Polska w Palestynie

Położenie geograficzne, ludność, obszar, stolica, języki urzędowe

Nazwa państwa

Nazwa urzędowa: Państwo Palestyna (arab. دولة فلسطين‎  Dawlat Filastin) nazwa oficjalna używana przez władze palestyńskie od 4 stycznia 2013 roku kiedy wszedł w życie dekret prezydenta Palestyny nr 1/2013 zmieniający nazwę określoną przez palestyńsko-izraelskie porozumienia z Oslo „Palestyńska Władza Narodowa” albo „Władza Palestyńska” na „Państwo Palestyna”. Nazwą tą posługują się oficjalnie palestyńskie urzędy i przedstawicielstwa dyplomatyczne. W stosunkach międzynarodowych wiele państw, w tym Polska, używa nazwy „Palestyńska Władza Narodowa” albo nazwy skróconej „Palestyna”. Ma to związek z nadal nieukształtowanym w pełni statusem Palestyny jako podmiotu prawa międzynarodowego. Rzeczpospolita Polska podobnie jak przeważająca większość wspólnoty międzynarodowej wspiera intensywnie wysiłki na rzecz dialogu palestyńsko-izraelskiego, prowadzące do wzmocnienia palestyńskiej państwowości (tzw. rozwiązanie dwupaństwowe).

Formalnie częścią Palestyny jest Strefa Gazy, nad którą władze w Ramallah nie sprawują jednak faktycznej kontroli. W Strefie Gazy faktyczną władzę sprawuje separatystyczny islamski ruch Hamas, nieuznawany przez przeważającą większość wspólnoty międzynarodowej i uznany przez Unię Europejską za organizację terrorystyczną. Stąd też Strefę Gazy uznaje się obecnie za obszar o nieokreślonym statusie w prawie międzynarodowym.          

Położenie geograficzne i klimat

Palestyna rozciąga się na dwóch obszarach geograficznych : Zachodnim Brzegu Jordanu, zwanym krócej „Zachodnim Brzegiem” oraz w nadmorskiej Strefie Gazy, które różnią się od siebie warunkami geograficznymi. Zachodni Brzeg to zasadniczo górzysty teren rozciągający się od gór otaczających Nablus od północy, przez centralny obszar Wyżyny Jerozolimskiej i Pustyni Judzkiej, aż po góry otaczające Hebron na południu. Od strony zachodniej góry Palestyny opadają gwałtownie w Dolinę Jordanu i depresję Morza Martwego.  Strefa Gazy to z kolei teren nizinny, o typowo nadmorskim charakterze (wydmy).

W Palestynie panuje klimat śródziemnomorski charakteryzujący się ciepłymi i suchymi latami oraz łagodnymi zimami. Silnie zaznacza się wpływ gorącego i suchego klimatu Pustyni Arabskiej. Występują duże różnice temperatur między dniem i nocą oraz między Strefą Gazy a Zachodnim Brzegiem i Doliną Jordanu- temperatura powietrza zmienia się w zależności od wysokości nad poziomem morza. Średnia temperatura w styczniu 14–16 °C, w sierpniu 28–33 °C., na Zachodnim Brzegu zimą temperatura może spaść okresowo do ok. 0-5 °C.

 

Ludność

Ludność Palestyny liczy 5,1 mln osób z czego 80 % tj. 4 mln przypada na ośrodki miejskie. Współczynnik przyrostu naturalnego wynosi 3,67. Największe ośrodki miejskie to Jerozolima Wschodnia – 428 tys., Gaza City - 410 tys., Khan Younis (S. Gazy) 173 tys., Jabalya (S. Gazy)  168 tys., Hebron 160 tys., Nablus 130 tys., Rafah (S. Gazy) 126 tys. Według danych UNRWA (United Nations Relief and Works Agency) liczba zarejestrowanych uchodźców palestyńskich wyniosła w 2019 r. 5,5 mln, z czego 2,2 mln osób żyje w Jordanii, 475 tys. w Libanie, 560 tys. w Syrii, 1,4 mln w Strefie Gazy i ponad 846 tys. na Zachodnim Brzegu. Z tej liczby ponad 1,7 mln osób żyje w 58 obozach dla palestyńskich uchodźców[1]. 

 

Obszar

Palestyna zajmuje obszar 6020 km kw., z czego 356 km kw. przypada na Strefę Gazy (długość strefy wynosi 40 km, zaś jej szerokość 10 km), a 5655 km kw. na Zachodni Brzeg[1]. Obszar Palestyny podzielony jest administracyjnie na 16 guberni (muhafazat) z których największe to gubernia Hebronu (997 km kw.) gubernia Ramallah i Al-Bireh (855 km kw.), gubernia Betlejem (605 km kw.) gubernia  Nablusu 605 km kw.). Ogółem 5 guberni przypada na Strefę Gazy, a 11 na Zachodni Brzeg. 

Zgodnie z palestyńsko-izraelskimi porozumieniami z 1995 (tzw. „porozumieniami Oslo II”)  terytorium Palestyny jest podzielone na trzy strefy. Strefa A (ok. 18 % powierzchni) znajduje się pod wyłączną kontrolą palestyńską, Strefa B (ok. 22 % terytorium) znajduje się pod palestyńską kontrolą cywilną lecz równocześnie pod wspólną palestyńsko-izraelską kontrolą w sprawach bezpieczeństwa. Strefa C zajmująca ok 60 % całości terytorium znajduje się pod kontrolą Izraela, zaś władze palestyńskie odpowiadają w tej strefie za administrację szkolną i ochronę zdrowia ludności palestyńskiej. W strefie C istnieją osiedla izraelskie, uznawane przez znaczną część wspólnoty międzynarodowej za nielegalne. Łącznie zamieszkuje w nich ok. 430 tys. osadników (bez obszaru Jerozolimy) i  są one, wbrew protestom władz palestyńskich oraz wspólnoty międzynarodowej, wciąż rozbudowywane.

 

Stolica

Władze palestyńskie za stolicę Palestyny uznają Jerozolimę. Jerozolima Wschodnia znajduje się od 1967 roku pod faktycznym władztwem Izraela, przez co ma status terytorium okupowanego w prawie międzynarodowym. Nie zmieniła tego inkorporacja Jerozolimy do Izraela do której doszło w 1980 roku, a której nie uznaje przeważająca większość wspólnoty międzynarodowej. Tymczasową stolicą albo stolicą Palestyny de facto jest Ramallah, miasto położone ok 15 km na północ od Jerozolimy, gdzie znajdują się siedziby centralnych władz Palestyny - prezydenta i premiera oraz siedziby instytucji rządowych i przedstawicielstwa głównych banków arabskich. Ramallah znajduje się w strefie A, stąd dostanie się do tego miasta z Jerozolimy wymaga przekroczenia izraelskich punktów kontrolnych (tzw. checkpointów).    

 

Języki urzędowe

Arabski, język angielski jest powszechnie znany i używany w życiu gospodarczym.

Czas

Czas: GMT +3 godziny; kod telefoniczny: +972 (telefonia izraelska) +970; Jerozolima - 02; Ramallah  - 02; Nablus – 04, Strefa Gazy - 08.

 

Religia

Religią dominującą na obszarze Palestyny jest islam sunnicki, który wyznaje 93 % ludności palestyńskiej na Zachodnim Brzegu i 99 % mieszkańców Strefy Gazy. Mniejszość chrześcijańska w Palestynie to ok 6 % ludności, przy czym warto zauważyć, że znaczna liczba Palestyńczyków-chrześcijan mieszka także na terytorium Izraela. Wśród Palestyńczyków zamieszkałych na Zachodnim Brzegu panuje co do zasady tolerancja religijna, zdarza się, że chrześcijanie pełnią wysokie funkcje państwowe. Tradycyjnie burmistrzowie Betlejem i Ramallah są chrześcijanami, nie ma przeszkód w publicznym praktykowaniu religii chrześcijańskiej, a święta Bożego Narodzenia obchodzone są w Betlejem z udziałem najwyższych władz palestyńskich jako oficjalne święto państwowe. Nieco inna sytuacja panuje w Strefie Gazy gdzie zdecydowanie dominuje islam, będący  zarazem programem politycznym i „konstytucją” rządzącego tam Hamasu. Niewielkie skupiska chrześcijan w Gazie starają się unikać konfrontacji z muzułmańską większością, w przeszłości zdarzały się incydenty na tle religijnym wymierzone w chrześcijan. Corocznie obchodzony Ramadan (święto ruchome, trwające ok. miesiąca) ma wpływ na czas procedowania wszelkich spraw.

 

Infrastruktura transportowa

Palestyna nie posiada czynnego lotniska. Lotnisko w Qalandii (pomiędzy Jerozolimą
a Ramallah) zostało zamknięte dla ruchu lotniczego w 2001 r. Lotnisko im Yasira Arafata w Gazie zostało zamknięte w 2000 r., a następnie zbombardowane przez izraelskie lotnictwo. Najbliższe  lotniska międzynarodowe znajdują się w Tel Awiwie (lotnisko Ben-Gurion) i w Ammanie (lotnisko Queen Alia, Jordania). Palestyńczycy podróżujący za granicę korzystają z tych dwóch lotnisk w zależności od posiadanych dokumentów – posiadacze izraelskich dowodów tożsamości mogą korzystać z lotniska Ben Gurion, zaś pozostali – po przekroczeniu granicy na moście im gen. Allenby – z lotniska w Ammanie. 

Port w Gazie znajduje się pod izraelską blokadą morską od 2007 r. i praktycznie służy wyłącznie łodziom rybackim do przybrzeżnych połowów. Strefa połowowa licząca formalnie 20 mil morskich w praktyce znajduje się pod pełną kontrolą izraelskiej marynarki wojennej i podlega licznym ograniczeniom (jej faktyczna szerokość zależy od zmiennych decyzji władz izraelskich ).    

Palestyna dysponuje siecią dróg łączącą ośrodki miejskie i wiejskie osady. Infrastruktura drogowa jest przestarzała i niedoinwestowana, do tego dochodzi typowo górskie ukształtowanie terenu, co sprawia, że podróż pomiędzy głównymi miastami, mimo niewielkiej odległości potrafi zająć więcej czasu. Liczne izraelskie punkty kontrolne (checkpointy) oraz organizowane ad hoc mobilne patrole izraelskiej policji i wojska stanowią istotne utrudnienie w komunikacji, zdarzają się także wielogodzinne blokady dróg. Sytuacja polityczna sprawia, że transport między niektórymi ośrodkami zamieszkania ludności Palestyny np. Zachodnim Brzegiem a Strefą Gazy albo Ramallah i Betlejem odbywa się zasadniczo przez terytorium anektowane i kontrolowane przez Izrael. Palestyńczycy posiadający izraelskie dowody tożsamości bądź specjalne zezwolenia mogą skorzystać z dróg prowadzących przez terytoria okupowane, pozostali albo korzystają z alternatywnych objazdów, zajmujących często wiele godzin albo są pozbawieni formalnej możliwości podróżowania dalej niż do najbliższego izraelskiego punktu kontrolnego. Cudzoziemcy podróżujący po terytorium Palestyny muszą liczyć się z koniecznością przekraczania izraelskich punktów kontrolnych, w których czasami kontrola jest pobieżna, a czasami bardzo drobiazgowa włącznie z kontrolą bagażu (zależy to zasadniczo od aktualnie obowiązującego stopnia zagrożenia). Okresowo, zwłaszcza w czasie ważniejszych świąt religijnych bądź niepokojów społecznych izraelskie punkty kontrolne są zamykane na okres od kilku godzin do jednego dnia (zamykanie punktów kontrolnych jest jednym z elementów praktyki stosowanej konsekwentnie przez władze izraelskie).          

   

Obowiązek wizowy, kontrola graniczna

Obywatele RP wjeżdżający do Palestyny są siłą rzeczy zobowiązani do uzyskania legalnego pobytu na terytorium Izraela. Władze palestyńskie nie prowadzą kontroli granicznej ani kontroli ruchu osobowego, zgodnie z treścią porozumień z Oslo kwestie te należą do kompetencji Izraela. Palestyńska Policja może wylegitymować cudzoziemca, natomiast w praktyce zdarza się to rzadko.   

 

Przepisy celne

Formalnie od 1994 roku, kiedy podpisany został tzw. Protokół Paryski (protokół w sprawie stosunków gospodarczych miedzy Izraelem a Organizacją Wyzwolenia Palestyny) Izrael i Palestyna funkcjonują w ramach specyficznej unii celnej. Władze palestyńskie formalnie posiadają możliwość wprowadzania ceł i procedur celnych w stosunku do niektórych dóbr importowanych z Egiptu i Jordanii, jak również kompetencje do zwalniania z opłat celnych instytucji i osób prawnych działających na Zachodnim Brzegu i w Strefie Gazy (w praktyce dotyczy to Zachodniego Brzegu oraz działających tam organizacji międzynarodowych i humanitarnych). De facto pełną kontrolę nad towarami wwożonymi do Palestyny sprawuje izraelska administracja terenów okupowanych: tzw. Civil Administration podległa wojskowej administracji terytoriów okupowanych – tzw. Coordinator of Government Activities in the Territories (COGAT), będąca częścią Ministerstwa Obrony Izraela oraz równolegle tzw. District Coordination Offices (DCO), podlegające izraelskiemu Ministerstwu Spraw Wewnętrznych. Podział kompetencji oraz procedury, którymi kieruje się izraelska administracja okupacyjna są mało czytelne, występuje w nich duża uznaniowość, co sprawia że jej działania są często przedmiotem krytyki ze strony organizacji obrońców praw człowieka.      

 

Święta państwowe i religijne

Uwaga: dokładne daty ruchomych świąt muzułmańskich są wyznaczane według kalendarza księżycowego, stąd należy je każdorazowo sprawdzać. W dni świąteczne nieczynne są instytucje publiczne, banki i szkoły. Umawianie się na spotkania przed ważniejszymi świętami religijnymi takimi jak Boże Narodzenie, Eid Al- Adha, Eid Al-Fitr może być utrudnione –Palestyńczycy z zasady spędzają święta w szerokim gronie rodzinnym, stąd przygotowania do nich także  zajmują wiele czasu.

1 stycznia - Nowy Rok

7 stycznia – prawosławne Boże Narodzenie. Choć nie jest oficjalnym świętem państwowym, zwyczajowo w tym dniu większość instytucji publicznych oraz banków jest zamknięta. 

Święto Wniebowstąpienia Proroka (Isra and Mi’raj) ruchome

1 maja – Święto Pracy