonecznej (w ciągu zaledwie roku przyrost mocy z fotowoltaiki wzrósł o 40%). Wg danych IEA w tym roku, po raz pierwszy w historii, inwestycje w PV przewyższą inwestycje w produkcję ropy. Drugim przykładem „turbo-przyspieszenia” transformacji są pojazdy elektryczne (dzisiaj 1/5 nowych sprzedawanych samochodów to elektryki, podczas gdy dwa lata temu było to 1/25). Trzecim przykładem jest wielki powrót energii jądrowej, kolejnym - wzrost efektywności energetycznej, która jest opłacalna dla konsumentów i pozwala zredukować rachunki za energię. Problemem i podstawowym hamulcem w przyspieszeniu transformacji są inwestycje w krajach rozwijających, które nie są wystarczające.

W trakcie sesji podkreślono kwestie finansowania transformacji, kompatybilność infrastruktury, w tym odpowiednie inwestycje w rozwój sieci elektroenergetycznych, innowacje i nowoczesne technologie takie jak H2 lub CCUS (połączenie wzrostu ekonomicznego z ambitnymi celami klimatycznymi.

Dyskusja uwidoczniła znane już wcześniej podziały między krajami w zakresie wyboru właściwej ścieżki transformacji. Wiele krajów wskazywało na rolę energii jądrowej w przyszłym systemie energetycznym, były też jednak głosy za wyeliminowaniem energii jądrowej, jak i gazu ziemnego z taksonomii europejskiej

Uczestnicy sesji potępili działania RU w UA, ataki na jej infrastrukturę oraz używanie energii jako broni.

Transformacja energetyczna, przyspieszenie rozwijania OZE i uniezależnienie się od paliw kopalnych postrzegane jest jako rozwiązanie problemu, zwracano jednak uwagę na wyzwania w obszarze minerałów krytycznych, które również mogą stanowić wąskie gardło w rozwijaniu „czystych” technologii. Występujący podkreślili także nierozłączność trzech rewolucji, które mają miejsce obecnie – cyfrowej, energetycznej i transportowej - oraz większej potrzeby ich synchronizacji.

Zakończenie MCM

W obradach MCM wzięło udział  ponad 50 premierów i ministrów z 55 państw co uznano jako mocny mandat do dalszych działań OECD w celu wspierania państw w podejmowaniu właściwych wyborów politycznych i tworzeniu skuteczniejszych polityk.