Polska w OECD

W swoim otwierającym posiedzenie wystąpieniu Pani Podsekretarz podziękowała OECD za dotychczasową pracę nad raportem oraz podkreśliła, że tego typu analizy są zawsze bardzo uważnie traktowane przez polskie władze, czego wyrazem jest wysoki stopień wdrożenia zaleceń i rekomendacji formułowanych każdorazowo po zakończeniu przeglądu. Zauważyła, że ostatnie kilka lat było i jest ekonomicznie trudnym czasem, zarówno dla pojedynczych gospodarek, jak i dla gospodarki światowej.

Doświadczyliśmy bezprecedensowej recesji, wywołanej pandemią i następującego po niej szybkiego ożywienia. W tym roku, 24 lutego, Rosja zaatakowała Ukrainę, sprowadzając nie tylko wojnę na kontynent europejski, ale także doprowadzając do światowego kryzysu energetycznego i żywnościowego. Jako sąsiad Ukrainy stoimy przed kolejnymi wyzwaniami. Następnie, w komentarzu dotyczącym polityki ekonomicznej podkreśliła: […] W ostatnich latach polska gospodarka z powodzeniem przetrwała kilka okresów zawirowań rynkowych dzięki silnym fundamentom w połączeniu z rozsądną polityką makroekonomiczną. Gospodarka odbiła się od załamania z 2020 r. i w ubiegłym roku wzrosła o 6,8%. PKB Polski w trzecim kwartale 2022 roku był o 9,4% wyższy niż przed pandemią. […] Bieżące dane dotyczące aktywności gospodarczej potwierdzają, że polska gospodarka weszła w fazę schłodzenia. Dodała również:  W 2023 r. oczekuje się spowolnienia realnego PKB do 1,7%, m.in. za sprawą niższej dynamiki konsumpcji prywatnej, będącej efektem wysokiej inflacji i wyższych nominalnych stóp procentowych. W 2022 r. w wyniku transferów fiskalnych w ramach tarcz antyinflacyjnych, zmian w systemie podatkowym oraz wsparcia dla ukraińskich uchodźców deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych ma wzrosnąć do ok. 4,7% PKB, a następnie ustabilizować się na poziomie 4,5% PKB w 2023 r. Dług sektora instytucji rządowych i samorządowych po widocznej redukcji w 2021 r. do 53,8% PKB, w 2022 r. ma spaść do 51,7% PKB, a następnie nieznacznie wzrosnąć do 53,3% PKB PKB w 2023 r. Nadal głównym czynnikiem ryzyka dla prognozy budżetowej jest wielkość dodatkowych niezbędnych działań pomocowych potrzebnych do złagodzenia wpływu kryzysu energetycznego i presji inflacyjnej na przedsiębiorstwa i ludność. […] Odnosząc się do polityki pieniężnej, polski bank centralny zaczął ją zacieśniać już w październiku 2021 r., znacznie wcześniej niż główne banki centralne. Zdecydowane i przyspieszone podwyżki stóp procentowych o prawie 7 punktów procentowych już przyczyniły się do znacznego spadku akcji kredytowej. Jednocześnie wzrost gospodarczy już zwolnił, a konsumpcja spadła w trzecim kwartale. Oczekuje się, że wzrost znacznie zwolni w 2023 r. i pozostanie poniżej swojego potencjału do 2024 r.

Odnosząc się do głównych rekomendacji raportu Przewodnicząca delegacji przekazała, że Polska, mając na uwadze dużą niepewność odnośnie do rozwoju sytuacji gospodarczej, zgadza się z zaleceniem OECD, że prowadzenie polityki pieniężnej powinno opierać się na odpowiednich danych. Polska zgadza się również z ustaleniami OECD, że polityka fiskalna musi ją w odpowiedni sposób równoważyć. Jednak wytyczne odnoszące się do dalszego, bezwarunkowego zacieśniania polityki pieniężnej nie wydają się, w opinii ekspertów Narodowego Banku Polskiego w tym momencie do końca odpowiednie. Biorąc pod uwagę obecną sytuację makroekonomiczną, Pani Podsekretarz przekazała, że ​​zdecydowane i przyspieszone podwyżki stóp procentowych były już wystarczające, aby w średnim okresie przywrócić poziom inflacji do celu inflacyjnego NBP bez przyczynienia się do pełnej recesji i wysokich kosztów społecznych, takich jak na przykład wysokie bezrobocie.

Istotnym głosem w dyskusji były opinie egzaminatorów przeglądu - Czech oraz Finlandii. Przedstawiciel Czech zwrócił uwagę na fakt, że diagnoza stanu gospodarki przedstawiona w raporcie jest właściwa, jednak w przyszłości konieczne będzie lepsze ukierunkowanie środków wsparcia dla najbardziej wrażliwych gospodarstw domowych tak, aby polityka fiskalna nie zwiększała presji inflacyjnej. W opinii obydwu egzaminatorów dobrze zaprojektowane, solidne reguły fiskalne, przestrzegane przez rząd przyczyniłyby się do zwiększenia wiarygodności działań państwa, przy czym według przedstawiciela CZ niekoniecznie musi to być ustanowienie rady fiskalnej. Dla utrzymania długoterminowej stabilności finansów publicznych konieczne będzie z kolei zajęcie się presją wydatkową związaną ze starzeniem się społeczeństwa. Niski wskaźnik urodzeń kumuluje przyszłe niedobory siły roboczej oraz niski poziom dochodów podatkowych. Wynikające z tego spowolnienie wzrostu gospodarczego w dłuższej perspektywie zwiększy dług publiczny, jeśli reformy strukturalne nie będą dobrze przygotowane.

Z wyliczeń OECD wynika, że ​​podniesienie wieku emerytalnego, likwidacja zwolnień z podatku VAT czy akcyzy są kluczowymi elementami wzmocnienia finansów publicznych. Lepiej ukierunkowane świadczenia rodzinne i wzrost wskaźnika aktywności zawodowej kobiet powinny wymagać, w opinii egzaminatorów szczególnej uwagi. Konsekwencje starzenia się siły roboczej widać m.in. w sektorze zdrowia, gdzie brak pracowników w przyszłości nie będzie mógł być łatwo rozwiązany za pomocą wzrostu płac. W związku z tym Finlandia popiera zalecenie zwiększenia poziomu kształcenia ekspertów ds. ochrony zdrowia. Przedstawiciel Finlandii podkreślił ponadto, że wyzwania stojące przed polską gospodarką, jakimi są między innymi kryzys energetyczny czy dążenie do neutralności klimatycznej, zostały prawidłowo poparte w raporcie odpowiednimi rekomendacjami. Głównym wyzwaniem krótkookresowym pozostaje jednak inflacja, która dodatkowo jest napędzana przez zacieśniony rynek pracy. W tej sytuacji dalsze zaostrzanie polityki pieniężnej oraz odpowiednia polityka informacyjna są kluczem do powstrzymania presji oraz oczekiwań inflacyjnych.

Rola, jaką Polska odegrała i nadal pełni w kryzysie uchodźczym w następstwie rosyjskiej agresji na Ukrainę została doceniona przez niemal każdego wypowiadającego się delegata EDRC, w tym zwłaszcza przez egzaminatorów. Podziękowaniom i słowom uznania dla udzielonego Ukrainie wsparcia, zarówno tego publicznego, jak i w formach prywatnych inicjatyw społecznych, towarzyszyły zalecenia, aby Polska kontynuowała wysiłki na rzecz wsparcia i integracji Ukraińców szukających schronienia w kraju.

W kontekście starzenia się społeczeństwa i niedoborów siły roboczej opracowanie kompleksowej i długoterminowej strategii migracyjnej, opartej na analizach najlepszych praktyk członków OECD wydaje się w opinii wielu krajów niezbędne.

Druga części dyskusji posiedzenia Komitetu dotyczyła stopnia cyfryzacji polskiej gospodarki. Przedstawiając aktualną sytuację, Przewodnicząca polskiej delegacji przyznała, że jakkolwiek polska gospodarka ma wszelkie atuty, aby skutecznie konkurować z najbardziej rozwiniętymi gospodarkami świata (tj. dobrze wykształconą siłę roboczą, firmy o rosnącej świadomości technologicznej, bardzo korzystne położenie geograficzne oraz duży i chłonny rynek krajowy), to musi kontynuować wysiłki na rzecz poprawy poziomu umiejętności cyfrowych, wykorzystania technologii cyfrowych, sieci komunikacyjnych i cyfrowych usług administracyjnych.

Polska pozycja w indeksie DESI Unii Europejskiej (Indeks Gospodarki Cyfrowej i Społeczeństwa Cyfrowego, ang. Digital Economy and Society Indeks) wciąż pozostaje niska – wśród 27 państw członkowskich, Polska znajduje się na 24 miejscu, a w 2021 roku jedynie 43% społeczeństwa posiadało co najmniej podstawowe umiejętności cyfrowe.  Przewodnicząca delegacji podkreśliła jednocześnie fakt, że Polska zbudowała nowoczesną gospodarkę opartą na tworzeniu kompleksowego ekosystemu wspierającego innowacyjność.

Siłą napędową postępu i innowacji są badania i rozwój, które dostarczają wiedzy potrzebnej do wprowadzania nowych technologii lub doskonalenia metod pracy i produkcji – wskazała Pani Podsekretarz -  Badania, rozwój i zakładanie start-upów wiążą się z dużym ryzykiem, dlatego od wielu lat aktywnie wspieramy je instrumentami finansowymi i podatkowymi. Najpopularniejszą formą finansowania jest ulga podatkowa. Wprowadzono także specjalną ulgę podatkową dla firm, które uzyskały status centrum badawczo-rozwojowego i świadczą na rzecz firm usługi B+R. Pragnę podkreślić, że w 2022 roku zostały wprowadzone nowe instrumenty fiskalne wspierające innowacyjność – ulga podatkowa na robotyzację (wsparcie zakupu nowych robotów) oraz ulga podatkowa na prototypy (wsparcie produkcji próbnej nowego produktu i jego wprowadzenia na rynek) – przekazała Pani Podsekretarz.

W swoich komentarzach delegaci przyznawali, że Polska posiada znaczny potencjał zwiększenia wydajności, spójności terytorialnej czy tworzenia miejsc pracy aby zmniejszyć lukę w zakresie transformacji cyfrowej.

Potrzebna jest jednak głębsza analiza przyczyn leżących u podstaw tego zjawiska, takich jak struktura gospodarki, wielkość firm czy polityk informacyjnych. Cyfryzacja polskiej gospodarki powinna być napędzana przez sektor prywatny, jednak wielkość zasobów publicznych również nie pozostaje bez znaczenia. Inwestycje w rozwój technologii informacyjnych i komunikacyjnych  (ICT) wymagają czasu i wsparcia dla małych i średnich przedsiębiorstw. Obok odpowiedniej polityki inwestycyjnej, niezbędna jest właściwa edukacja. Umiejętności cyfrowe są bowiem konieczne do zapewnienia inkluzywnej transformacji cyfrowej,  a te, jak pokazują badania są daleko niewystarczające, na przykład wśród młodych osób dorosłych z niższym wykształceniem, osób starszych i mniej wykształconych, ale także wśród kadry menedżerskiej, która jest kluczową grupą w procesie wdrażania cyfryzacji w firmach. Rekomendacje, jakie OECD sformułowało w odniesieniu do Polski, tj. promowanie uczenia się przez całe życie, zwiększenie elastyczności i praktyczności edukacji cyfrowej czy rozszerzenie usług konsultingowych dla MŚP, oferujące specjalistyczne porady techniczne w celu ułatwienia inwestycji
w technologie cyfrowe spotkały się z poparciem członków EDRC.

Prace nad ostatecznym kształtem raportu o stanie polskiej gospodarki nie dobiegły jeszcze końca.
W styczniu 2023 r. dojdzie do szeregu wzajemnych, wewnętrznych konsultacji pomiędzy ekonomistami OECD opracowującymi dokument a urzędnikami z polskich ministerstw i urzędów zaangażowanych w proces. W ich wyniku wypracowany zostanie ostateczny tekst dokumentu, w tym przede wszystkim brzmienie rekomendacji i zaleceń, jakie OECD skieruje do polskich władz. W kolejnym etapie, pod koniec lutego br. w Warszawie planowane jest oficjalne ogłoszenie przeglądu przez Sekretarza Generalnego OECD, przy współudziale przedstawicieli Ministerstwa Rozwoju i Technologii, a następnie tematyczna konferencja naukowa na Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu.

---

Photo: SP RP OECD Paryż