Polska w OECD

Otwierając spotkanie, Ambasador Aleksander Surdej zwrócił uwagę, że zarówno książka jak i webinarium trafiają we właściwy czas nadzwyczajnej aktywności państw i hojnych pakietów stymulacyjnych na czas pandemii i długofalowych planów wiązania rozwoju gospodarczego z zieloną i cyfrową transformacją. Sekretarz Generalny OECD Mathias Cormann również zaznaczał, że ten potężny wzrost długu publicznego (+16% we wszystkich państwach członkowskich wedle najnowszych analiz Organizacji) umożliwił szybkie wyjście z sytuacji kryzysowej, przy minimalnym uszczerbku dla dobrobytu. Plany naprawy finansów publicznych na długo staną się nieodłącznym towarzyszem wdrażanych planów odbudowy.

Ludger Schuknecht zaznaczył, że jego książka jest poświęcona głównie historycznemu spojrzeniu na rozwój i rolę wydatków publicznych w państwach rozwiniętych, analizie efektywności tych wydatków oraz rozwojowi regulacji i instytucji związanych z zapobieganiem kryzysom finansów publicznych. Zwrócił uwagę, że wydatki publiczne ok. 1870 r. stanowiły zaledwie 10% PKB państw, ale wraz z rozbudową sektora usług publicznych (infrastruktura, edukacja, opieka społeczna, administracja itd.) osiągnęły prawie 30% PKB ok. 1960 r., a realizacja idei welfare state spowodowała przekroczenie współcześnie progów 40% PKB i 50% PKB, po uwzględnieniu najnowszych wydatków związanych z przeciwdziałaniem pandemii COVID-19. Mimo że główną przyczyną tej zmiany jest znaczący wzrost udziału wydatków socjalnych (obecnie nawet ponad połowa wydatków publicznych państw rozwiniętych), nie sposób udowodnić tezę, że wielkość wydatków publicznych jednoznacznie przekłada się na jakość życia w poszczególnych państwach. W najbliższej przyszłości należy się liczyć z dalszym wzrostem wydatków publicznych jako konsekwencją starzejących się społeczeństw i rosnących kosztów systemów emerytalnych i opieki zdrowotnej. Udział długu publicznego w PKB państw stał się też mocno zależny od nastrojów rynków finansowych i kosztów finansowania tego długu. Podkreśla to konieczność lepszych, ale nie większych wydatków publicznych oraz podkreśla znaczenie regulacji i instytucji ograniczających swobodę polityków w rozbudowie wydatków budżetowych.

Dyr. Luiz de Mello z Departamentu Ekonomicznego Sekretariatu OECD zwrócił uwagę, że ewolucję wydatków publicznych warto oceniać z perspektywy oczekiwań społecznych odnośnie do roli państwa, wpływu rozwoju siatki regulacji na wielkość i budżet państwa, ale też konsekwencji megatrendów takich jak zmiany demograficzne, nierówności, zielona i cyfrowa transformacja. Przypomniał, że wg szacunków OECD, dotrzymanie tempa konsekwencjom starzejących się społeczeństw (systemy emerytalne, służba zdrowia) będzie wymagać podwyższenia wydatków publicznych w państwach OECD o średnio 8% PKB. Ma to swoje negatywne konsekwencje dla systematycznego spadku roli nakładów na inwestycje, ale też rozwój opodatkowania zniekształcającego aktywność gospodarczą (opodatkowanie pracy i kapitału, składki społeczne itp.).

Według Ł. Czernickiego, Głównego Ekonomisty polskiego Ministerstwa Finansów,  na wydatki publiczne warto patrzeć z perspektywy stabilizującej roli aktywnych działań fiskalnych i monetarnych w sytuacjach kryzysowych jak obecna. Dodatkowo, Doświadczenia „catching-up economies” jak Polska zaprzeczają konserwatywnym przestrogom przed zwiększaniem długu publicznego, które ograniczaja możliwości finansowania rozwoju infrastrukturalnego i innych procentujących w przyszłości wydatków publicznych. Ocenił też, że zmiany struktury wydatków publicznych podążają za zmianami społeczno-gospodarczymi, słabnięciem roli klasy średniej i w pewnym sensie są zastępstwem działań korygujących wolny rynek, premiującego najsilniejszych w myśl zasady „the winner takes it all”.

Profesor Vito Tanzi podkreślił stałą debatę ekonomistów, czy rola państwa pozostaje zamrożona w czasie i jest kształtowana przez przepisy konstytucyjne, czy raczej ewoluuje wraz z przemianami ekonomicznymi, społecznymi i technologicznymi. Zmiana roli państwa  nieprzypadkowo przypadła na okres wielkiej rewolucji przemysłowej, która poszerzyła zarówno możliwości pobierania podatków, jak i oczekiwania względem aktywności państwa. Obecnie nie sposób wyobrazić sobie państwo o wydatkach publicznych rzędu 10% PKB, ale też spadek udziału inwestycji w strukturze wydatków publicznych jest w pewnym sensie nieuchronny wraz z nasyceniem struktury szkół, dróg itp. Zwiększanie wydatków publicznych nie przekłada się bezpośrednio ani na szybszy rozwój welfare state ani na ograniczenie możliwości rozwoju gospodarczego. Niemniej jednak bardzo niejasne są długofalowe możliwości zarządzania i obsługi narastającego długu publicznego znacznie przekraczającego PKB niektórych państw.

---

Zdjęcie: SP RP OECD Paryż