Projekt ustawy umożliwi powstanie Centralnego Portu Komunikacyjnego (CPK) oraz towarzyszących mu inwestycji tworzących spójny system transportowy.

Zgodnie z uchwałą Rady Ministrów z listopada 2017 r., CPK ma powstać w Stanisławowie w gminie Baranów koło Grodziska Mazowieckiego. Budowa nowego obiektu jest konieczna, aby  zastąpić warszawskie Lotnisko Chopina, które nie może pełnić funkcji dużego portu przesiadkowego. Przepustowość lotniska w Warszawie jest na wyczerpaniu w związku z dynamicznie rosnącym ruchem lotniczym w regionie (w 2017 r. z lotniska skorzystało 15,72 mln pasażerów, o 22 proc. więcej niż w 2016 r.).

Nowe lotnisko, usytuowane między Łodzią a Warszawą, ma być jednym z największych przesiadkowych portów lotniczych w Europie. Po pierwszym etapie budowy ma obsługiwać do 45 mln pasażerów rocznie, a docelowo nawet ok. 100 mln. Lotnisko ma powstać na ok. 3000 ha gruntów. Do końca 2019 r. mają trwać prace przygotowawcze, a sam port ma być budowany przez kolejne 8 lat, czyli do końca 2027 r.

Nowy międzykontynentalny port lotniczy ma powstać niedaleko jednej z głównych tras wylotowych ze stolicy – przy autostradzie A2 i w pobliżu jednej z ważniejszych i bardziej uczęszczanych tras kolejowych łączących Warszawę i Łódź. Lotnisko będzie oddalone od stolicy o ok. 40 kilometrów. Dzięki rozbudowie sieci kolejowej między Warszawą i Łodzią będzie to najlepiej skomunikowany obszar w Polsce.

Centralny Port Komunikacyjny ma funkcjonować jako węzeł przesiadkowy oparty na zintegrowanych ze sobą węzłach: lotniczym i kolejowym, spójnych z układem sieci drogowej. Ma to być rentowny, innowacyjny węzeł transportowy, który wprowadzi nas do pierwszej dziesiątki najlepszych portów lotniczych świata, doprowadzi do intensywnego rozwoju pasażerskiego transportu kolejowego, stanowiącego atrakcyjną alternatywę dla transportu drogowego oraz zapewni trwałą integrację aglomeracji warszawskiej i łódzkiej.

Realizacja CPK zakłada przemodelowanie kierunków polityki transportowej Polski i oparcie jej o system tzw. piasty i szprychy (Hub&Spoke), w którym centralną rolę odgrywa CPK, stanowiący punkt odniesienia do rozwoju pozostałych zasadniczych inwestycji transportowych (drogowych, kolejowych oraz lotniczych).

Zgodnie z propozycją, projekt obejmuje m.in:

• określenie zasad i warunków przygotowania, finansowania i realizacji CPK oraz infrastruktury towarzyszącej, w tym zasad i warunków rezerwacji terenu, wydania decyzji lokalizacyjnej oraz nabywania nieruchomości w drodze dobrowolnych negocjacji, a także organów właściwych w tych sprawach;
• określenie kwestii ustrojowych, tj. umocowania pełnomocnika rządu ds. CPK oraz ustroju korporacyjnego spółek realizujących inwestycje;
• wprowadzenie integracji procesów zarządczych w ramach szerokiego katalogu inwestycji objętych ustawą;
• wprowadzenie etapu przygotowania oraz rezerwacji obszaru inwestycji, zapewniającego środki prawne niezbędne dla zabezpieczenia prawidłowego toku realizacji inwestycji, w tym przeprowadzenia kompleksowych badań terenowych.

Zaproponowano ustawowe umocowanie pełnomocnika rządu do spraw Centralnego Portu Komunikacyjnego dla Rzeczypospolitej Polskiej. Pełnomocnikiem jest sekretarz albo podsekretarz stanu w ministerstwie obsługującym ministra zajmującego się sprawami transportu. Pełnomocnika powołuje i odwołuje premier.

Projekt przesądza, że zarówno główna inwestycja, jak i inwestycje towarzyszące są celami publicznymi i inwestycjami celu publicznego w rozumieniu przepisów o gospodarce nieruchomościami oraz przepisów o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.

Lista inwestycji towarzyszących ma zostać określona w rozporządzeniu Rady Ministrów. Ustalając tę listę rząd będzie brał pod uwagę znaczenie danego przedsięwzięcia dla zapewnienia prawidłowego funkcjonowania CPK, rozwoju krajowego systemu transportowego i przesyłowego, jak również rozwoju i integracji przylegających do CPK aglomeracji.

Projekt ustawy poddano konsultacjom z samorządami lokalnymi oraz mieszkańcami terenów objętych planowaną inwestycją. W wyniku zgłoszonych uwag wprowadzono przepisy zwiększające możliwości prowadzenia przez mieszkańców dalszej działalności, w tym skrócono czas rezerwacji terenu z 4 do 2 lat oraz umożliwiono przejęcie przez spółkę celową zobowiązań wynikających z realizacji projektów współfinansowanych ze środków publicznych, w tym środków europejskich. Ponadto rozszerzono katalog nieruchomości zamiennych na terytorium całego kraju, w ramach współpracy z Krajowym Ośrodkiem Wsparcia Rolnictwa, Agencją Mienia Wojskowego, Lasami Państwowym oraz Krajowym Zasobem Nieruchomości, co jest szczególnie ważne dla mieszkańców prowadzących działalność rolniczą.

Nieruchomości będą nabywane przez spółkę celową w ramach dobrowolnych negocjacji cenowych, które będą trwały do końca 2019 r. Szacuje się, że w ten sposób zostanie nabyta zdecydowana większość nieruchomości i procedura odszkodowawcza będzie uruchomiona dopiero w ostateczności. W przypadku zakończenia działalności rolniczej, na wniosek pełnomocnika, prezes KRUS będzie zapewniał emerytury specjalne w pełnej lub większej wysokości, również w przypadku braku wymaganego stażu pracy. Proponowane przepisy zagwarantują prawa mieszkańców i najlepsze warunki negocjacyjne ze wszystkich dotychczasowych specustaw.

Zaproponowano, aby ustawa weszła w życie po 14 dniach od daty ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.