Prokuratura Okręgowa
w Warszawie

Prokuratura Okręgowa w Warszawie nadzorowała śledztwo w sprawie o czyn z art. 291 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. zainicjowane zawiadomieniem Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Departamentu Restytucji Dóbr Kultury, w sprawie możliwości popełnienia przestępstwa polegającego na nielegalnym wywozie za granicę Polski obrazu olejnego autorstwa polskiego malarza Jacka Malczewskiego znanego między innymi pod tytułami „Rzeczywistość” lub „Stańczyk” oraz polegającego na paserstwie tego dzieła.

Jak wynika z ustaleń postępowania w dniu 7 grudnia 2021 r. na niemieckiej stronie internetowej portalu aukcyjnego e-Bay został wystawiony na sprzedaż wyżej wskazany obraz olejny autorstwa Jacka Malczewskiego. Obraz ten powstał w roku 1908, zaś w okresie międzywojennym należał do lwowskiego kolekcjonera. W roku 1926 obraz ten był wystawiany na jubileuszowej wystawie Jacka Malczewskiego we Lwowie. Dalszy los obrazu nie był znany. W grudniu 2021 ujawnił się nowy posiadacz w/wymienionego dzieła, który miał wskazać, iż obraz miał należeć do jego babci, która wraz z mężem albo sama w 1954 r. w ramach programu repatriacyjnego wyjechała z Polski do Niemiec Zachodnich. 

W styczniu 2022 r. przedstawiciele jednego z polskich domów aukcyjnych dokonali na terenie Francji oględzin obrazu i stwierdzili, że jest on autentyczny. W lutym 2022r. obraz nabyła polska spółka prawa handlowego, po dokonaniu jego oględzin i sprawdzeniu, że nie jest poszukiwany. Po uzyskaniu odpowiednich zezwoleń obraz został przewieziony do Polski celem poddania go wielomiesięcznej konserwacji.

Pod koniec roku 2022r. obraz Jacka Malczewskiego pt. „Rzeczywistość” został wystawiony na aukcję, która miała się odbyć w dniu 8 grudnia 2022 r. Estymowana wartość obrazu została wyznaczona na kwotę od 14.000.000 złotych do 22.000.000 złotych. Obraz został zabezpieczony przez polskie organy ścigania jako dowód rzeczowy. 

W toku śledztwa pomimo wykonania szeregu czynności procesowych, w tym w drodze międzynarodowych pomocy prawnych, nie udało się ustalić losów zarówno przedmiotowego obrazu jak i całej kolekcji lwowskiego kolekcjonera. 

Finalnie śledztwo w przedmiotowej sprawie zostało umorzone w dniu 7 czerwca 2024 r. w zakresie pomocy w zbyciu obrazu wobec stwierdzenia, że czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego, w zakresie pomocy w ukryciu obrazu wobec braku danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie popełnienia przestępstwa, zaś w zakresie wywozu obrazu za granicę wobec przedawnienia karalności czynu. 

Przedmiotowe postanowienie nie jest prawomocne. 

Rzecznik Prokuratury Okręgowej w Warszawie 
Prokurator Piotr Antoni Skiba