Rozmowa na temat budżetu unijnego z kanclerz Niemiec

W ostatnich tygodniach na forum unijnym intensywnie omawiane są kwestie przepisów wiążących wypłaty unijnych funduszy z wystąpieniem naruszeń w obszarze praworządności. To zagadnienie było również głównym tematem rozmów premiera Mateusza Morawieckiego z kanclerz Niemiec Angelą Merkel.

Polska konsekwentnie stoi na stanowisku, że proponowane regulacje unijne nie są zgodne z traktatami i konkluzjami Rady Europejskiej. Arbitralne i politycznie motywowane mechanizmy mogą w przyszłości zagrozić spójności Unii Europejskiej. Dlatego tak ważne jest przestrzeganie traktatów, które zostały przyjęte przez wszystkie państwa członkowskie UE. Szef rządu podkreślił, że Polska będzie bronić suwerennego prawa państw europejskich do realizowania zmian i reform oraz litery i ducha traktatów, które stanowią prawo pierwotne i nadrzędne wobec jakichkolwiek innych aktów prawnych i wtórnych mechanizmów, jakie zawierają aktualne propozycje instytucji europejskich.

Polska oczekuje dalszych prac pozwalających na możliwie szybkie wynegocjowanie rozwiązania, które zagwarantuje prawa wszystkich państw członkowskich oraz poszanowanie procedur traktatowych.

Regulacje unijne zgodne z traktatami i decyzjami podjętymi na forum RE

Regulacje unijne muszą być zgodne z traktatami i decyzjami podjętymi na forum Rady Europejskiej oraz gwarantować pewność prawną. Ewentualne rozporządzenie dotyczące ochrony budżetu UE powinno zapewniać skuteczne zapobieganie nadużyciom i nieprawidłowościom finansowym. Aktualny projekt rozporządzenia nie gwarantuje tej pewności. Zawarte w nim kryteria są ogólne i podatne na bardzo szeroką interpretację. Stanowi to odejście od zasady, zgodnie z którą sankcja musi być oparta na konkretnym naruszeniu konkretnego prawa. Polska popiera dokładne kontrolowanie rzetelności wydatkowania unijnych zasobów finansowych. Kontrola ta powinna być skrupulatna i oparta o surowe kryteria. Nie może jednak – pod pretekstem ochrony praworządności – odbywać się w oparciu o swobodną ocenę, oderwaną od weryfikowalnych dowodów.

Zastrzeżenia Polski do proponowanych rozwiązań

W szczególności zastrzeżenia Polski budzi możliwość uznaniowego przyjęcia środków. Niejednoznacznie określona jest przesłanka uruchomienia mechanizmu, która wskazuje na możliwość podejmowania w tym zakresie decyzji motywowanych politycznie.

Nasze zastrzeżenia budzi także ogólnie zdefiniowanie „zagrożenie dla niezależności wymiaru sprawiedliwości” jako przesłanka naruszenia zasad praworządności, która może prowadzić do uruchomienia mechanizmu. Podstawy prawne funkcjonowania polskiego wymiaru sprawiedliwości są przedmiotem sporu pomiędzy Polską a instytucjami UE, toczącego się także przed Trybunałem Sprawiedliwości UE, a mechanizm warunkowości nie może ingerować w postepowania prowadzone przed Trybunałem. 

Mechanizm powiązania wydatkowania środków finansowych UE z kwestiami tzw. praworządności (naruszeniami wartości, o których mowa w art. 2 Traktatu o Unii Europejskiej) nie może dublować mechanizmu wynikającego z art. 7 TUE. Nie może także marginalizować roli Rady UE oraz Rady Europejskiej w procesie oceny naruszenia praworządności przez państwo członkowskie, a także pozbawiać procedury z art. 7 charakteru wieloetapowości naruszając w ten sposób prawa państwa członkowskiego, pod którego adresem kierowane są zarzuty. Wprowadzenie odrębnego od art. 7 TUE mechanizmu powiązania budżetu i praworządności jest pozbawione podstaw traktatowych. Stwarza także ryzyko stosowania różnych standardów wobec różnych państw członkowskich, w zależności od politycznej konfiguracji w Radzie, Komisji i Parlamencie Europejskim.

Wspólna deklaracja Polski i Węgier

26 listopada premierzy Polski i Węgier przyjęli wspólną deklarację. Podkreślają w niej w wolę poszukiwania rozwiązań, które pozwolą jak najszybciej udostępnić niezbędne środki finansowe dla wszystkich państw członkowskich. Premierzy Polski i Węgier są gotowi do pomocy w rozwiązaniu obecnej sytuacji, w duchu lojalnej współpracy i solidarności. Zarazem jednak oczekują istotnych zmian obecnie proponowanego mechanizmu. W sytuacji  potrzebnych środków na odbudowę po kryzysie związanym z pandemią, Polska i Węgry postulują ograniczenie zakresu warunkowości budżetowej do ochrony interesów finansowych Unii, zgodnie z lipcowymi ustaleniami Rady Europejskiej. Kwestia ustanowienia związku pomiędzy zasadą praworządności a interesami finansowymi Unii powinna być ponownie przedmiotem rozmów liderów państw członkowskich Unii Europejskiej na forum Rady Europejskiej. W przypadku podjęcia decyzji o ustanowieniu takiego związku należy rozważyć podjęcie działań w celu wynegocjowania odpowiednich zmian w Traktatach.

Rzecznik Prasowy Rządu Piotr Müller