Prokuratura Regionalna
w Szczecinie

Z uwagi na istotne znaczenie orzeczenia sądowego, odnoszącego się do czasowego charakteru przepisu art. 47 § 1 ustawy z dnia 28 stycznia 2016 r. – przepisy wprowadzające ustawę Prawo o prokuraturze, Prokurator Regionalny w Szczecinie publikuje uzasadnienie postanowienia Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 9 lutego 2024 r., III K 348/22, w części dotyczącej przesłanek o incydentalnym i czasowym charakterze przepisu umożliwiającego przywrócenie prokuratora ze stanu spoczynku do służby czynnej.

Na podstawie powyższego przepisu do służby czynnej przywrócony został prokurator Dariusz Barski oraz prokurator Barbara Zapaśnik.

           Sąd Okręgowy zważył co następuje:

           Odnosząc się do argumentacji stron w zakresie wadliwego czy prawidłowego zastosowania art.47§1i2 ustawy z dnia 28 stycznia 2016 roku – Przepisy wprowadzające ustawę - Prawo o prokuraturze Sąd w pełni podziela stanowisko obrońców.

           Nawet jeśli wskazany przepis nie zawiera sformułowania „do dnia” czy innego równoznacznego, którego wymagałaby zasady prawidłowej legislacji, nie oznacza, że nadal obowiązuje i w dniu 19 maja 2016 roku zastosowany został prawidłowo. Podkreślenia przy tym wymaga, że wskazane przez Prokuraturę orzeczenia NSA nie dotyczą wprost przepisu art.47§1i2 tej ustawy, a art.32, którego brzmienie i cel wprowadzenia jest zupełnie inny (po zniesieniu struktur prokuratur wojskowych wskazano Prokuratora Generalnego jako właściwego w sprawach wynikających z ustawy z dnia 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych, a zatem na stałe).       

            Zdaniem Sądu zasadne jest odczytywanie treści art.47§1i2 w powiązaniu z przepisami z art.35§ 1 i art.38 § 1 tej ustawy. Wskazują one wprost na termin 30 dni na powołanie prokuratorów Prokuratury Krajowej i 60 dni na powołanie prokuratorów Prokuratur Regionalnych. Przy czym wprost mowa jest o powołaniu w tym terminie, nie samym złożeniu wniosku, czy też powołaniu na wniosek złożony w terminie 30 czy 60 dni. Przepisy wprowadzające wprowadziły tym samym specjalny tryb przywrócenia do służby doświadczonych prokuratorów w celu utworzenia nowych struktur Prokuratury Krajowej i Prokuratur Regionalnych. Specjalny, bo szybszy - w celu utworzenia struktur - od przewidzianego w art.127§1 ustawy Prawo o prokuraturze z dnia 28 stycznia 2016 roku, która zgodnie z treścią jej art.1§3 odnosi się również do prokuratorów prokuratur regionalnych i prokuratorów Prokuratury Krajowej. Po upływie wskazanego w przepisach art.35§1 i art.38§1 ustawy Przepisy wprowadzające ustawę - Prawo o prokuraturze w celu uzupełnienia składu struktur Prokuratur należy w ocenie Sądu stosować zasady wynikające z ustawy Prawo o prokuraturze. Inna interpretacja oznaczałaby równoległe obowiązywanie dwóch dróg uzupełnienia składu osobowego, w tym jedną wprowadzoną w ustawie, której przepisy jako przepisy wprowadzające mają mieć co do zasady status przejściowy – nie stworzono osobnej ustawy dotyczącej Prokuratury Krajowej i Regionalnej, a zarówno przepisy wprowadzające jak i ustawa Prawo o prokuraturze weszły w życie w tym samym czasie.  Przywrócenie do czynnej służby w drodze specjalnego rozwiązania przewidzianego w art.47§1i2 ustawy z dnia 28 stycznia 2016 roku – przepisy wprowadzające  ustawę Prawo o prokuraturze było zatem zdaniem Sądu możliwe tylko w okresie odpowiednio 30 oraz 60 dni od wejścia w życie ustawy, tj. licząc od dnia 4 marca 2016 roku. Powołanie w dniu 19 maja 2016 roku ze skutkiem od 1 czerwca 2019 roku – dokonane zostało bez obowiązującej podstawy prawnej. Przepisy, do których odwołuje się art. 127§1 ustawy Prawo o prokuraturze przewidują inny tryb, który nie został zachowany – zatem nie jest możliwie stwierdzenie, że przywrócenie odbyło się z zachowaniem zasad, a jedynie wskazano nieprawidłową podstawę prawną.           

         Konsekwencją powyższego jest uznanie, wobec wadliwości przywrócenia do służby, że prokurator (zachowując rodzaj wskazany w terminologii ustawy Prawo o prokuraturze) Bogusława Barbara Zapaśnik sporządzając i podpisując akt oskarżenia była nadal prokuratorem w stanie spoczynku, a nie prokuratorem uprawnionym do dokonywania czynności procesowych, w tym sporządzania aktu oskarżenia.  Akt oskarżenia został zatem sporządzony i podpisany przez osobę nieuprawnioną. Brak kwestionowania uprawnienia w innych postepowaniach czy przez decyzję uprawnionych organów nie może być skutecznie podnoszony wobec faktu, że możliwość nieprawidłowego powołania prokuratora nie była do tej pory zagadnieniem rozpatrywanym przez sądy, a przynajmniej takiej okoliczności do tej pory nie ujawniono. 

         Kwestię tę należy rozważyć w tej konkretnej sytuacji procesowej, tj. rozpoznania wniosku i ujawnieniu braku już na rozprawie, przed rozpoczęciem przewodu sądowego, co jest istotne dla wyboru możliwych konsekwencji procesowych.

        Wskazane przez obrońcę orzeczenie tj. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 stycznia 2018 roku, sygn. akt II KK 297/17 na poparcie argumentacji o braku możliwości konwalidacji, dotyczy sytuacji, gdy akt oskarżenia wniósł inny organ, niż właściwy w danym przypadku prokurator, może jednak tak jak pozostałe orzecznictwo, stanowić podstawę do rozważań. 

         W niniejszym przypadku właściwym oskarżycielem jest prokurator. Tak też brzmi art.45§1kpk, wskazując na prokuratora, a nie prokuraturę. Wskazany w odpowiedzi na wniosek §228ust.1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 7 kwietnia 2016 roku - Regulamin wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury precyzuje, w kontekście niniejszej sprawy, że akt oskarżenia kieruje Prokurator Regionalny, którego uprawnienia nie są kwestionowane. Prokurator zgodnie z art.45§1kpk, a zatem przepisu ustawowego, ma jednak zdaniem Sądu samodzielną legitymację procesową do wniesienia aktu oskarżenia, nie reprezentuje kierującego jednostką. Akt oskarżenia, sporządza i podpisuje zawsze prokurator, ewentualnie asesor - prokurator w stanie spoczynku nie jest natomiast  osobą uprawnioną do wniesienia skargi. Gdyby brak taki został ujawniony na etapie wstępnej kontroli aktu oskarżenia, zastosowanie znalazłby art.337§1kpk tj. zwrot w celu uzupełnienia braku formalnego, w tym braku o jakim mowa w art.119§1pkt4kpk, tj. braku podpisu uprawnionej osoby. Nie jest to zatem kwestia zastosowania art.120§1kpk – dla aktu oskarżenia dla uzupełnienia jego wymogów formalnych ustawodawca przewiduje zwrot aktu oskarżenia w trybie art.337§1kpk.

          Z tezy postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 4 lutego 2020 roku, sygn. akt III K 365/19, wynika jednak jednoznacznie, że przepis art.337§1kpk może być stosowany wyłącznie w fazie wstępnej kontroli aktu oskarżenia, nie jest możliwy zwrot w tym trybie z rozprawy. Sąd Najwyższy – w sytuacji wniesienia aktu oskarżenia przez podmiot nieuprawniony czyli inny organ – odniósł się również do możliwości zwrotu sprawy w trybie art.344a§1kpk, stwierdzając, że przepis ten znajduje zastosowanie tylko co do istotnych braków postępowania przygotowawczego, zaś wniesienie aktu oskarżenia przez podmiot nieuprawniony nie jest brakiem postępowania przygotowawczego, tak samo jak nie jest możliwy zwrot z art.396a§1kpk, gdyż ujawniając okoliczność wyłączającą ściganie, należy zastosować regulację z art.414§1kpk. W ocenie Sądu Najwyższego, którą Sąd podziela, skoro ustawodawca uregulował procedowanie w sytuacji, gdy akt oskarżenia jako skarga pochodzi od nieuprawnionego podmiotu, nie można stosować trybu z art.344a§1kpk.

          Oczywiście, w niniejszej sprawie zachodzi nieco inna sytuacja, gdyż akt oskarżenia został podpisany przez osobę nieuprawnioną, a nadto także czynności postępowania przygotowawczego dokonywane były przez prokuratora  nieuprawnionego do ich dokonywania, gdyż prokurator w stanie spoczynku nie ma takich uprawnień. Zatem nawet ewentualne podpisanie przez osobę uprawnioną aktu oskarżenia nie usunęłoby braków samego postępowania przygotowawczego, co również nie rozwiązałoby problemu dopuszczalności procesu. Skoro akt oskarżenia jest sporządzony i podpisany przez osobę nieuprawnioną, a braku tego nie można usunąć w trybie art.337§1kpk, to zdaniem Sądu akt oskarżenia nie został skutecznie wniesiony i konsekwencją tego jest uznanie, że występuje przeszkoda w postaci braku skargi uprawnionego oskarżyciela.                      

            Przy czym na poparcie takiej konkluzji Sąd dodatkowo podnosi stanowisko wyrażone – oczywiście nie w analogicznej sytuacji – przez Sąd Apelacyjny w Szczecinie postanowieniem z dnia 28 lipca 2020 roku, II AKa 3/20, utrzymującym w mocy postanowienie o pozostawieniu bez rozpoznania apelacji prokuratora – jako wniesionej przez osobę nieuprawnioną, tj. asesora prokuratorskiego nie mającego uprawnienia do takiej czynności, bez możliwości zastosowania art.120§1kpk.

         Na marginesie jednak należy podkreślić, że umorzenie z powodu braku skargi uprawnionego oskarżyciela co do zasady ma charakter względny, tj. powoduje stan powagi rzeczy osądzonej tylko w przypadku powtórzenia tożsamego układu procesowego, a jeśli czynności postępowania zostaną powtórzone i akt oskarżenia prawidłowo wniesiony, postępowanie, już inne, będzie mogło się toczyć (vide: Elementy metodyki pracy sędziego w sprawach karnych – monografia Piotra Hofmańskiego i Stanisława Zabłockiego, cześć pierwsza ogólna, rozdział 1 - 1.5.6 pod tytułem „Brak skargi uprawnionego oskarżyciela”).          

        W tym stanie rzeczy Sąd uznał wniosek o umorzenie za zasadny i umorzył postępowanie z uwagi na brak skargi uprawnionego oskarżyciela.