Polska w OECD

Otwierając posiedzenie, Sekretarz Generalny OECD Angel Gurria podkreślił, że obecny kryzys i wdrażane pakiety stymulacyjne dają szansę na przeprowadzenie planu odbudowy, który będzie zarówno zielony jak i stawiający ludzi w centrum podejmowanych działań.  Przy okazji okrągłego stołu ministerialnego OECD zainaugurowało nową stronę internetową poświęconą tematyce zielonej transformacji gospodarczej „Focus on green recovery”.

Minister Kurtyka w swoim wystąpieniu zaznaczył, że Polska jest gotowa na podjęcie wysiłku transformacji w kierunku gospodarki niskoemisyjnej, odpornej na zmiany klimatu i efektywnie wykorzystującą zasoby. Przygotowana przez Polskę Polityka Energetyczna do 2040 r. stawia na sprawiedliwą transformację sektora energetycznego z uwzględnieniem potrzeb wszystkich obywateli. Celem Polski jest redukcja ubóstwa energetycznego o 30% i utworzenie 30 000 miejsc pracy w wyniku działań związanych z zieloną odbudową. W ciągu najbliższych 20 lat Polska zbuduje nowy zeroemisyjny system energetyczny oparty na odnawialnych źródłach energii, zwłaszcza morskiej energii wiatrowej, a także na energii jądrowej o wielkości porównywalnej z obecną (tj. 40 GW). Już w 2030 r. jedna na trzy MWh będzie pochodzić z zielonych źródeł. Minister Kurtyka podkreślił także pozycję OECD jako organizacji, która może odegrać ważną rolę w procesie zielonej transformacji gospodarek, nie tylko dzięki swoim zdolnościom analitycznym, ale także dzięki zaangażowaniu w działania z krajami niebędącymi członkami OECD i szczególnej roli, jaką odgrywa na arenie międzynarodowej, np. w ramach grupy G20.

Jednym z pierwszych raportów opublikowanych przez OECD na stronie poświęconej zielonej odbudowie gospodarczej jest „The Policy Brief: Making the green recovery work for jobs, income and growth”.

Raport skupia się na tym, w jaki sposób kraje mogą stworzyć sprawiedliwe warunki dla zielonej odbudowy gospodarczej po pandemii COVID-19. Raport dokonuje również wstępnego przeglądu zapowiedzianych przez rządy działań mających na celu ożywienie gospodarki i proponowanych zachęt zarówno w krajach członkowskich OECD jak i kluczowych krajach partnerskich. Pomimo iż większość krajów koncentruje się na środkach, które mogą stymulować zrównoważony rozwój przy jednoczesnym zwiększeniu zatrudnienia, dochodów i wzrostu gospodarczego, wciąż wiele z nich proponuje środki wspierające działania szkodliwe dla środowiska.

W krótkim okresie epidemia Covi-19 wywołała skutki zarówno negatywne jak i pozytywne dla światowych gospodarek. W wyniku zamknięcia gospodarek w pierwszej fazie walki z pandemią drastycznemu załamaniu uległa mobilność – w konsekwencji, jak szacuje Międzynarodowa Agencja Energetyczna (IEA) – globalne emisje CO₂ spadną w 2020 r. o 8% - do poziomów sprzed 10 lat. Jednakże spadek ten ma charakter jednorazowy i w długim okresie nie będzie miał znaczącego wpływu na emisje CO₂ do atmosfery – chyba, że zostaną wprowadzone strukturalne i trwałe zmiany. Podobnie wyglądała sytuacja z zanieczyszczeniem powietrza i wody – w skutek zatrzymania działalności przemysłowej jakość powietrza oraz wody okresowo uległa poprawie, ale wiele krajów już raportuje powrót do poziomów zanieczyszczeń sprzed pandemii. Dużym wyzwaniem związanym z  pandemią okazało się zarządzanie odpadami – odnotowano znaczący wzrost odpadów medycznych, głównie środków ochronnych oraz jednorazowych opakowań plastikowych dla przemysłu spożywczego, a jednocześnie spadły zdolności przerobowe instalacji recyklingowych i  załamał się rynek cenowy dla produktów plastikowych pochodzących z recyklingu. Pandemia uwidoczniła i przypomniała również o znaczeniu jakie ma ingerencja człowieka w środowisko naturalne przyczyniając się do stworzenia warunków, w których patogeny mogą przenosić się ze zwierząt na ludzi. Wylesianie, degradacja i fragmentacja siedlisk, intensyfikacja rolnictwa, handel dzikimi zwierzętami oraz zmiany klimatyczne objawiły się w chorobach odzwierzęcych.

Według wstępnej analizy przeprowadzonej przez OECD w sierpniu 2020 r., co najmniej 30 krajów OECD i kluczowych krajów partnerskich włączyło do swoich programów odbudowy gospodarki środki ukierunkowane na wspieranie przejścia na zieloną gospodarkę. Środki te obejmują:

• dotacje, pożyczki i ulgi podatkowe ukierunkowane na ekologiczny transport, gospodarkę o obiegu zamkniętym oraz B+R i wdrażanie czystej energii;
• wsparcie finansowe dla gospodarstw domowych i przedsiębiorstw na rzecz poprawy efektywności energetycznej i instalacji energii odnawialnej;
• nowe fundusze i programy na rzecz tworzenia miejsc pracy i stymulowania działalności gospodarczej poprzez odbudowę ekosystemów;
• kontrola inwazyjnych gatunków obcych i ochrona lasów.

Ze wstępnej analizy wynika, że rządy do tej pory koncentrowały swoje działania proekologiczne na sektorach energii i transportu lądowego, a w mniejszym stopniu na innych ważnych dla odbudowy gospodarki sektorach jak przemysł, rolnictwo, leśnictwo i gospodarka odpadami. Wśród najczęściej stosowanych środków wsparcia odnotowano obniżki podatków i dotacje/pożyczki, a w dalszej kolejności dotacje na badania i rozwój (B+R). Niewiele środków przeznaczono dotychczas na szkolenia i zwiększanie kompetencji pracowników.

Analiza środków pomocowych wykazała również, że 24 rządy ogłosiły działania, których konsekwencją może być pośredni lub bezpośredni negatywny wpływ na środowisko takie jak złagodzenie funkcjonujących wymogów środowiskowych (np. w zakresie jakości wody, emisji zanieczyszczeń do atmosfery, produktów plastikowych jednorazowego użytku), zmniejszanie podatków i opłat związanych z eksploatacją środowiska, bezwarunkowe ratowanie sektorów wysokoemisyjnych.

Według raportu OECD, analizy pokazują, że środki pomocowe nakierowane na odbudowę zielonej gospodarki są niższe pod względem wolumenów niż te wspierające rozwiązania mogące potencjalnie mieć negatywny wpływ na środowisko. Przykładowo, wg. Institute for Sustainable Development środki pomocowe krajów grupy G20 skierowane dla sektora energii (nowe działania, jak również modyfikacja już działających programów) w 47% wspierają paliwa kopalne i w 39% czystą energię.

Odbudowa gospodarki po kryzysie jest dobrym momentem na wykorzystanie możliwości jakie daje zielona gospodarka, szczególnie w zakresie tworzenia nowych miejsc pracy. Międzynarodowa Agencja Energii Odnawialnej (IRENA) szacuje, że sektor OZE może zatrudniać ponad 40 mln ludzi do 2050 r. a całkowite zatrudnienie w sektorze energii może sięgnąć w tym okresie 100 mln osób – wzrost o 58 mln - jeżeli zostanie wykorzystany cały potencjał sektora energii odnawialnej. Według z  kolei IEA szybkim źródłem wzrostu zatrudnienia w okresie odbudowy gospodarki może być efektywność energetyczna - do 2,5 mln nowych miejsc pracy rocznie. Dalsze możliwości tworzenia miejsc pracy oferują sektory związane ze środowiskiem naturalnym czy rolnictwem ekologicznym.

Odpowiednie i zrównoważone finansowanie jest oczywiście nieodzownym elementem zielonej odbudowy gospodarczej. Rządy na świecie przeznaczyły już istotne środki na zielone działania – według wstępnych szacunków jest to przynajmniej 312 mld USD, a jeżeli dodamy do tego cały pakiet pomocowy UE (European Green Deal) to kwota może sięgnąć ponad 1 bln USD. Środki na zieloną odbudowę są jednak niższe niż te przeznaczane do tej pory na inwestycje wykorzystujące paliwa kopalne.

Monitorowanie podejmowanych działań, w szczególności ich wpływ na budowę zielonej gospodarki za pomocą wymiernych, porównywalnych i aktualnych wskaźników ma kluczowe znaczenie dla osiągnięcia zamierzonych celów. Raport wskazuje, że niewiele krajów oceniło ex post efekty zielonych pakietów stymulacyjnych wprowadzonych w 2008 r. w wyniku światowego kryzysu finansowego. Dlatego też, aby wspomóc ten proces OECD zidentyfikowało 13 głównych wskaźników środowiskowych, które mają pomóc w ocenie skuteczności realizowanych polityk i ich wpływu na rozwój zielonej gospodarki.

Wskaźniki te mogą być traktowane jako punkt wyjścia do dalszego monitorowania sytuacji i efektów pakietów stymulacyjnych rozwóju zielonej gospodarki. Pomimo iż Polska nadal znajduje się w grupie państw o wysokim poziomie emisji CO2 na jednostkę wytworzonego PKB – to jak wskazuje raport w  latach 2000-2018 kraj nasz odnotował imponującą redukcję emisji CO2 bo aż o 50%  z poziomu ok. 0.5 kg CO2/USD do poziomu poniżej 0,3 kg CO2/USD.

Wśród wskaźników uwagę zwraca 1. pozycja Polski wśród krajów OECD i Partnerskich pod względem udziału środków budżetowych przeznaczonych na badania i rozwój z ukierunkowaniem na osiągnięcie celów środowiskowych – według raportu 8% wszystkich środków budżetowych na B+R – kierowane jest właśnie na działania innowacyjne w tym obszarze.

 

Więcej informacji:                                                                          

https://www.oecd.org/coronavirus/en/themes/green-recovery   

http://www.oecd.org/coronavirus/policy-responses/making-the-green-recovery-work-for-jobs-income-and-growth-a505f3e7/

---

Photo: ©Ministerstwo Klimatu