Polska w OECD

Oprócz pracowników naukowych (prof. Łukasza Hardta, Wiceprezesa Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego, prof. Elżbiety Gołaty, Prorektor ds. Nauki i Współpracy z Zagranicą) w panelu dyskusyjnym udział wzięli m.in. Piotr Arak, Dyrektor Polskiego Instytutu Ekonomicznego oraz Łukasz Czernicki, Główny Ekonomista Ministerstwa Finansów. Komentarz wprowadzający wygłosił prof. Aleksander Surdej, Stały Przedstawiciel RP przy OECD, a dyskusję poprowadził Luiz de Mello, Dyrektor ds. Analiz Polityk w Departamencie Ekonomicznym.

Otwierając wydarzenie, prof. Surdej wyraził nadzieję, że nie tylko administracja rządowa, ale również ośrodek akademicki, jakim jest Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu przyczynią się do rozpowszechnienia treści przeglądu Polski, aby jak najlepiej zaadoptować zalecenia i rekomendacje w nim sformułowane. Mają one wymiar przede wszystkim praktyczny, natomiast ekspertyzy badawcze mogą istotnie wzmocnić przekaz i pomóc w przyciągnięciu uwagi szerszej publicznej w odniesieniu do tej, istotnej dla Polski publikacji OECD.

Pierwsza część seminarium koncentrowała się na rozważaniach wokół zjawiska inflacji (zarówno jej poziomie bazowym, jak i zasadniczym), w tym jej determinantach w krótkim oraz w długim okresie, zakotwiczeniu lub odkotwiczeniu oczekiwań inflacyjnych, sposobach mierzenia CPI, a także polityce fiskalnej państwa w obliczu trudnego otoczenia makroekonomicznego i geopolitycznego.

Bazą do dyskusji był najnowszy raport Polskiego Instytutu Ekonomicznego pn. Calculating inflation in Poland during the COVID-19 pandemic and aftermath of Russia’s attack on Ukraine using transactional data, przedstawiający alternatywne miary inflacji przy użyciu danych o wysokiej częstotliwości. Dane transakcyjne pozwalają na aktualizowanie koszyka inflacyjnego co miesiąc, a nie raz do roku, jak to ma miejsce w oficjalnych statystykach. Dzięki temu istnieje możliwość dokładniejszej obserwacji wpływu inflacji na poszczególne grupy społeczne, a zmiany wynikające z nagłych zdarzeń i wstrząsów można dostrzec szybciej. Kryzysy spowodowały duże zmiany w strukturze wydatków gospodarstw domowych, które jednak nie znajdują odzwierciedlenia w zagregowanych wskaźnikach cen konsumpcyjnych. Osoby uboższe bardziej odczuły wzrost inflacji, ponieważ struktura ich wydatków koncentruje się na produktach podstawowych. W niektórych okresach widać również odmienne wzorce konsumpcji. Podczas lockdownów koszyki inflacyjne „najbogatszych i najuboższych” były zbliżone ze względu na ograniczone możliwości wydatkowania. Z kolei rosnąca od połowy 2021 r. inflacja zwiększyła różnice zakupowe w grupach wydatkowych. Jakkolwiek metodologia wymaga udoskonalenia, to przedstawione wyliczenia wskazują, że wraz z rozwojem elektroniki transakcji można mierzyć wskaźniki ekonomiczne, takie jak konsumpcja oraz poziom inflacji dokładniej, wykorzystując tego rodzaju dane jako uzupełnienie statystyk publicznych.

Ciekawym wątkiem była refleksja dotycząca społecznych aspektów polityki fiskalnej, w tym podatkowej. Rosnące potrzeby w finansowaniu wydatków państwa związane m.in. z wojną na Ukrainie, kryzysem energetycznym, transferami antyinflacyjnymi czy zwiększonymi kosztami obsługi długu stanowią szczególne wyzwanie dla polityki fiskalnej, nie tylko w Polsce. Ważnym jej aspektem jest polityka podatkowa, która w obecnych warunkach, jak pokazują statystyki w największym stopniu obciąża grupę społeczną o średnich dochodach, ponieważ grupy o wysokich dochodach mają szersze możliwości niwelowania obciążeń podatkowych, a obciążenia grup o najniższych dochodach ma ograniczone możliwości. Obecnie nie prowadzi się kompleksowych analiz obciążeń publicznych oraz ich zmian w czasie, a jednak ich brak w dłuższej perspektywie może zagrażać trwałemu wzrostowi.

Drugą część spotkania poświęcono analizie różnych aspektów rynku pracy, w tym jego transformacji cyfrowej. Eksperci akademiccy wskazywali na  bariery wdrożeniowe technologii cyfrowych w polskich przedsiębiorstwach w obszarze przemysłu 4.0, przedstawiając konsekwencje ich występowania, a szczególnie wpływ na produktywność i konkurencyjność. Badania oraz dane statystyczne jakie zostały przytoczone w odniesieniu nie tylko Polski, ale również Hiszpanii czy Estonii jednoznacznie potwierdzają, że firmy korzystające z technologii cyfrowych to organizacje bardziej produktywne i konkurencyjne, w których występuje wysoka świadomość pokonywania barier wdrożeniowych. Fakt ten powoduje pozytywne implikacje dla innowacyjności przedsiębiorstw, podnosząc zdolności kapitału ludzkiego oraz poziom inwestycji w infrastrukturę ICT. Ponadto niezbędne wydaje się również wprowadzenie zmian regulacyjnych w prawie pracy, ponieważ transformacja cyfrowa zwiększa poziom transgranicznego zatrudnienia oraz związanych z tym zagadnień Gig-economy oraz znaczenie globalnych platform cyfrowych (ang. digital labour platforms).  Istota Gig-economy odnosi się do krótkoterminowych i niezależnych pracowników, działających na zlecenie (tzw. pracownicy-przedsiębiorcy, ang. gigs). Wraz ze wzrostem dostępu do Internetu wzrasta nie tylko przedsiębiorczość cyfrowa, ale również zmienia się pojęcie samej pracy, która coraz częściej może być świadczona z dowolnego punktu i w tym kontekście staje się swego rodzaju usługą, której efektem jest dostarczenie określonego produktu.

Dyskusja koncentrowała się również wokół tematyki demograficznych uwarunkowań rynku pracy, przede wszystkim konsekwencji starzenia się ludności. Według prognoz demograficznych, ujemny wpływ zmian struktury ludności wg wieku na podaż pracy będzie się nasilał, przy czym w Polsce i w państwach Europy Środkowo-Wschodniej  zmiany te rozpoczęły się później, ale przebiegają w sposób o wiele bardziej gwałtowny.

Intensywność strukturalnych zmian demograficznych jest we wszystkich państwach OECD bardzo duża, a niedobór siły roboczej coraz częściej jest postrzegany jako jeden z głównych problemów polskiej gospodarki. Dlatego w różnych scenariuszach prowadzi się symulacje badań, mające odpowiedzieć na pytanie czy wzrost aktywności zawodowej i dłuższy czas pracy mogą zapewnić stabilność siły roboczej w Polsce. W obliczu podwojenia wskaźnika obciążenia demograficznego samo zrównanie poziomu aktywności zawodowej kobiet z poziomem aktywności zawodowej mężczyzn okazuje się niewystarczające, aby zrekompensować utratę siły roboczej w perspektywie 2050 roku. Potrzebne jest dodatkowo zwiększenie wzrostu aktywności zawodowej osób powyżej 50 roku życia, wprowadzenie elastycznych form zatrudnienia oraz promocja aktywności zawodowej osób młodych w procesie edukacji. Przyszła siła robocza jest bardziej zróżnicowana wiekowo i ma ogromny potencjał. Polityka emerytalna i praktyki zatrudnienia nie powinny ignorować starzenia się siły roboczej. Tymczasem często są one ściśle związane z wiekiem pracowników, a nie z ich faktyczną zdolnością do pracy i indywidualnymi potrzebami. Chociaż osoby starsze są dziś zdrowszei lepiej wykształcone niż kiedykolwiek wcześniej, ich talent często pozostaje niewykorzystany i przeoczony. Warto odwrócić ten trend i pokazać pozytywny wpływ zróżnicowania wiekowego i integracji na długoterminowy wzrost konkurencyjności i odporność organizacyjną przedsiębiorstw.

Raport Polskiego Instytutu Ekonomicznego nt. mierników inflacji można znaleźć pod adresem:

https://pie.net.pl/oficjalne-dane-mogly-zawyzyc-inflacje-podczas-kryzysu-energetycznego-w-2021-r/