Polska w OECD

Raport zawiera analizy dotyczące wpływu pandemii na kwestie gospodarcze, społeczne i środowiskowe oraz wnioski wynikające z tej sytuacji w różnych obszarach: wpływ na proces cyfryzacji, mobilności, gęstości zaludnienia, planowania przestrzennego oraz współpracy w zakresie zarządzania kryzysem między administracją publiczną i samorządową.

W raporcie zebrane zostały też przykłady działań podjętych przez władze miast w odpowiedzi na kryzys wywołany przez pandemię. Globalnie prawie połowa ludności świata żyje w miastach, a szacunki wskazują, że w 2050 będzie to ponad 55% . Kryzys powoduje presję zarówno na system ochrony zdrowia ale również na sytuację ekonomiczną.

Gęstość zaludnienia w miastach powoduje możliwości szybszego rozprzestrzeniania się wirusa. Ponadto większe zanieczyszczenie powietrza i większa liczba mieszkańców starszych i chorych wpływa na większą podatność na ciężkie przechodzenie choroby.

Z ekonomicznego punktu widzenia w miastach skupia się biznes, który ucierpiał na ograniczeniach związanych z przemieszczaniem się i prowadzeniem działalności gospodarczej. Ucierpiały centra mobilności – lotniska i transport publiczny, który zatrzymał się w zasadzie w połowie marca. Co więcej w miastach jest więcej nierówności społecznych, dużo więcej obszarów biedy, z czym trudniej sobie poradzić niż na obszarach mniej zaludnionych i bardziej zrównoważonych.

Badania pokazują, że np. w Paryżu aktywność. gospodarcza od połowy marca spadla o 37% (34% średnio we Francji). Władze miasta oceniają, że kryzys będzie ich kosztował 400 000 EUR (np. ilość turystów spadła o 80%).

W Barcelonie PKB spadło o 14%, czyli 4 razy więcej niż podczas kryzysu w 2009 r. Największe miasta w Wielkiej Brytanii oceniają, że kryzys kosztował ich 1.6 miliarda funtów. Badanie w Madrycie pokazało że po dwóch miesiącach zamknięcia miasto straciło 60 500 miejsc pracy co stanowi 5,4% zatrudnienia. Najbardziej ucierpiała turystyka –spadek 31,8% miejsc pracy, handel detaliczny - 11,3 %, usługi (5,6%) i kultura (2,6%). 

Raport wskazuje, że w związku z lockdownem i zatrzymaniem transportu oraz częściowo produkcji, jedynie w środowisku naturalnym można zaobserwować krótkotrwałą poprawę sytuacji - emisja CO2 spadła średnio o 8% w 2020 (zgodnie z danymi IEA). W Europie średnio o 58%, gdzie np. emisja szkodliwych substancji spowodowana przez transport osobowy spadła o 88%. Średnio w dużych miastach transport drogowy spadł o 50-75%, aż do 95% w godzinach szczytu. Zanieczyszczenie powietrza w chińskich miastach spadło o 10-30%, W New Dehli ruch samochodowych w godzinach szczytu spadł o 95%. W Nowym Jorku emisja CO2 zmniejszyła się o 38%.

Eksperci zwracają uwagę, że w niektórych miastach emisja wraca do poziomu sprzed pandemii.

Podczas pandemii wzrosła ilość śmieci, przede wszystkim nie nadających się do ponownego przetworzenia, jak maski i rękawiczki jednorazowe. Ilość śmieci w USA wzrośnie prawdopodobnie o około 30%. W Irlandii o 20-30%.

W raporcie proponowane są rozwiązania w perspektywie krótko i średniookresowej, zogniskowane wokół sześciu kategorii:
1. Działania w obszarze zachowania dystansu społecznego
2. Działania w miejscach pracy i dojazd do pracy
3. Działania dla grup mieszkańców szczególnie narażonych,
4. Działania w obszarze świadczenia usług publicznych
5. Wsparcie dla biznesu
6. Działania w obszarze komunikacji, podnoszenia świadomości społecznej poprzez narzędzia cyfrowe.

Obserwacja kryzysu pandemicznego w miastach sprowokowała autorów do wyciągnięcia pewnych wniosków do kształtowania polityki rozwoju miast w przyszłości.

1. Pandemia Covid-19 miała różny wpływ i skutki w różnych miejscach, ale wiele działań, szczególnie tych na szczeblu rządowym było skierowanych do wszystkich tak samo. Okazało się, że potrzebne są rozwiązania skoncentrowane na konkretnym obszarze i konkretnych osobach.
2. Kryzys zdrowotny był szokiem zarówno z punktu widzenia ekonomicznego jak i społecznego, odporność miast na skutki kryzysu oraz wyjście z niego zależy w dużym stopniu od struktury przemysłu, rynku pracy oraz otwartości handlowej.
3. Kryzys ujawnił ze zdwojoną siłą nierówności wśród ludzi i miejsc, szczególnie w dużych miastach, gdzie grupy szczególnie wrażliwe, jak migranci, osoby ubogie, kobiety oraz osoby starsze zostały szczególnie dotknięte.
4. Problemy zdrowotne nie były związane z gęstością zaludnienia ale raczej z nierównościami strukturalnymi w miastach.
5. Cyfryzacja, główny gracz w czasie pandemii pozostanie głównym komponentem nowego ładu po pandemii, chociaż telepraca i jej sposoby różnią się w zależności od kraju.
6. Efekt Zoom (czyli spotkań wirtualnych, ograniczenia w przemieszczaniu się) oraz efekt Grety (podniesienie tematów ochrony środowiska naturalnego, przyspieszona świadomość środowiskowa) spowodowała, że kwestie przekształceń w kierunku czystego transportu miejskiego i gospodarki o obiegu zamkniętym są coraz bardziej politycznie i społecznie akceptowalne.

Sytuacja Covid-19 niesie również implikacje dla rządzących, biorąc pod uwagę zaufanie obywateli do administracji, które w niektórych aspektach rośnie a w niektórych maleje.

Po zidentyfikowaniu i podjęciu działań dla rozwiązania problemów krótkoterminowych, miasta rozpoczęły przygotowywanie długoterminowych strategii dla bardziej włączających, zielonych i inteligentnych miast.

Aby zmniejszyć różnice i odpowiedzieć na nierówności strukturalne miasta przygotowują strategie wsparcia dla lokalnego biznesu, zatrudnienia, budowy dostępnych mieszkań, rewitalizacji i wsparcia dla wrażliwych gospodarstw domowych.

Wiele miast planuje inwestycje, aby pobudzić wzrost gospodarczy z uwzględnieniem potrzeb środowiska naturalnego czyli z naciskiem na czyste formy mobilności miejskiej i efektywności energetycznej.

Wiodąca rola cyfryzacji w odpowiedzi na kryzys popchnęła wiele miast do systematycznego używania rozwiązań „smart city” przy monitorowaniu ryzyka zakażeń. Przestrzeń wirtualna staje się przestrzenią dla rozpowszechniania informacji, ale też uczestnictwa w wydarzeniach kulturalnych, a także korzystania z usług miejskich.

Miasta są na pierwszej linii frontu walki z pandemią. Odgrywają kluczową rolę we wdrażaniu krajowych wytycznych, ale także mogą stanowić teren doświadczalny dla oddolnych i innowacyjnych strategii wychodzenia z kryzysu. Covid-19 przyspieszył, tak jak w wielu innych obszarach, wypracowanie nowego paradygmatu dla rozwoju miast w kierunku inkluzywnego, zielonego i inteligentnego wzrostu. Zwrócił również uwagę na naszą odporność, stopień przygotowania na przyszłe takie sytuacje i jak uczynić miasta bardziej odporne w przyszłości.

Niestety miasta nie są w stanie same podołać ogromowi wyzwań. Odbudowa po kryzysie musi być wspólną odpowiedzialnością wszystkich szczebli władzy. Rząd centralny powinien służyć jako wsparcie finansowe oraz tworzyć warunki dobrego zarządzania, aby dać możliwość wszystkim do przekształcenia w gospodarkę niskoemisyjną i odporną na zmiany klimatu oraz poprawić jakość życia mieszkańców oraz pobudzić inkluzywny wzrost teraz i w przyszłości.

Raport może stanowić ciekawe i inspirujące źródło wiedzy i dobrych praktyk dla rządzących miastami i administracji samorządowej, w jaki sposób wykorzystać obecny kryzys z korzyścią dla rozwoju swoich miast.

Więcej informacji:
www.oecd.org/coronavirus/policy-responses/cities-policy-responses-fd1053ff/

---

Photo: © OECD 2020