Polski Ład

Polski Ład dla samorządów

– Polski Ład, uzdrowione finanse publiczne, to nie tylko pieniądze na wielkie programy społeczne i infrastrukturalne, ale też na stabilizację i wzrost dochodów dla samorządów – zaznaczył szef rządu.

Po wprowadzeniu Polskiego Ładu oraz rozwiązań stabilizujących i wzmacniających finanse JST, w 2022 roku samorządy osiągną dochody z tytułu PIT, CIT i subwencji ogólnej na poziomie ok. 146 mld zł. Dochody będą wyższe o 4,3 proc. od dochodów prognozowanych przez same JST. Uwzględniając środki inwestycyjne z Funduszu Polski Ład wzrost dochodów JST wyniesie 9,6 proc.

Wzrost dochodów jednostek samorządu terytorialnego

Rząd od lat wspiera samorządy. Na przestrzeni kilku ostatnich lat – w okresie 2016-2020 w stosunku do lat 2011-2015 – sytuacja finansowa JST znacznie się poprawiła.

Łączne dochody w latach 2016-2020 to prawie 1,3 bln zł, co oznacza wzrost o ok. 40% w porównaniu do okresu 2011-2015. Wzrosły wszystkie kategorie dochodu:

• 161 mld zł więcej dochodów własnych,
• 40 mld zł więcej środków subwencji,
• 152 mld zł więcej w ramach dotacji celowych.

Dzięki działaniom rządu nastąpił dynamiczny wzrost możliwości inwestycyjnych samorządów. Poprawił się wynik operacyjny budżetów JST o przeszło 50%. Skuteczne działania pozwalają realizować zadania publiczne dzięki czemu rośnie potencjał inwestycyjny poszczególnych samorządów.

Finanse samorządów w okresie pandemii COVID-19

Sprawne i skuteczne działania naszego rządu ochroniły płynność finansową i miejsca pracy w wielu polskich firmach, co miało pozytywny skutek dla samorządów. Dzięki temu JST zrealizowały dochody planowane sprzed pandemii, a rok 2020 udało się zamknąć nadwyżką budżetową w wysokości 5,7 mld zł (pomimo planowanego na ponad 20 mld deficytu).

– Trzeba także popatrzeć na bilans otwarcia. Rok 2020 dzięki tarczy finansowej i tarczy samorządowej, samorządy zakończyły na plusie, z nadwyżką 5,7 mld – mimo wcześniejszych obaw. Na koniec tego półrocza 2021 r. nadwyżka wzrosła do 22 mld. Dodamy do tego kolejne 8 mld plus szczegółowe te korzystne dla samorządów rozwiązania. Bufor finansowy będzie bardzo dobry na 2022 r. To pierwszy filar Polskiego Ładu – powiedział premier Mateusz Morawiecki.

Pomoc rządu to m.in. przekazanie ponad 13 mld zł dodatkowego wsparcia inwestycyjnego w ramach Rządowego Funduszu Inwestycji Lokalnych czy uelastycznienie budżetów samorządowych.

Samorządowy Polski Ład – trzy podstawowe filary

Pierwszy filar – stabilizacja dochodów bieżących

– Samorządowy Polski Ład składa się z trzech podstawowych filarów. Pierwszy to stabilizacja dochodów bieżących. Aby dopomóc w tej stabilizacji, rząd przygotuje w ciągu 2 tygodni ustawę, w której przekażemy 8 mld zł jeszcze w IV kwartale na poczet wydatków przyszłorocznych –  tak, żeby stabilizować wydatki samorządów – zaznaczył szef rządu Mateusz Morawiecki.

Samorządy same zdecydują na co będą chciały przeznaczyć wydatki. Jak podkreślił premier algorytm będzie sprawiedliwy dla wszystkich samorządów – uwzględni różnicę dochodów pomiędzy bogatszymi i mniej zamożnymi gminami, miastami czy powiatami. W wyniku tej zmiany dochody bieżące będą wyższe w samorządach w przyszłym roku niż te zaplanowane 5 maja 2021 r.

Drugi filar – dalsza stabilizacja dochodów

Drugim filarem zaprezentowanym przez premiera Mateusza Morawieckiego jest dalsza stabilizacja dochodów. – Zaprezentowaliśmy mechanizm stabilizacji 1/12. Dochody zaplanowane tak, żeby w przewidywalny sposób wpadały do kasy jednostek samorządu terytorialnego. To coś, o co apelowali samorządowcy od dawna. Wprowadzamy odpowiednie mechanizmy w regułach fiskalnych oraz odpowiednie mechanizmy zaliczania inwestycji z udziałem środków unijnych –  tak, żeby ta reguła pozwoliła  na dynamiczny wzrost wydatków bieżących, a w szczególności wydatków inwestycyjnych.

Wdrożenie rozwiązań stabilizujących i wzmacniających finanse JST:

• docelowe: pewne, przewidywalne dochody JST z tytułu PIT i CIT, reguła dochodowa zapewniająca długookresową stabilizację finansową JST, system wyrównawczy oparty na aktualnych dochodach roku bieżącego;
• proinwestycyjne: nowa subwencja rozwojowa (inwestycyjna), środki z Rządowego Funduszu Polski Ład;
• przejściowe: uelastycznienie zarządzania budżetami JST poprzez modyfikację reguł fiskalnych, wsparcie JST w 2021 r. dodatkowymi środkami w kwocie 8 mld zł na poczet realizacji zadań w 2022 r.

Docelowe rozwiązania stabilizujące

• gwarantowany poziom dochodów JST z tytułu PIT i CIT co najmniej na poziomie roku poprzedniego – gwarancja dochodów dla samorządów;
• wprowadzenie reguły stabilizującej dochody samorządów – dochody samorządowe będą mniej podatne na wahania cyklu koniunkturalnego oraz bardziej odporne na skutki zmian prawnych;
• uproszczenie tzw. janosikowego i oparcie na aktualnych dochodach roku bieżącego – lepsze dopasowanie systemu do aktualnej sytuacji finansowej.

Trzeci filar – rozwój i inwestycje

– Trzeci filar to filar rozwojowy, inwestycyjny. To subwencja inwestycyjna, która będzie przekazywana samorządom co roku przez kolejne lata, do odwołania, którą jesteśmy w stanie wygospodarować dzięki stabilności finansów publicznych.  Po lipcu mamy 30 mld zł nadwyżki. Nasze skrupulatne działania – głównie uszczelniające, walczące z przestępstwami podatkowymi, doprowadziły do uszczelnienia finansów publicznych. Dzięki temu możemy dziś samorządowcom zaproponować Samorządowy Polski Ład składający się z tych trzech źródeł – powiedział premier Mateusz Morawiecki.

Rozwiązania proinwestycyjne:

1. Wprowadzenie nowej części subwencji ogólnej – części rozwojowej:

• stałe wsparcie JST w obszarze inwestycyjnym;
• subwencja ustalana na podstawie zobiektywizowanego algorytmu, uwzględniającego poziom wydatków majątkowych JST oraz liczbę mieszkańców.

2. Rządowy Fundusz Polski Ład: Program Inwestycji Strategicznych:

• zwiększenie skali inwestycji publicznych poprzez bezzwrotne dofinansowanie;
• promesy inwestycyjne udzielane przez Bank Gospodarstwa Krajowego;
• wysokość wsparcia od 80 do 95 % wartości zadania.

Program Inwestycji Strategicznych to dziesiątki miliardów złotych na ważne inwestycje w całej Polsce. Dzięki tym funduszom samorządy będą mogły zrealizować inwestycje drogowe, kolejowe czy kulturalne.