{"register":{"columns":[{"header":"Numer projektu","value":"UD90","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"sequence":{"regex":"UD{#UD_1}"},"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Rodzaj dokumentu","registerId":20874195,"dictionaryValues":[{"id":"Projekty ustaw","value":"Projekty ustaw"}],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Typ dokumentu","registerId":20874195,"dictionaryValues":[{"id":"D – pozostałe projekty","value":"D – pozostałe projekty"}],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Cele projektu oraz informacja o przyczynach i potrzebie rozwiązań planowanych w projekcie","value":"Przedłożenie projektu ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, zwanego dalej „projektem”, ma na celu wprowadzenie do porządku prawnego regulacji zapewniających stabilny system finansowania jednostek samorządu terytorialnego (dalej: JST), co pozwoli samorządom realizować swoje zadania. Samorządy bowiem odpowiadają za świadczenie większości podstawowych usług publicznych dla mieszkańców.\nO zmianę wnioskują od wielu lat środowiska naukowe oraz w szczególności same JST, które postulują przeprowadzenie stosownych refom. \nZmiany systemu podatkowego przeprowadzone w latach 2019-2022 miały istotny wpływ na poziom dochodów własnych JST. Dlatego też koniecznym jest zbudowanie nowego systemu finansowania zadań realizowanych przez JST gwarantującego ich samodzielność finansową i stabilizację ich dochodów, na co również wskazywała Najwyższa Izba Kontroli w Wystąpieniu pokontrolnym P/23/049 – Prawidłowość zapewnienia jednostkom samorządu terytorialnego finansowania zadań publicznych.\nGłówne cele proponowanych zmian to:\n- Cel 1 - Wzmocnienie i ustabilizowanie finansów JST poprzez zwiększenie dochodów własnych, od których zależą możliwości realizacji zadań i rozwoju samorządów. Zgodnie z rozwiązaniami proponowanymi w projekcie samorządy będą finansowane głównie dochodami podatkowymi, zaś subwencje z budżetu państwa będą mieć charakter jedynie uzupełniający.\n- Cel 2 – Oparcie zasilenia finansowego JST na dochodach własnych wynikających z lokalnej bazy podatku dochodowego od osób fizycznych i podatku dochodowego od osób prawnych, przy czym - co istotne - dochody JST z tytułu udziału w PIT i CIT zostaną ustabilizowane oraz uwolnione od wpływu zmian podatkowych.\n- Cel 3 – Obiektywne i algorytmiczne naliczanie środków finansowych dla każdej JST. Konieczne jest przywrócenie systemowi dochodów JST przejrzystości, apolityczności i adekwatności kryteriów podziału środków. Proponowany w projekcie system dochodów JST oparty będzie na obiektywnych parametrach (mierzalnych za pomocą danych statystycznych i niepodatnych na manipulacje). \n- Cel 4 – Zapewnienie lepszej alokacji środków publicznych. Proponowany w projekcie system dochodów JST będzie uwzględniał specyfikę poszczególnych kategorii JST, obejmując przy tym nie tylko kwestię zróżnicowań dochodowych ale również - pomijaną w obecnym systemie - kwestię potrzeb wydatkowych JST wynikających z realizowanych zadań.\n- Cel 5 - Uelastycznienie systemu oraz ograniczenie nadmiernie rozbudowanego przepływu środków pomiędzy budżetem państwa a JST. W obecnym systemie dochodów JST, zamożne samorządy dokonują wpłat do budżetu państwa (tzw. janosikowe), a jednocześnie są beneficjentami tych środków. Proponowane w projekcie rozwiązania zmierzają do ograniczenia przepływów środków pomiędzy samorządami a budżetem państwa, tak by samorządy nie dokonywały wpłat do budżetu państwa.\n- Cel 6 - Zwiększenie wpływu Strony Samorządowej na podział środków dla JST. Projekt przewiduje wprowadzenie do systemu dochodów JST rozwiązań stwarzających możliwość podziału - przy udziale strony samorządowej - środków finansowych w zależności od zmieniających się z roku na rok warunków realizacji zadań w jednostkach samorządu terytorialnego.\n\n","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Istota rozwiązań planowanych w projekcie, w tym proponowane środki realizacji","value":"Proponowane w projekcie rozwiązania obejmują przede wszystkim:\n1. Zmiany w zakresie dochodów JST z tytułu udziału w podatkach dochodowych (podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: „PIT”) oraz podatku dochodowym od osób prawnych (dalej: „CIT”)\nProponuje się by dochody samorządów z tytułu PIT i CIT liczone były jako procent od dochodów podatników danego podatku z terenu danej JST (obecnie dochód samorządów z tytułu PIT i CIT naliczany jest od podatku należnego danej JST). Co do zasady byłby to dochód podatników z ostatniego najbardziej aktualnego roku, za który dane o dochodach podatników są dostępne. Jednocześnie dochód podatników PIT/CIT byłby waloryzowany do warunków roku budżetowego. \nKażda kategoria samorządu terytorialnego będzie miała określony procentowy udział w dochodach podatników PIT i CIT.\nProponuje się również rozszerzenie obecnego katalogu dochodów z PIT, w których samorządy terytorialne partycypują, także o podatek PIT pobierany w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. Dochody z ryczałtu, z uwagi na to, że ryczałtowcy nie wykazują kosztów, zostałyby ustalone jako procent przychodów ryczałtowych odpowiadający procentowi jaki stanowią - w relacji do przychodów - dochody ze skali podatkowej czy podatku liniowego w części działalności gospodarczej.\n2. Określanie potrzeb finansowych JST oraz oparcie ich finansowania na dochodach własnych\nProjektowana ustawa wprowadza, zamiast obecnych części subwencji ogólnej, pojęcie potrzeb finansowych JST, które to potrzeby będą podlegać finansowaniu zwiększonymi dochodami z tytułu PIT i CIT i w mniejszym stopniu subwencją ogólną. Potrzeby finansowe będą elementem kalkulacyjnym do ustalenie subwencji ogólnej z budżetu państwa. \nW projektowanej ustawie proponuje się następujące potrzeby finansowe: \na) potrzeby wyrównawcze\nProjekt w obszarze potrzeb wyrównawczych wprowadza zasadniczą zmianę związaną z uwzględnieniem nowego elementu, jakim są zróżnicowane potrzeby wydatkowe JST. Potrzeby wydatkowe poszczególnych samorządów są zróżnicowane. Mają na to wpływ m.in.: czynniki społeczno - demograficzne jak np.: liczba i struktura wiekowa ludności, liczba dzieci, bezrobotnych, ubogich lub grup wymagających opieki specjalnej, czy różnice w koszcie dostarczenia danej usługi. \nWobec powyższego, JST o identycznym potencjale dochodowym, ze względu na występowanie różnych obiektywnych czynników wpływających na zwiększone potrzeby wydatkowe, znajdują się w innej sytuacji finansowej.\nW projekcie uwzględniane zostaną zatem nie tylko dysproporcje dochodowe (jak to mam miejsce obecnie), ale również zróżnicowanie potrzeb wydatkowych JST. \nProponuje się wprowadzenie jednolitych kryteriów identyfikacji poziomu zamożności samorządów z uwzględnieniem zarówno dysproporcji dochodowych między poszczególnymi JST, ale również zróżnicowania potrzeb wydatkowych.\nObecnie, część wyrównawcza subwencji w zakresie kwoty podstawowej ustalana jest na podstawie dochodów podatkowych na mieszkańca faktycznego. W projekcie proponuje się zmianę w podejściu, potrzeby wyrównawcze ustalane będą na podstawie dochodów podatkowych na mieszkańca faktycznego, skorygowanego o indeks potrzeb wydatkowych (dalej: IPW). Takie podejście jest dostosowane do realiów, wynikających m.in. z trudności w opracowaniu jednolitych standardów kosztowych dla poszczególnych rodzajów usług realizowanych przez samorządy.\nIPW to liczbowa miara potrzeb wydatkowych w samorządzie uwzględniająca obiektywne determinanty zróżnicowanych wydatków w największych obszarach działalności samorządów. Podejście do kwestii uwzględniania zróżnicowanych potrzeb wydatkowych zostało oparte w dużej mierze na metodologii, która została wypracowana przez Ministerstwo Finansów we współpracy z Bankiem Światowym. \nKluczowym elementem metodologii szacowania potrzeb wydatkowych JST jest wybór odpowiednich determinant (zmiennych) wyjaśniających wydatki zidentyfikowane w głównych obszarach działania JST. \nWybrane determinanty będą musiały spełniać założone kryteria, by uznać je za dobre zmienne objaśniające główne obszary wydatkowe. Właściwości, jakie muszą spełniać determinanty:\n- mierzalność za pomocą danych statystycznych;\n- niepodatność na manipulacje;\n- możliwość wskazania zależności przyczynowo - skutkowej między znaczeniem kryterium a potrzebami wydatkowymi;\n- kryteria nie mogą zniechęć do skutecznej polityki rozwoju gospodarczego.\nPodstawą będą dane pochodzące z Banku Danych Lokalnych prowadzonego przez GUS. \nUstalony (w oparciu o dochody podatkowe JST i zestaw determinant odzwierciedlających potrzeby wydatkowe) poziom zamożności JST będzie podstawą do naliczenia potrzeb wyrównawczych dla danej JST. Potrzeby naliczane będą dla JST, których poziom zamożności jest poniżej określonego poziomu średniej zamożności w danej kategorii. Proponuje się przyjęcie co do zasady jednolitych parametrów wyrównywania. \nb) potrzeby oświatowe\nZakłada się, że globalna kwota potrzeb oświatowych ustalana byłaby co do zasady analogicznie jak obecna część oświatowa subwencji ogólnej, czyli podstawą ustalenia pozostawałaby kwota z roku poprzedniego, z uwzględnieniem zmiany zakresu realizowanych zadań oświatowych. Podział globalnej kwoty potrzeb oświatowych następowałby zgodnie z rozporządzeniem wydawanym przez ministra właściwego do spraw oświaty.\nW odróżnieniu do obecnych rozwiązań, proponuje się:\n- zwiększenie globalnych potrzeb oświatowych o równowartość kwoty dotacji z budżetu państwa na dofinansowanie zadań w zakresie wychowania przedszkolnego (zamiana formy finansowania zadań w zakresie wychowania przedszkolnego z dotacji celowych z budżetu państwa na dochody własne). \nPropozycja ta uelastyczniłaby sposób wykorzystania środków przez jednostki samorządu terytorialnego wskutek odejścia od transferu dotacyjnego na rzecz dochodów własnych ustalanych w tej samej wysokości. \n- zwiększenie globalnych potrzeb oświatowych o skutki podwyżek wynagrodzeń nauczycieli wychowania przedszkolnego.\nPropozycja zmierza do uwzględniania w potrzebach oświatowych skutków podwyżek wynagrodzeń nauczycieli przedszkolnych. Obecnie w kalkulacji części oświatowej subwencji ogólnej, subwencjonowane są wyłącznie skutki podwyżek wynagrodzeń nauczycieli szkolnych.\nc) potrzeby rozwojowe\nProponuje się by potrzeby rozwojowej ustalane były w podziale na poszczególne kategorie JST, co stworzy możliwość bardziej precyzyjnego wspierania rozwoju poszczególnych kategorii samorządu. \nGlobalna kwota środków dla danej kategorii jednostek samorządu terytorialnego odpowiadałaby określonemu ustawowo procencie wydatków majątkowych pomniejszonych o równowartość wykonanych przez nie dochodów majątkowych z tytułu dotacji oraz środków przeznaczonych na inwestycje. \nNastępnie, ustalona dla każdej kategorii jednostek samorządu terytorialnego kwota potrzeb rozwojowych, dzielona będzie na dwie pule:\n- pulę podstawową, rozdysponowywaną pomiędzy jednostki samorządu terytorialnego proporcjonalnie do liczby mieszkańców, przy czym proponuje się ustalenie minimalnej kwoty dla najmniejszych ludnościowo samorządów;\n- pulę inwestycyjną, dzieloną pomiędzy jednostki samorządu terytorialnego proporcjonalnie do średnich przeliczeniowych wydatków majątkowych jednostek samorządu terytorialnego z trzech ostatnich lat, gdzie najwyższe wagi miałyby wydatki własne, potem wydatki majątkowe na programy finansowane z udziałem środków unijnych, a najmniejsze inwestycje realizowane ze środków rządowych. \nd) potrzeby ekologiczne\nPotrzeby ekologiczne to dodatkowe wsparcie finansowe dla jednostek samorządu terytorialnego. Ustalane byłyby dla wszystkich jednostek samorządu terytorialnego, na terenie których znajdują się obszary o szczególnych walorach przyrodniczych, prawnie chronione, m.in.: parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary Natura 2000.\nProponuje się, aby wielkość potrzeb ekologicznych zależała od powierzchni poszczególnych form ochrony przyrody oraz stawki przyjętej dla danej formy ochrony. Potrzeby te dla danego samorządu terytorialnego obliczane byłyby jako suma iloczynów powierzchni danego obszaru chronionego i stawki za 1 ha powierzchni obszaru chronionego, przy czym proponuje się nadanie poszczególnym formom ochrony przyrody różnych wag, w zależności od wartości przyrodniczej oraz stopnia ograniczeń działalności gospodarczej danego obszaru. \nWsparcie to ograniczyłoby bariery w tworzeniu i rozwoju obszarów chronionych w Polsce i wpłynie pozytywnie na zmianę podejścia mieszkańców i samych JST do nowych obszarów chronionych, co sprzyjałoby zrównoważonemu rozwojowi kraju.\ne) potrzeby uzupełniające\nW projekcie proponuje się ustalenie na pierwszy rok obowiązywania ustawy dochody minimalne jednostki samorządu terytorialnego. Dochód ten określony byłby na poziomie gwarantującym wzrost dochodów każdej jednostki samorządu terytorialnego w stosunku do dochodów ustalonych na podstawie obecnie obowiązującej ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. W kolejnych latach potrzeby uzupełniające jednostki samorządu terytorialnego ustalane będą według określonego w ustawie mechanizmu (algorytmu).\nIstotną zmianą w projektowanej ustawie w stosunku do obecnie istniejących rozwiązań jest sposób finansowania naliczonych potrzeb finansowych. Potrzeby finansowe finansowane byłyby dochodami własnymi (podwyższonymi – w stosunku do obecnych przepisów – dochodami z tytułu udziału w podatkach PIT i CIT). W przypadku zaś JST, w których podwyższone dochody z tytułu udziału w PIT i CIT byłyby mniejsze niż naliczone dla danej jednostki potrzeby finansowe, taka jednostka otrzymywałby również subwencje ogólną z budżetu państwa.\nPotrzeby finansowe podlegałyby porównaniu z kalkulacyjną łączną kwotą zwiększonych dochodów z tytułu udziałów w podatkach dochodowych. Subwencję ogólną otrzymywałaby JST, której potrzeby finansowe są wyższe niż kwota zwiększonych dochodów z tytułu udziałów w podatkach dochodowych ustalonych na dany rok – w wysokości odpowiadającej różnicy między tymi kwotami.\nMając na uwadze duże zróżnicowanie dochodowe JST w Polsce, utrzymany zostanie system korekty zamożności z wprowadzonymi jednak zasadniczymi zmianami. Korekta zamożności dotyczyłaby tylko najbogatszych samorządów. Proponuje się by korekta zamożności liczona była zarówno na podstawie dochodów podatkowych, jaki i subwencji ogólnej, która w obecnym systemie nie jest uwzględniana, parametry były jednolite dla wszystkich kategorii oraz by JST nie ponosiły wydatków na rzecz budżetu państwa w postaci wpłat janosikowego (korekta zamożności dokonywana byłaby co do zasady poprzez obniżenie kwoty zwiększonych dochodów z PIT i CIT).\n3. Wydzielenie miast na prawach powiatu, jako oddzielnej kategorii JST w ramach systemu dochodów samorządu terytorialnego\nObecnie miasta na prawach powiatu finansowane są w części gminnej i części powiatowej. Wydzielenie miast na prawach powiatu zmierza do bardziej precyzyjnego ustalenia potrzeb finansowych JST. Takie rozwiązanie pozwoli m.in. na uwzględnienie:\n- specyfiki wydatkowej samorządów, od której zależą potrzeby wyrównawcze samorządów (zgodnie z przeprowadzonymi przez Ministerstwo Finansów analizami, miasta na prawach powiatu mają inną strukturę wydatków bieżących netto niż gminy i powiaty),\n- potrzeb rozwojowych poszczególnych kategorii samorządów.\nDlatego też proponowane jest wydzielenie miast na prawach powiatu, dla których podstawą wydzielenia są kryteria ustrojowe, związane z zakresem realizowanych zadań, odmiennym niż w przypadku „zwykłej” gminy czy „zwykłego” powiatu, oraz kwestie związane z relatywnie większym natężeniem działalności gospodarczej czy problemów społecznych. \nWydzielenie obejmie wszystkie elementy systemu dochodów samorządu terytorialnego, zarówno w zakresie udziału w PIT i CIT, jak i ustalania potrzeb finansowych. \n4. Wprowadzenie jednej rezerwy uzupełniającej dochody jednostek samorządu terytorialnego\nProponuje się odejście od obecnych kilku mniejszych, rozdrobnionych rezerw. Projektowana ustawa wprowadza jedną rezerwę uzupełniającą dochody jednostek samorządu terytorialnego, z elastycznymi kryteriami podziału. Wielkość rezerwy ustalona zostałaby jako 1% kwoty potrzeb finansowych ustalonych dla wszystkich jednostek samorządu terytorialnego. Rezerwa byłaby przeznaczona w danym roku budżetowym na dofinansowanie zadań o szczególnie ważnym dla samorządu terytorialnego znaczeniu społecznym lub gospodarczym. Proponuje się by podział tej rezerwy następował z udziałem Strony Samorządowej (określenie kierunków i kryteriów podziału).\nPrekonsultacje\nZałożenia reformy systemu dochodów JST były przedmiotem prekonsultacji, w ramach których odbyły się trzy spotkania z przedstawicielami wszystkich organizacji samorządowych, wchodzących w skład Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego. Zaproponowane kierunki zmian zostały ocenione bardzo pozytywnie.\n","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Oddziaływanie na życie społeczne nowych regulacji prawnych","value":"","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":false,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Spodziewane skutki i następstwa projektowanych regulacji prawnych","value":"","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":false,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Sposoby mierzenia efektów nowych regulacji prawnych","value":"","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":false,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Organ odpowiedzialny za opracowanie projektu","registerId":20874195,"dictionaryValues":[{"id":"MF","value":"MF"}],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Osoba odpowiedzialna za opracowanie projektu","value":"Hanna Majszczyk Podsekretarz Stanu ","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Organ odpowiedzialny za przedłożenie projektu RM","registerId":20874195,"dictionaryValues":[{"id":"MF","value":"MF"}],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Planowany termin przyjęcia projektu przez RM","value":"III kwartał 2024 r. ZREALIZOWANY Rada Ministrów przyjęła 3 września 2024 r.","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Informacja o rezygnacji z prac nad projektem","value":"","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":false,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Status realizacji","registerId":20874195,"dictionaryValues":[{"id":"Zrealizowany","value":"Zrealizowany"}],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"}]}}