Polska w OECD

Autorzy raportu odnotowują, że przed kryzysem spowodowanym pandemią COVID-19, Polska cieszyła się imponującym długoterminowym wzrostem gospodarczym i wzrostem dobrobytu. Jednocześnie zakładają, że w 2020 r. w efekcie pandemii COVID-19 spadek PKB będzie tylko na poziomie ok -3,5%, po czym przewidywany jest wzrost ok 2,9% w 2021 r. i 3,8% w 2022 r. Oznacza to, że według ocen Organizacji Polska będzie w stanie szybciej podnieść się z kryzysu niż większość krajów członkowskich, w tym państwa strefy Euro.

W Przeglądzie wysoko oceniono pakiet finansowego wsparcia w ramach kolejnych tarcz antykryzysowych o wartości ok 5,2% PKB Polski, które przyczyniły się do ograniczenia skali spadku aktywności gospodarczej i wsparcia dochodów gospodarstw domowych i przedsiębiorstw. Pozytywnie oceniono obecny kształt polityki pieniężnej w Polsce, w tym reakcję NBP w postaci obniżki stóp procentowych (w tym stopy referencyjnej do 0,1%) oraz zwiększenia płynności w sektorze bankowym (obniżenie stopy rezerwy obowiązkowej, uruchomienie skupu aktywów). Jednak takie działania spowodują zauważalny wzrost zadłużenia publicznego do 56,5% PKB w 2020 r., 62,0% PKB w 2021 r. i 63,6% w 2022 r. Z tego względu sugeruje się reformę systemu podatkowego, poprzez jego uproszczenie, zwiększenie podstawy wolnej od podatku oraz uproszczenie systemu VAT (np. jego uśrednienie i likwidację wyłączeń i ulg), co powinno pozwolić na lepszą ściągalność. Pomimo to, raport OECD podkreśla dobrą bieżącą sytuację polskiego systemu finansowego, stabilną spłacalność kredytów oraz wysokie zakumulowane nadwyżki kapitałowe i płynnościowe zapewniające odporność na szoki. Zarazem odnotowano ryzyko prawne związane z walutowymi kredytami mieszkaniowymi, kwestie jakości portfeli kredytowych banków w kontekście skutków pandemii COVID-19 oraz potrzeby dalszego wzmocnienia kapitałów banków.

OECD w swoim raporcie zwraca uwagę, że w 2019 r. stopa bezrobocia w Polsce liczona wedle metodologii unijnej spadła do 3,3%, czyli najniższego poziomu w ciągu ostatnich 30 lat. Dzięki odpowiednio skonstruowanym, precyzyjnym formom wsparcia w ramach Tarczy Antykryzysowej, udało się zapobiec znaczącemu wzrostowi bezrobocia - przewidywany jest wzrost bezrobocia w Polsce do poziomu: 3,8% na koniec 2020 r, 5,5% w 2021 i 4,3% w 2022 r. Jako potencjalne środki zaradcze OECD proponuje zwiększenie nakładów na szkolenia, zdobywanie nowych umiejętności i podnoszenie produktywności, zwłaszcza MŚP oraz dalszy rozwój systemu opieki nad dziećmi. Zwrócono zarazem uwagę, że pandemia może prowadzić do wzrostu nierówności, zwłaszcza wśród samozatrudnionych i pracujących na umowach czasowych (w tym umowach cywilnoprawnych). W ocenie OECD proponowane przez rząd tempo wzrostu wynagrodzenia minimalnego w Polsce było nadmierne, a wiek przechodzenia na emeryturę jest w Polsce jest niższy niż w innych krajach OECD, co może negatywnie wpłynąć w przyszłości na stan finansów publicznych oraz sytuację materialną emerytów. OECD akcentuje niższe wskaźniki zatrudnienia starszych pracowników i kobiet oraz rekomenduje Polsce powrót do rozwiązań podwyższających i zrównujących wiek emerytalny kobiet i mężczyzn z uwzględnieniem przeciętnej oczekiwanej długości życia w zdrowiu.

Raport odnotowuje także słabszą efektywność systemu ochrony zdrowia i nierówny dostęp do usług zdrowotnych – wskazywana jest konieczność zwiększenia wielkości środków na ten cel, zwłaszcza w zakresie podstawowej ochrony zdrowia i prewencji. Według danych OECD, w 2019 r. wydatki na opiekę zdrowotną wyniosły zaledwie 6,2% PKB, czyli o jedną trzecią poniżej średniej OECD. Oczekiwana długość życia w chwili urodzenia - 77,7 lat w 2018 r. - pozostaje prawie trzy lata niższa od średniej OECD. Inną kwestią, w której Polska wciąż odstaje od średniej OECD, jest zanieczyszczenie środowiska i koszty związane z wysokim udziałem węgla w wytwarzaniu energii. Obrazuje to przekraczająca o 30% średnią OECD intensywność emisji dwutlenku węgla w gospodarce i wysoki poziom emisji z mieszkań i transportu. Zdaniem OECD, należy wykorzystać okazję, jaką daje kryzys, do przyspieszenia zielonych inwestycji i przejścia na bardziej „zieloną”, przyjazną środowisku gospodarkę. Priorytetem powinno być przyjęcie jasnej strategii środowiskowej, wraz z lepszymi sygnałami cenowymi, zwłaszcza poprzez wprowadzenie opłat drogowych/motoryzacyjnych uzależnionych od emisji dwutlenku węgla. Działania te powinny obejmować także osłony dla gospodarstw domowych o niskich dochodach.

Raport wiąże kwestię wolniejszego wzrostu sektora polskich MŚP i jego internacjonalizacji z ich niższą wydajnością na poziomie ok. 40%. Oznacza to, że pod tym względem Polska plasuje się poniżej wartości notowanych przez kraje sąsiadujące (np. Węgry), średniej krajów OECD ponad 60% oraz rekordowej Szwecji ponad 80%. Eksperci OECD zwracają także uwagę na ciągle niski poziom cyfryzacji firm i pracowników oraz ograniczenia wynikające z wolniejszego niż w większości krajów OECD rozwoju infrastruktury lokalnej. Wsparcie MŚP ma kluczowe znaczenie dla zwiększenia produktywności i zmniejszenia dysproporcji regionalnych. OECD proponuje w tym względzie dalsze ograniczenie obciążeń administracyjnych, wspieranie dzielenia się najlepszymi praktykami zarządzania i działań eksportowych, pobudzanie inwestycji w umiejętności i kształcenie ustawiczne. Potrzebne jest też wypracowanie jasnej strategii migracyjnej obejmującej korzyści związane z napływem migrantów z Europy Wschodniej oraz Azji oraz perspektywy powrotu do kraju Polaków mieszkających za granicą.

Pełen tekst Przeglądu jest dostępny na stronach OECD:

https://www.oecd-ilibrary.org/economics/oecd-economic-surveys-poland_1999060x

---

OECD (2020), OECD Economic Surveys: Poland 2020, OECD Publishing, Paris, https://doi.org/10.1787/0e32d909-en

Photo: ©OECD 2020; Cover©S-F/Shutterstock.com