25 maja zakończyło się dwudniowe posiedzenie przywódców rządów państw Unii Europejskiej. Premier Mateusz Morawiecki przed rozpoczęciem szczytu zaapelował o rozszerzenie obrad o temat związany ostatnimi działaniami władz Republiki Białoruskiej. Przywódcy państw członkowskich Unii Europejskiej podczas szczytu w Brukseli potępili zmuszenie do lądowania samolotu Ryanair w Mińsku przez władze Białorusi. Podczas awaryjnego lądowania doszło do zatrzymania białoruskiego opozycjonisty oraz dziennikarza Ramana Pratasiewicza.

– Wczoraj wieczorem poprosiłem o wprowadzenie tego punktu pod obrady Rady Europejskiej i po paru godzinnej dyskusji wypracowaliśmy jednoznacznie sformułowane dezyderaty, żądania, postulaty  dotyczące uwolnienia tych niesłusznie aresztowanych osób, a także pewnego rodzaju sankcji, które mają piętnować ten akt państwowego terroryzmu – powiedział pierwszego dnia szczytu premier Mateusz Morawiecki.

Wspólne stanowisko po konsultacjach z Grupą Wyszehradzką

Przed rozpoczęciem szczytu unijnego doszło do spotkania przywódców państw Grupy Wyszehradzkiej, na którym premier Mateusz Morawiecki poruszył temat incydentu białoruskiego.

– Zakończyliśmy negocjacje w ramach V4. Skupiliśmy się na agendzie Rady Europejskiej. Niestety, musieliśmy też omówić incydent, który zdarzył się nad niebem białoruskim. Wiemy doskonale, że doszło do aktu terroryzmu państwowego i do przymusowego lądowania samolotu w Mińsku. Wszystko po to, że aresztować jednego z działaczy demokratycznych. Będziemy domagać się na Radzie Europejskiej zdecydowanych działań w tym obszarze, aby doprowadzić do jego uwolnienia – podkreślił premier Mateusz Morawiecki po poniedziałkowych rozmowach z Grupą Wyszehradzką.

Pod pretekstem rzekomego ładunku wybuchowego znajdującego się na pokładzie samolotu lecącego z Aten do Wilna doszło do wymuszonego lądowania na lotnisku w Mińsku. Na skutek zatrzymania samolotu doszło do aresztowania białoruskiego opozycjonisty oraz dziennikarza Ramana Pratasiewicza. Akt terroryzmu państwowego stał się pierwszym punktem na poniedziałkowym szczycie Unii Europejskiej w Brukseli. Przywódcy Wspólnoty jednoznacznie potępili działania władz Białorusi.

Decyzje po szczycie – sankcje polityczne, gospodarcze oraz zakaz lotów nad UE

Działania reżimu białoruskiego nie mogły pozostać bez reakcji Europy. Przywódcy krajów Unii Europejskiej jednogłośnie zdecydowali o wprowadzeniu:

• zakazu lotów samolotów białoruskich nad przestrzenią państw członkowskich,
• braku dostępu do europejskich lotnisk,
• bezpośrednich sankcji dla przywódców Białorusi,
• sektorowych sankcji gospodarczych dla podmiotów wspierających reżim białoruski.

Uczestnicy szczytu wezwali Organizację Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego (ICAO) do natychmiastowego zbadania sprawy zmuszenia do lądowania samolotu Ryanair w Mińsku.

Szef Rady Europejskiej Charles Michel Michel oraz przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen wspólnie podkreślili pełną świadomość Białorusi do wykorzystania swojej przestrzeń powietrznej do państwowego porwania.

Prezydent Stanów Zjednoczonych Joe Biden poparł sankcje zastosowane przez  przywódców Unii Europejskiej przeciwko Białorusi oraz zażądał natychmiastowego uwolnienia opozycjonisty Ramana Pratasiewicza.

W konkluzjach przywódcy państw europejskich wyrazili również solidarność z Łotwą po nieuzasadnionym wydaleniu łotewskich dyplomatów z Białorusi.

Polski premier Mateusz Morawiecki na konferencji po szczycie Rady Europejskiej dodał: – W konkluzjach znalazły się konkretne zapisy dotyczące z jednej strony niezależnego śledztwa przeprowadzonego przez Międzynarodową Organizację Lotnictwa Cywilnego,  z drugiej strony – zasadnicze ograniczenie europejskiej przestrzeni lotniczej dla Białorusi i vice versa. I także rekomendacja mocna dla linii lotniczych, aby nie latały nad Białorusią. Polskie Linie Lotnicze LOT już przekazały informację, że ominą niebo białoruskie.

Polubowne negocjacje z Czechami ws. kopalni w Turowie

W trakcie trwania szczytu Rady Europejskiej doszło do spotkania premierów Polski i Czech. Mateusz Morawiecki oraz Andrej Babiš rozmawiali o decyzji Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) odnośnie kopalni węgla brunatnego w Turowie. Oba kraje negocjowały swoje warunki porozumienia. Po wypracowaniu konsensusu nastąpiło podpisanie protokołu, który zakładania wycofanie skargi ws. Turowa przez stronę czeską. To porozumienie przede wszystkim zakłada wieloletnie projekty z udziałem strony polskiej w wysokości do 45 mln euro. W wyniku porozumienia Republika Czeska zgodziła się wycofać wniosek do TSUE.

– Rozmawiałem z premierem Babišem o kwestiach związanych z Turowem. Mamy uzgodnione wytyczne do umowy, ustalone wczoraj przez zespół negocjacyjny. Jeśli ta umowa zostanie zaakceptowana, to mamy w zasięgu ręki polubowne załatwienie tego sporu –  ogłosił premier Mateusz Morawiecki. Następnie powiedział: – Jeżeli uzgodnienia zostaną wdrożone, to kopalnia i elektrownia Turów będą mogły dalej funkcjonować. Ja ze swojej strony chcę dodać, że one będą funkcjonować, ale  niezależnie od wszystkiego (że my to stanowisko podtrzymujemy) chcemy doprowadzić do polubownego zakończenia sporu ze stroną czeską.

W Brukseli premier Morawiecki rozmawiał ze swoim czeskim odpowiednikiem, natomiast w Polsce, w Turowie toczyły się negocjacje marszałka Województwa Dolnośląskiego Cezarego Przybylskiego z hetmanem przygranicznego czeskiego Kraju Libereckiego Martinem Putą – odpowiednikiem Polskiego marszałka województwa.

– Myślę, że w kilku następnych tygodniach efektem będzie podpisanie umowy międzyrządowej. Proszę o zrozumienie obaw czeskiej strony. Wierzę, że te rozmowy umożliwią dojście do porozumienia, tak żeby działania kopalni i elektrowni były kontynuowane – zaznaczył na konferencji prasowej hetman przygraniczny czeskiego Kraju Libereckiego, Martin Puta.

Solidarność europejska – certyfikaty Covidowe i Nord Stream II

Podczas szczytu omawiany był temat certyfikatów covidowych. Jak zapewnił premier Morawiecki, Polska jest przygotowana zarówno od strony technicznej i informatycznej. Polskie dokumenty medyczne dotyczące szczepień będą honorowane w całej Europie. Zielone certyfikaty powinny być przejrzystym i niedyskryminującym narzędziem ułatwiającym bezpieczne podróżowanie podczas obowiązywania ograniczeń związanych z pandemią. Rządowi zależy, żeby obywatele mieli prawo do podróżowania.

Polski premier poruszył również temat drugiej nitki gazociągu północnego. Zostały przedstawione fakty dotyczące rozbijania solidarności europejskiej. Gazociąg Nord Stream II to niebezpieczne narzędzie wpływu Rosji dotyczące Ukrainy i pozostałych sąsiadów Polski.

Liderzy państw przeprowadzili strategiczną debatę dotyczącą relacji Unii Europejskiej i Rosji. Zgodnie z postulatem Polski, przywódcy zwrócili się do Komisji Europejskiej oraz Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych o przygotowanie przed posiedzeniem Rady Europejskiej w czerwcu 2021 r. raportu dotyczącego relacji właśnie pomiędzy Unią Europejską a Rosją. Raport ma zawierać opcje polityki unijnej wobec Rosji, ale zgodnie z pięcioma zasadami (five guiding principles) regulującymi tę politykę.

Rada Europejska potępiła bezprawne, prowokacyjne i destrukcyjne działania Rosji wymierzone w Unię Europejską, państwa członkowskie i państwa trzecie. Potwierdziła jedność i solidarność unii wobec takich aktów, a także wsparcie dla wschodnich partnerów.

W trakcie debaty Polska apelowała o zachowanie centralnej roli wszystkich pięciu zasad przewodnich jako podstawy polityki UE wobec Rosji, podkreślała:

• konieczność współpracy ze Stanami Zjednoczonymi w kontekście relacji UE-Rosja,
• utrzymania priorytetowej roli Porozumień Mińskich,
• plan zakończenia konfliktu we wschodniej Ukrainie,
• zbliżenie z państwami Partnerstwa Wschodniego,
• kontynuację sankcji wobec Rosji.

Liderzy przedyskutowali wdrażanie Umowy o handlu i współpracy z Wielką Brytanią oraz wcześniejszej Umowy o wystąpieniu. Polska podkreśla potrzebę przestrzegania przez Zjednoczone Królestwo zawartych umów. Jednocześnie zachęca zarówno Wielka Brytanię, jak i Unię Europejską do konstruktywnej oraz elastycznej postawy celem rozwiązania kwestii problematycznych we wzajemnych relacjach.

Sprawiedliwa polityka klimatyczna – kolektywne cele klimatyczne

Polityka klimatyczna jest jednym z podstawowych instrumentów całej polityki gospodarczej Unii Europejskiej. Udało się wypracować kompromis zabezpieczający działania i rolę Rady Europejskiej w pracach nad pakietem legislacyjnym mający za zadanie implementację unijnego celu redukcji emisji gazów cieplarnianych.

Podczas debat podjęto próbę nieproporcjonalnego obciążenia biedniejszych państw członkowskich  w non-ETS. Takie działania są nie do zaakceptowania przez grupę państw Europy Środkowej i Południowej. Dzięki wspólnemu stanowisku grupy udało się uniknąć wpisania niekorzystnego zapisu.

Komisja Europejska zaproponuje pakiet legislacyjny zgodnie z wytycznymi Rady Europejskiej, który będzie poprzedzony analizą skutków środowiskowych, gospodarczych i społecznych na poziomie państw członkowskich. Ta analiza pozwoli liderom na adekwatną ocenę kosztów i korzyści przed kolejną dyskusją.

– Długa dyskusja dotyczyła także klimatu. Polityka klimatyczna jest jednym z podstawowych instrumentów całej polityki gospodarczej Unii Europejskiej. Rozmowy dzisiejsze pokazały pewną rozbieżność. Kraje Europy Środkowej, także Polska, opowiadają się za tym, żeby ewentualne koszty wprowadzenia nowych zasad w górnictwie, transporcie nie oznaczały większego kosztu dla najmniej zamożnych grup społecznych i krajów – powiedział po szczycie RE premier Mateusz Morawiecki.

Premier Mateusz Morawiecki uzgodnił z przewodniczącą Komisji Europejskiej Ursulą von der Leyen osobne spotkanie, które będzie poświęcone polityce klimatycznej.