{"register":{"columns":[{"header":"Numer projektu","value":"UD362","registerId":20476989,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"sequence":{"regex":"UD{#UD_1}"},"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Rodzaj dokumentu","registerId":20476989,"dictionaryValues":[{"id":"Projekty ustaw","value":"Projekty ustaw"}],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Typ dokumentu","registerId":20476989,"dictionaryValues":[{"id":"D – pozostałe projekty","value":"D – pozostałe projekty"}],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Informacje o przyczynach i potrzebie wprowadzenia rozwiązań planowanych w projekcie","value":"Z informacji pozyskanych za pomocą prowadzonego monitoringu rynku finansowego, wpływających m.in. do Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wynika, że w ostatnich latach wzrasta popularność pożyczek udzielanych pod „zastaw” (pożyczek lombardowych). \nNie tylko na podstawie prowadzonych badań, lecz również codziennych obserwacji można stwierdzić, że punkty lombardowe są dziś łatwo dostępne i powszechnie obecne na ulicach polskich miast. Czynniki takie jak widoczność, dostępność oraz łatwość przeprowadzenia transakcji sprawiają, że lombardy szybko zdobywają zainteresowanie klientów. Szczególnie w ostatnim czasie można zauważyć wzrost zainteresowania usługami przedsiębiorców prowadzących działalność lombardową. \nZ danych Związku Przedsiębiorców i Pracodawców (ZPP) [1] wynika, że kiedykolwiek z usług lombardu skorzystało 14% Polaków. Łącznie jest to już prawie 4,5 mln odbiorców tych usług. Od marca 2020 roku z tej metody pozyskiwania środków pieniężnych skorzystało 5% obywateli. Ilość tą należy uznać za znaczą, biorąc pod uwagę, że jednocześnie, w tym samym okresie, tj. od marca 2020 do maja 2021 r. z kredytu konsumenckiego skorzystało 10% obywateli. W liczbach bezwzględnych oznacza to, że w tym okresie ok. 1,5 mln Polaków skorzystało z usług punktów lombardowych w 2020 r. \nJednoczenie, w ww. czasookresie aż 22% respondentów pozyskało gotówkę poprzez sprzedaż posiadanych przedmiotów z wykorzystaniem platform internetowych typu OLX/ Facebook, itp. Wskazuje to na zwiększone – w okresie pandemii – zainteresowanie pozyskiwaniem środków pieniężnych drogą sprzedaży posiadanych dóbr, co może być spowodowane pogarszającą się sytuacją materialną niektórych grup społecznych. Znalazło to potwierdzenie w ww. raporcie ZPP, zgodnie z którym około 1/3 klientów lombardów, którzy skorzystali z ich usług od marca 2020 r., przyznawało, że było to związane z pogorszeniem się ich sytuacji materialnej w związku z pandemią COVID-19. Jednocześnie aż 41 % z nich deklaruje, że skorzystanie z lombardu wymusiła na nich odmowa udzielenia kredytu lub pożyczki [2] w instytucjach finansowych.\nRozwojowi tego trendu sprzyja zaostrzenie polityki warunków udzielania kredytu konsumenckiego w dobie pandemii. Wskutek zmian legislacyjnych ograniczone było udzielanie pożyczek krótkoterminowych - tj. o okresie spłaty krótszym, niż 30 dni. Dla części konsumentów stanowi to istotne utrudnienie w pozyskaniu środków finansowych. W tej sytuacji dostęp do szybkiej gotówki oferowany przez lombardy powoduje wzrost udziału przedsiębiorców prowadzących ten rodzaj działalności w rynku pożyczek. \nZ badań wynika, że zdecydowana większość zastawiających przedmioty w lombardzie (88%), jeśli wykupuje zastaw, robi to w ciągu miesiąca. Średnia wycena zastawu wynosi 397 zł, zaś cena wykupu 469 zł. Wskazuje to że rynek klientów lombardów pokrywa się istotnie z rynkiem klientów pożyczek krótkoterminowych: na jednym i drugim rynku klienci nie mogą skorzystać z tańszych produktów finansowych, poprawiających płynność (karta kredytowy, limit zadłużenia w ROR), za to potrzebują relatywnie niewielkiej sumy ma krótki czas. \nWg danych BIK (Q1-Q2 roku 2021), na rynku pożyczek pozabankowych udzielanych jest około 150 tys. krótkoterminowych (do 30 dni) pożyczek miesięcznie, o średniej wartości około 1800 zł. Przed wprowadzeniem tarczy antykryzysowej w 2020 r., która ograniczyła koszty pozaodsetkowe pożyczek krótkoterminowych, instytucje pożyczkowe udzielały też ok. 10 tys. bardzo krótkich pożyczek (do 14 dni) na średnią kwotę około 820 zł. Co więcej, ponad połowa (61%) udzielanych pożyczek pozabankowych służy spłacie wcześniejszych zobowiązań. Można zatem sądzić, że przeciętny klient lombardu, to osoba w podobnej lub gorszej sytuacji finansowej, niż przeciętny klient firm pożyczkowych, w wielu przypadkach pozbawiona zdolności kredytowej. Warto przy tym zaznaczyć, że już klienci firm pożyczkowych są osobami o relatywnie słabej sytuacji finansowej: wg danych BIK, w 2021 ich średni scoring kredytowy to 478, w porównaniu do reszty 521 dla reszty kredytobiorców – to bardzo duża różnica. Aż 28,5% pożyczek posiada zaległości w spłacie powyżej 90 dni, podczas gdy dla kredytów ratalnych jest to 7,7% a kart kredytowych 8,1%. Klientami firm pożyczkowych są ludzie młodzi -średni wiek zaciągnięcia pierwszej pożyczki zmalał w porównaniu z rokiem 2018 o półtora roku, do zaledwie 27,3 lat (dla kredytów bankowych jest to 32,5 roku). \nIlościowe oszacowanie wielkości rynku lombardów nie jest możliwe w sposób bezpośredni, na podstawie sprawozdań finansowych bądź baz danych instytucji informacji gospodarczej. Możliwa jest tylko obarczona dużą dozą niepewności interpolacja danych z Raportu ZPP oraz bazy BIK przez próbę porównania klientów lombardów z klientami firm pożyczkowych. Wg opracowania ZPP, liczba klientów tych instytucji w okresie pandemii stała się zbliżona (5 vs 6%). Zakładając, że osoby korzystające z lombardu robią to tak samo często jak osoby korzystające z pożyczek pozabankowych, oraz średnią wartość pożyczki lombardowej w wysokości 500 zł, dawałoby to interpolowaną wielkość rynku rzędu 1 mld zł. Jeśli zakładamy, że są to osoby o szczególnych problemach z płynnością finansową, proporcjonalna liczba wizyt w lombardzie może być odpowiednio większa. Ostatecznie daje to estymacje rzędu 1-2 mld zł. \nNależy również stwierdzić, po 10 latach obowiązywania ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (dalej także jako: UKK), że przedsiębiorcy prowadzący działalność lombardową omijają obowiązek stosowania przedmiotowej ustawy. Pomimo że formalnie przepisy UKK od dekady powinny mieć zastosowanie do lombardów, w praktyce istniejąca regulacja jest nieskuteczna. Przedsiębiorcy unikają formalnego rejestrowania i funkcjonowania jako lombardy, dzięki czemu obchodzą rozwiązania zawarte w UKK. W wielu punktach dochodzi również do nieprawidłowości m.in. w zakresie przepisów RODO. Umowy niejednokrotnie nie zawierają klauzul o przetwarzaniu danych osobowych klientów. \nWycena przedmiotu przyjmowanego w lombardach stanowi średnio jedynie ok. 35 proc. jego wartości. Dochodzi także do sytuacji w których klienci nie mają możliwości wcześniejszego zapoznania się z umową lub późniejszego odstąpienia od niej. Brak jasnych zasad kalkulacji kosztów pożyczki to kolejna zidentyfikowana nieprawidłowość – zdarza się, że ustnie przekazywane informacje o kosztach pożyczki pod zastaw są rozbieżne z tym, co ostatecznie znajduje się w dokumentacji umownej. W efekcie zdarza się, że za pożyczkę lombardową trzeba zapłacić nawet 1,5 procent dziennie. Jest to jaskrawe naruszenie przepisów ograniczających wysokość kosztów, jakie mogą być pobierane od konsumentów, zarówno tych zawartych w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, określających maksymalną wysokość odsetek, jak i tych zawartych w UKK, regulujących maksymalną wysokość kosztów pozaodsetkowych. Dodatkowo brak jest zabezpieczeń w przypadku umów zawieranych na odległość (patrz pkt 1 w zakresie rozwoju usług internetowych), które stanowią rozwijający się segment tego rynku. Ponadto brak regulacji zasad sprzedaży przedmiotu zastawu lombardowego jest istotnym problemem, z uwagi na potencjalne nadużycia związane z brakiem prawidłowego rozliczenia kwoty uzyskanej ze sprzedaży, w sytuacji gdy wartość przedmiotu zastawu lombardowego jest wyższa niż kwota zobowiązania.\nZ uwagi na powyższe konieczne jest podjęcie interwencji legislacyjnej mającej na celu kompleksowe uregulowanie działalności przedsiębiorców prowadzących działalność lombardową w Polsce, w tym objęcie tej działalności przynajmniej skutecznym monitoringiem, tak by zapewnić odpowiedni poziom ochrony praw konsumentów.\nSzczegółowy opis nieprawidłowości zidentyfikowanych w odniesieniu do rynku lombardów zawiera załączony OSR.\n-----------------------------------------------------------------------------------------\n[1] „Rynek lombardów w Polsce nieprawidłowości, ochrona konsumentów, ryzyka systemowe.” - Związek Przedsiębiorców i Pracodawców, maj 2021 r., Wykres 4 s. 10.\n[2] Tamże – s. 11.","registerId":20476989,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Istota rozwiązań ujętych w projekcie","value":"1. Obowiązujący stan prawny\nUmowy pożyczki lombardowej, których cechą charakterystyczną jest zabezpieczenie zastawem na rzeczy ruchomej, w których odpowiedzialność konsumenta jest ograniczona do wartości przedmiotu zabezpieczenia, zostały wyłączone przez ustawodawcę unijnego z zakresu regulacji dyrektywy 2008/48/WE (art. 2 ust. 2 pkt k) (dalej: dyrektywa CCD). Należy jednak zauważyć, że CCD przewiduje możliwość rozszerzenia stosowania przez państwa członkowskie jej przepisów do umów o kredyt nie objętych jej zakresem zastosowania (pkt 10 preambuły). Polski ustawodawca, dokonując wdrożenia dyrektywy CCD do krajowego porządku prawnego, zdecydował się na skorzystanie z powyższej możliwości i objęcie pożyczek lombardowych UKK. W założeniach do UKK wskazano, że przyjęcie innego rozwiązania mogłoby oznaczać pogorszenie sytuacji konsumenta. Nie ulega bowiem wątpliwości, że konsumenci, korzystający z pożyczek lombardowych, to przede wszystkim osoby, które – z uwagi na swoją ciężką sytuację majątkową i zarobkową – nie są w stanie uzyskać pożyczki (kredytu) w banku z uwagi na brak zdolności kredytowej. Zatem, jest to grupa osób, która wymaga szczególnej ochrony przed wyzyskaniem ich niekorzystnej sytuacji materialnej. Wyłączenie tej kategorii pożyczek mogłoby stanowić zagrożenie obchodzenia przepisów ustawy o kredycie konsumenckim, przy jednoczesnym braku odpowiednich mechanizmów zabezpieczających konsumentów przed nadużyciami ze strony właścicieli lombardów. \nJak już zostało wskazane w poprzedniej części po 10 latach obowiązywania UKK, że przedsiębiorcy prowadzący działalność lombardową omijają obowiązek stosowania przedmiotowej ustawy – dlatego konieczne jest wprowadzenie zmian legislacyjnych dedykowanych dla rynku lombardowego, mających na celu zapewnienie odpowiedniej ochrony konsumenta korzystającego z usług przedsiębiorców prowadzących działalność lombardową. \nW toku analiz poprzedzających niniejsza inicjatywę ustawodawczą rozważne były dwie koncepcje legislacyjne: wprowadzenie zmian do UKK oraz zaprojektowanie nowej ustawy regulującej działalność lombardową. Poniżej przedstawione zostały wyniki analizy tych opcji:\n1) Wprowadzenie zmian do UKK, uszczelniających system:\nM.in. z wywiadów prowadzonych przez pracowników UOKiK w związku z oceną zasadności wszczęcia postępowań w zakresie naruszania zbiorowych praw konsumentów, wynika że praktyka polegająca na ukrywaniu prawdziwego charakteru prowadzonej działalności wymaga wprowadzenia regulacji polegających na zdefiniowaniu działalności lombardowej oraz umowy pożyczki lombardowej. Przykładowo: Przedsiębiorca wskazał, że nie prowadzi działalności lombardowej. Działalność opiera się przede wszystkim na skupowaniu przedmiotów od osób fizycznych oraz firm, a następnie sprzedawaniu ich z narzuconą przez siebie marżą. Jednakże w odniesieniu do tych przedsiębiorców należy zauważyć, że ich nazwy, czy informacje zamieszczone na stronach internetowych sugerują, że podmioty mogą prowadzić działalność lombardową. Biorąc jednak pod uwagę, iż nie istnieje ustawowa definicja działalności lombardowej, brak jest podstaw do podjęcia działań w tym zakresie. \nJednocześnie, po analizie obowiązujących regulacji, z uwagi na umiejscowienie w systemie prawnym UKK, która jest regulacją o charakterze ogólnym, nie jest możliwe wprowadzenie przepisów określających na czym polega prowadzenie działalności lombardowej oraz definicji umowy pożyczki lombardowej do tej ustawy.\nNależy wskazać, że bardziej czytelne i prawidłowe systemowo będzie wydzielenie regulacji działalności lombardowej do oddzielnej ustawy. Ponadto wprowadzenie do UKK regulacji dotyczących działalności lombardowej, spowodowałoby brak jej czytelności, co byłoby niekorzystne z punktu widzenia adresatów regulacji, szczególnie konsumentów. W przypadku wprowadzenia zmian do UKK, konieczne byłoby stosowanie mało przejrzystego systemu odesłań i wyłączeń z obowiązujących przepisów. Ponadto regulacja UKK zawierałaby różne reżimy regulacyjne dotyczące instytucji pożyczkowych i przedsiębiorców prowadzących działalność lombardową w zakresie m.in. wymogów warunkujących podejmowanie i prowadzenie działalności, ale także zakresu nadzoru KNF.\n2) Opracowanie kompleksowej regulacji przeznaczonej dla działalności lombardowej\nZ uwagi na analizę funkcjonowania rynku lombardów, której wnioski wskazane zostały w pkt 1, a także wyniki analizy możliwości dokonania zmian w UKK, należy stwierdzić, że opracowanie nowej ustawy, regulującej w sposób kompleksowy problematykę lombardów, jest optymalną opcją interwencji legislacyjnej w tym obszarze. \nProjektowana regulacja nowej ustawy o działalności lombardowej określi wymogi dotyczące podjęcia i wykonywania tego rodzaju działalności gospodarczej w sposób odmienny od UKK, co uzasadnione jest skalą prowadzonej działalności gospodarczej, zazwyczaj mniejszą niż prowadzona przez podmioty podlegające regulacji UKK. Projektowana regulacja pozwoli na określenie transparentnych ram prowadzenia działalności lombardowej, które jasno określą obowiązki przedsiębiorców, definicję i elementy umowy pożyczki lombardowej, koszty pozaodsetkowe regulowane w sposób odmienny niż w UKK, co pozwoli na uwzględnienie specyfiki branży, a także zasady dotyczące sprzedaży przedmiotu zastawu lombardowego oraz zasady odpowiedzialności za naruszenie ustawy. \nCelem projektodawcy jest ograniczenie szarej strefy i prowadzenie skutecznego monitoringu tego rynku poprzez obowiązek rejestracji działalności w rejestrze dedykowanym, a także wzrost poziomu ochrony konsumenta. Należy podkreślić, że obecnie właśnie brak skutecznego monitoringu tego rynku nie pozwala na wyczerpujące oszacowanie jego wielkości, realnych obrotów przedsiębiorców, a nawet ich liczby. Tymczasem dynamiczny rozwój tego segmentu rynku pożyczek, w tym zwiększona obecność przedsiębiorców w Internecie, sprawia, że problem braku odpowiedniego zabezpieczenia konsumentów, będzie tylko narastał. Z uwagi na powyższe wskazane jest opracowanie ustawy o działalności lombardowej i wprowadzenie jej do systemu prawnego. \n2. Projektowany zakres regulacji ustawy o działalności lombardowej\nProponuje się kompleksowe uregulowanie działalności lombardowej poprzez określenie:\n- warunków wykonywania tej działalności, \n- zasad i trybu zawierania umów pożyczek lombardowych, \n- obowiązków przedsiębiorców prowadzących działalność lombardową i skutków ich uchybienia. \na) działalność lombardowa i warunki jej wykonywania \n● zakres działalności lombardowej \n Projektowany art. 4 wskazuje, że przez działalność lombardową rozumie się działalność gospodarczą polegającą na:\n1) zawieraniu umów pożyczki lombardowej oraz\n2) sprzedaży przedmiotu zastawu lombardowego.\nKonstrukcja zaproponowana w projektowanym art. 4 jest analogiczna do obowiązującej na gruncie innych ustaw regulujących wykonywanie poszczególnych rodzajów działalności gospodarczej – np. ustawa o usługach detektywistycznych (art. 2), ustawa Prawo bankowe (art. 5 określający czynności bankowe), ustawa o wykonywaniu działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią, amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym (art. 2) itp.\nPodstawowym rodzajem umów zawieranych przez przedsiębiorcę wykonującego działalność lombardową będą umowy pożyczki lombardowej, ale przedsiębiorca ten zawiera również umowy sprzedaży rzeczy ruchomej, w przypadku braku spłaty zobowiązania. Projektodawca starał się uwypuklić ten aspekt działalności lombardowej poprzez wskazanie w art. 4, że przez działalność lombardową rozumie się działalność gospodarczą polegającą także na zawieraniu umów sprzedaży przedmiotu zastawu lombardowego. Z informacji zawartych w Raporcie ZPP dotyczącym tego rynku wynika, że sprzedaż przedmiotu zastawu lombardowego stanowi coraz większy obszar w zakresie tej działalności. Przedsiębiorstwa prowadzące działalność lombardową prowadzą obecnie również aktywną działalność sprzedaży przedmiotów używanych, za pośrednictwem platform internetowych m.in.: Allegro.pl, Olx.pl. Dwa największe zidentyfikowane podmioty posiadają w bieżącej ofercie ponad dwa tysiące aktywnych aukcji. Mniejsze podmioty prowadzące działalność lombardową wystawiają po kilkaset aukcji. Z uwagi na powyższe należy umowy sprzedaży wskazać jako element wyróżniający ten rodzaj działalności gospodarczej.\n● warunki podjęcia i wykonywania działalności lombardowej\nW odniesieniu do warunków prowadzenia działalności lombardowej, najistotniejszym wymogiem prowadzenia działalności tego typu, zgodnie z projektowaną ustawą, ma być obowiązek wpisu do rejestru przedsiębiorców prowadzących działalność lombardową, który prowadzony będzie przez KNF w formie elektronicznej (art. 36). Należy podkreślić, że rejestracja działalności będzie prosta, możliwa przez Internet, a jej koszt dla przedsiębiorcy nie jest wysoki (50zł) – opłata ma pokrywać koszty prowadzenia rejestru przedsiębiorców prowadzących działalność lombardową przez KNF. \nPonadto wprowadzony zostanie obowiązek prowadzenia działalności lombardowej w formie spółki kapitałowej (spółki z ograniczoną odpowiedzialnością – art. 37 ust. 1 projektu) lub spółki akcyjnej oraz wymóg kapitału zakładowego na poziomie 50 000 PLN (art. 37 ust. 2 projektu). Powyższe warunki mają na celu zwiększenie pewności konsumentów co do prawdziwości danych oraz wiarygodności samego podmiotu, z którym zawierają umowę pożyczki lombardowej. Jest to również istotne z uwagi na projektowane rozwiązania w zakresie obowiązku zwrotu konsumentowi nadwyżki uzyskanej z tytułu sprzedaży przedmiotu zastawu lombardowego, gdyż w związku z ww. obowiązkiem, pomimo iż umowa pomiędzy lombardem, a konsumentem nie będzie już wykonywana, to pomiędzy stronami tej umowy pozostaną ww. zobowiązania do uregulowania. \nProponowany próg pozwala mniejszym przedsiębiorcom na spełnienie wymogów ustawy. Obniżenie wymogu kapitału zakładowego, w stosunku do analogicznego wymogu, wskazanego w ustawie o kredycie konsumenckim, motywowane jest charakterem działalności gospodarczej, polegającej na zawieraniu umów pożyczki zabezpieczonych na rzeczy ruchomej. Ten rodzaj działalności zazwyczaj prowadzony jest przez mniejsze podmioty: wg danych BIK (Q1-Q2), na rynku pożyczek pozabankowych udzielanych jest około 150 tys. krótkoterminowych (do 30 dni) pożyczek miesięcznie, o średniej wartości około 1800 zł. Z badania ZPP wynika, że zdecydowana większość zastawiających przedmioty w lombardzie (88%) jeśli wykupuje zastaw, robi to w ciągu miesiąca, średnia cena zastawu wynosi 397 zł, a wykupu 469 zł. \nZarówno wymóg dotyczący kapitału zakładowego, jak i prowadzenia działalności gospodarczej w formie spółki z o. o. lub spółki akcyjnej mają na celu zapewnienie właściwej organizacji przedsiębiorstwa oraz profesjonalizację usług. Nadrzędnym interesem publicznym chronionym poprzez wprowadzenie ograniczeń w wykonywaniu działalności gospodarczej w ww. formach: minimalnego kapitału zakładowego, rejestracji działalności oraz formy prawnej wykonywania działalności, jest zapewnienie odpowiedniego poziomu ochrony konsumenta. \nNależy podkreślić wskazany już fakt, że wymagania nałożone na lombardy – tak w zakresie wymogów kapitałowych jak i charakteru prowadzonej działalności – oszacowane zostały na poziomie uwzględniającym charakter i profilu ryzyka prowadzonej działalności. \nDoświadczenia UOKiK wskazują, na występującą na rynku zależność według której mniejsze firmy pożyczkowe generują proporcjonalnie więcej nieprawidłowości/skarg niż podmioty większe, co tym bardziej sugeruje wysoki „próg wejścia na rynek”. Pożyczki pod zastaw w lombardach dotyczą średnio znacznie niższych kwot (kilkuset złotych) i nie ma tam ryzyka rolowania, a jedynie przepadku przedmiotu zastawu. Ideą działalności lombardu jest też lokalność, łatwa fizyczna dostępność, a niekoniecznie efekty skali przez usieciowienie. Wymóg kapitałowy dla lombardu ma zapewnić minimalny poziom świadczonych usług, ale nie efekty systemowe/strukturalne, jak przy podmiotach rynku finansowego. \nZ uwagi na powyższe należy uznać, że wprowadzane ograniczenia wykonywania działalności gospodarczej są zasadne oraz proporcjonalne i zgodne z wymogami art. 67, ustawy z dnia 8 grudnia 2020 r. Prawo przedsiębiorców. \nPonadto w ocenie projektodawcy, ze względu na wysoką sensytywność tego rynku, za konieczne należy uznać obowiązywanie wymogów dotyczących niekaralności członków zarządu i rad nadzorczych oraz prokurentów (projektowany art. 38). \nNa obecnym etapie prac nie jest planowane wprowadzenie obowiązku przekazywania cyklicznych sprawozdań do KNF, ponieważ wydaje się to być nadmiernym obciążeniem działalności gospodarczej. Po dokonaniu ewaluacji funkcjonowania ustawy, możliwe jest wprowadzenie rozwiązań wzmacniających nadzór KNF nad tym segmentem rynku finansowego. \nb) umowa pożyczki lombardowej \n● definicja\nProjektowana ustawa o działalności lombardowej definiuje umowę pożyczki lombardowej (art. 2 pkt 7 projektu) jako umowę, w której przedsiębiorca prowadzący działalność lombardową zobowiązuje się przenieść na własność konsumenta określoną ilość pieniędzy, a konsument zobowiązuje się do zwrotu całkowitej kwoty pożyczki lombardowej w oznaczonym terminie oraz do udzielenia zabezpieczenia poprzez ustanowienie zastawu lombardowego. Wprowadzenie nowego rodzaju umowy nazwanej ma na celu wyróżnienie typu umów z konsumentami, dla których jedynym zabezpieczeniem wykonania umowy jest ustanowienie zastawu na rzeczy ruchomej. Zaproponowana konstrukcja umowy pożyczki lombardowej oparta jest na konstrukcji umowy pożyczki, o której mowa w art. 720 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny , z uwzględnieniem cech charakterystycznych takiej umowy zabezpieczonej zastawem. \nJednym z identyfikowanych problemów rynku działalności lombardowej jest unikanie ustawy poprzez skonstruowanie umowy zawieranej z konsumentem w taki sposób, by ukryć, że de facto jest to umowa pożyczki. Umowy na pożyczki pod zastaw przybierają formy: \n• przedwstępnej sprzedaży przyrzeczonej (z terminem i wskazanymi kosztami odstępnego). \n• przedwstępnej sprzedaży (z terminem i wskazanymi kosztami odstępnego). \n• sprzedaży z zagwarantowanym prawem odkupu (w ustalonym terminie za wskazane koszty).\n • umowy na przechowanie przedmiotu na okres ustalony (z minimalną kwotą odstępnego).\nMożna zaobserwować dużą różnorodność i kreatywność w zakresie konstrukcji takich umów np. podpisywanie umów sprzedaży z prawem odkupu rzeczy przez ich wcześniejszego właściciela czy umów na odpłatne przechowywanie przedmiotu (zamiast umów o kredyt konsumencki). Umowy takie nie są klasyfikowane jako pożyczki konsumenckie, co stanowi pretekst do unikania wymogów UKK. Z uwagi na powyższe projektodawca planuje wprowadzić przepis art. 5 zgodnie, z którym jeżeli z okoliczności wynika, że celem jest zawarcie umowy, o której mowa w art. 2 pkt 7 (umowy pożyczki lombardowej), umowę taką uznaje się za umowę pożyczki lombardowej niezależnie od jej formy lub nazwy. Wprowadzenie przedmiotowej ma stanowić zabezpieczenie stosowania ustawy, również w przypadku umów, o których mowa powyżej. Charakter umowy, pod kątem spełniania przez nią przesłanek pozwalających zakwalifikować ją jako umowę pożyczki lombardowej będzie oceniany ad casum. \n● zastaw lombardowy (projektowany art. 2 pkt 9)\nW celu wyróżnienia umowy pożyczki lombardowej i zapobieganiu obchodzenia ustawy o działalności lombardowej projektodawca proponuje zdefiniowanie zastawu lombardowego jako zabezpieczenia wykonania umowy pożyczki lombardowej poprzez:\na) przeniesienie własności przedmiotu zastawu lombardowego z chwilą zawarcia umowy do czasu zwrotu zabezpieczonej wierzytelności,\nb) przeniesienie własności przedmiotu zastawu lombardowego w przypadku braku zwrotu zabezpieczonej wierzytelności w terminie,\nc) zobowiązanie do przeniesienia własności przedmiotu zastawu lombardowego, w przypadku braku zwrotu zabezpieczonej wierzytelności w terminie,\nd) upoważnienie do zbycia przedmiotu zastawu lombardowego w przypadku braku zwrotu zabezpieczonej wierzytelności w terminie. \nIntencją projektodawcy jest ujęcie w proponowanym przepisie wszystkich stosowanych przez przedsiębiorców prowadzących działalność lombardową form ustanowienia zastawu lombardowego, w celu ograniczenia możliwości obejścia ustawy. \nPrzedmiot zastawu lombardowego, zgodnie z projektowanym art. 2 pkt 5 to rzecz ruchoma będąca zabezpieczeniem wykonania umowy pożyczki lombardowej. Definicja ww. została wprowadzona dla zapewnia przejrzystości tekstu i na użytek regulacji dotyczących sprzedaży przedmiotu zastawu lombardowego, tak by zapewnić czytelność ustawy. \n● informacje przedkontraktowe oraz elementy obowiązkowe umowy pożyczki lombardowej \nWzorem UKK projekt ustawy o działalności lombardowej zobowiązuje w projektowanym art. 7 przedsiębiorcę do przekazania podstawowych informacji dotyczących zawieranej umowy na trwałym nośniku, na etapie przedkontraktowym:\n1) imię, nazwisko firmę, siedzibę i adres przedsiębiorcy prowadzącego działalność lombardową;\n2) kwotę wypłaconego konsumentowi świadczenia pieniężnego;\n3) całkowity koszt pożyczki lombardowej i informację o jego składnikach;\n4) całkowitą kwotę pożyczki lombardowej;\n5) zasady i terminy spłaty całkowitej kwoty pożyczki lombardowej;\n6) skutki braku spłaty całkowitej kwoty pożyczki lombardowej;\n7) opis przedmiotu zastawu lombardowego;\n8) sposób ustanowienia zastawu lombardowego, o którym mowa w art. 2 pkt 9;\n9) szacunkową wartość przedmiotu zastawu lombardowego i sposób jej określenia.\nWprowadzony obowiązek ma zapewnić, że konsument zdaje sobie sprawę jakie są warunki umowy już przed jej podpisaniem Ma to szczególnie ważkie znaczenie, z uwagi na obserwowane przez UOKiK praktyki lombardów opisane w pkt 1.2 d. \nDodatkowo konsument uzyska ochronę poprzez wprowadzenie transparentnych przepisów dotyczących elementów umowy pożyczki lombardowej, w tym szczególnie określenia jej kosztów, a także wskazania szacunkowej wartości przedmiotu zastawu lombardowego jeszcze przed zawarciem kontraktu, co stanowić ma także zabezpieczenie sytuacji wskazanych w pkt. 1.2.e - manipulowanie sposobem oszacowania przedmiotu zabezpieczenia lombardowego stanowi niejednokrotnie sposób podnoszenia kosztów umowy. \n● forma umowy i czas trwania umowy (projektowany art. 8 i 9) \nW celu zabezpieczenia właściwej ochrony konsumenta proponuje się wprowadzenie obowiązku zawarcia umowy w formie pisemnej, tak by konsument dysponował umową w celach dowodowych, co ułatwi dochodzenie ewentualnych roszczeń. Umowa, zgodnie z projektowanymi rozwiązaniami, powinna być też sformułowana w sposób jednoznaczny i zrozumiały, a przedsiębiorca prowadzący działalność lombardową jest obowiązany przekazać umowę pożyczki lombardowej konsumentowi najpóźniej w momencie jej zawarcia. \nUmowa może być zawarta na czas nie krótszy niż 7 dni. \n● umowy zawierane na odległość \nProjekt obejmuje też regulacje dotyczące umów zawieranych na odległość w rozumieniu art. 2 pkt 1 ustawy o Prawach konsumenta (projektowany rozdział 3), w szczególności określające obowiązki informacyjne przedsiębiorców prowadzących działalność lombardową oraz formę zawarcia umowy i zasady odstąpienia od niej, a także regulacje dotyczące wzajemnych rozliczeń z tytułu odstąpienia od umowy. Projektowane w tym zakresie rozwiązania są wzorowane na ustawie o ochronie praw konsumenta oraz UKK. Jednocześnie uwzględniają specyfikę działalności lombardowej i rozwój tego sektora usług w środowisku cyfrowym (patrz pkt 1). \n● koszty umowy lombardowej \nW celu określenia w sposób jasny i przejrzysty kosztów umowy pożyczki lombardowej zostanie wprowadzona definicja całkowitego kosztu umowy pożyczki lombardowej (projektowany art. 2 pkt 1), zgodnie z którym przez całkowity koszt umowy pożyczki lombardowej rozumie się wszelkie koszty, które konsument jest obowiązany ponieść w związku z umową pożyczki lombardowej w szczególności: \na) odsetki,\nb) opłaty, prowizje, podatki i marże, jeżeli są znane prowadzącemu działalność lombardową; \nc) koszty usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń i przechowania, w przypadku gdy ich poniesienie jest niezbędne do zawarcia umowy pożyczki lombardowej, z wyjątkiem kosztów wskazanych w art. 27. \nW celu zabezpieczenia interesów finansowych konsumenta wprowadzone zostaną przepisy określające maksymalne koszty pozaodsetkowe, również w przypadku wcześniejszej spłaty świadczenia pieniężnego (projektowany art. 12 i art. 13). W zakresie dopuszczalnych odsetek, projekt odsyła do regulacji art. 359 § 2¹ustawy Kodeks cywilny. \nCelem projektowanego przepisu definiującego całkowity koszt pożyczki lombardowej jest wskazanie wszystkich możliwych kosztów takiej umowy, tak by zabezpieczyć konsumenta przed wskazywaniem dodatkowych, nieuzasadnionych kosztów np. kosztów przechowywania. \nProponuje się również określenie maksymalnej wysokości kosztów w projektowanym art. 13, zgodnie z którym:\nMaksymalną wysokość kosztów, o których mowa w art. 2 pkt 1 lit. b i c oblicza się według wzoru:\nMKUL ≤ (KŚ × 15%) + (KŚ × n/R × 6%)\nw którym poszczególne symbole oznaczają:\nMKUL – koszty, o których mowa w art. 2 pkt 1 lit. b – c,\nKŚ – kwota, o której mowa w art. 10 pkt. 4,\nn – okres spłaty wyrażony w dniach, \nR – liczbę dni w roku.\nKoszty umowy pożyczki lombardowej:\n- nie mogą być wyższe niż 45% całkowitej kwoty pożyczki lombardowej,\n- nie należą się w części przekraczającej:\n1) maksymalne koszty pożyczki lombardowej, o których mowa w ust. 1, obliczone w sposób określony w ust. 1, lub \n2) 45% całkowitej kwoty pożyczki lombardowej.\nProponuje się również określenie maksymalnych kosztów pozaodsetkowych umowy pożyczki lombardowej w przypadku wcześniejszej spłaty zobowiązania. Zgodnie projektowanym art. 12 w przypadku wcześniejszej spłaty świadczenia pieniężnego udzielonego konsumentowi na podstawie umowy pożyczki lombardowej, całkowity koszt umowy pożyczki lombardowej ulega obniżeniu o kwotę równą kosztom za okres, o który skrócono czas jej obowiązywania, chociażby konsument poniósł je przed zapłatą. W takim przypadku przedsiębiorca prowadzący działalność lombardową, oprócz zwrotu przedmiotu zastawu lombardowego, zwraca część kwoty stanowiącej całkowity koszt umowy pożyczki lombardowej, wyliczoną proporcjonalnie w oparciu o metodę liniową, a kwota obniżenia kosztów umowy lombardowej jest obliczana według wzoru:\nKO = CKUL x LD\nw którym poszczególne symbole oznaczają:\nKO – kwota obniżenia kosztów umowy pożyczki lombardowej,\nCKUL – całkowity koszt umowy pożyczki lombardowej,\nLD – liczba dni, o którą skrócono czas obowiązywania umowy. \nW projektowanym art. 15 określone zostaną również koszty w przypadku przedłużenia terminu spłaty umowy pożyczki lombardowej: przedsiębiorca prowadzący działalność lombardową będzie uprawniony do pobierania kosztów w wysokości nieprzekraczającej kwoty określonej na podstawie art. 13. Projektowane rozwiązania mają na celu wzmocnienie ochrony konsumenta przed praktykami wskazanymi w pkt 1.2 c. \nc) zasady sprzedaży przedmiotu zastawu lombardowego \nAby wykazać celowość wprowadzenia ograniczeń w omawianym zakresie, przykładowo można wskazać hipotetyczną sytuację, w której lombard przy wycenie przedmiotu zastawu celowo znacznie zaniża jego wartość, w celu wypłaty niższej kwoty pożyczki konsumentowi. W obecnym stanie prawnym dodatkowo przedsiębiorca może w umowie przewidywać koszty, których zapłata będzie dla konsumenta niemożliwa lub nieopłacalna, z góry zakładając, że pożyczka nie zostanie spłacona. W związku z powyższym lombard de facto nabędzie przedmiot po znacznie niższej cenie, a następnie dokona jego sprzedaży już po cenie rynkowej (lub niewiele niższej), uzyskując tym samym znaczny zysk z samej sprzedaży. W efekcie konsument otrzymuje znacznie niższą kwotę pożyczki niż ta, którą otrzymałby przy prawidłowej wycenie danego przedmiotu.\nW celu zapewnienia przeprowadzania rzetelnej wyceny przedmiotu zastawu lombardowego przez przedsiębiorców (nie zaniżania takiej wyceny) projektodawca uważa za celowe wprowadzenie ścisłych zasad, na jakich przedmiot taki może być zbyty w następstwie braku spłaty kwot wynikających z umowy. W ocenie projektodawcy efekt ten jest możliwy do osiągnięcia poprzez nałożenie na przedsiębiorców obowiązku zbycia takiego przedmiotu w drodze aukcji dostępnej publicznie, tj. dla potencjalnie nieograniczonego kręgu podmiotów (art. 25 ust. 1 projektu). Odstępstwo od reguły określonej w art. 27 ust. 1 projektu, projektodawca przewiduje w przypadku gdy wartość udzielanego konsumentowi świadczenia pieniężnego jest równa 300 PLN lub niższa. W ocenie projektodawcy niecelowe jest bowiem nakładanie dodatkowych ograniczeń w postaci obowiązku przeprowadzenia aukcji, który to obowiązek mógłby być nieadekwatny w przypadku przedmiotów o niskiej wartości rynkowej. W takich przypadkach dopuszczalna byłaby zatem bezpośrednia sprzedaż takiego przedmiotu. \nAukcja taka musiałaby zgodnie z projektem być przeprowadzana w systemie teleinformatycznym (art. 25 ust. 2 projektu). Celowo nie planuje się w projektowanej ustawie utworzenia jednego, centralnego systemu teleinformatycznego, a zapewnienie przedsiębiorcom możliwości korzystania z już funkcjonujących na rynku rozwiązań (internetowe serwisy aukcyjne) lub tworzenia własnych, pod warunkiem spełniania przez nie wymagań określonych w projektowanych przepisach. Należy przy tym wskazać, że z analiz ZPP oraz z monitoringu rynku prowadzonego przez projektodawcę wynika, że już w chwili obecnej lombardy najczęściej posiadają konta w serwisach tego typu, i wykorzystują je jako kanał sprzedaży przedmiotów nabytych na skutek niewywiązania się przez konsumentów z zobowiązań wynikających z umowy zawartej z lombardem (braku spłaty). \nObowiązek organizacji aukcji w systemie teleinformatycznym, do której dostęp ma mieć potencjalnie nieograniczona liczba podmiotów, ma w założeniu doprowadzić do zmniejszenia ryzyka zbycia przez lombard przedmiotu zastawu w cenie znacznie odbiegającej od jego rynkowej wartości, a jednocześnie bez informowania konsumenta o uzyskanej cenie sprzedaży.\nDodatkowo, istotną zmianą dla przedsiębiorców w stosunku do stanu obecnego byłby obowiązek zwrotu kwoty nadwyżki ze sprzedaży takiego przedmiotu - pomniejszonej o kwotę odpowiadającą 20% wysokości uzyskanej ceny sprzedaży (art. 27 projektu), co ma w założeniu zapewnić przedsiębiorcy pokrycie kosztów związanych z przechowaniem i sprzedażą takiej rzeczy. Rozwiązanie to ma na celu wzmocnienie ochrony konsumenta w zakresie rzetelnej wyceny przedmiotu zastawu lombardowego, gdyż w efekcie w interesie przedsiębiorcy nie byłoby zaniżenie jego wartości w celu dalszej odsprzedaży po znacznie wyższej cenie i zachowania całej kwoty różnicy.\nProjekt określa ponadto terminy przeprowadzenia aukcji publicznej; czas jej trwania; możliwości działania w zakresie tej czynności przez przedstawiciela; regulacje dotyczące ceny wywoławczej; obowiązek i zasady powtórnego ogłoszenia aukcji. \nPonadto w celu ochrony konsumenta przed negatywnymi praktykami w zakresie szacowania wartości przedmiotu zastawu lombardowego, wprowadzony zostanie obowiązek poinformowania konsumenta o wycenie przedmiotu jeszcze na etapie przedkontraktowym (projektowany art. 7), będzie to także element obowiązkowy umowy pożyczki lombardowej (projektowany art. 8). \nd) sankcje \nW celu zapewnienia skutecznej egzekucji stosowania regulacji o działalności lombardowej, proponuje się wprowadzenie przepisów karnych określających karę grzywny na odpowiednich poziomach w przypadku naruszenia obowiązków ustawowych w zakresie: \n● prowadzenia działalności lombardowej bez wpisu do rejestru przedsiębiorców prowadzących działalność lombardową: grzywna do 500 000 zł;\n● naruszenia zasad reklamy, o których mowa w art. 43, zgodnie z którymi przedsiębiorca jest obwiązany do oznaczania reklamy sformułowaniami „lombard” lub „działalność lombardowa”: grzywna do 50 000 zł;\n● dokonania sprzedaży przedmiotu zastawu lombardowego niezgodnie z przepisem art. 25, zgodnie z którym sprzedaż odbywa się w trybie aukcji kierowanej do nieograniczonego kręgu podmiotów, chyba że wartość świadczenia pieniężnego udzielanego konsumentowi nie przekracza 300 zł, organizowanej za pośrednictwem systemu teleinformatycznego: grzywna do 100 000 zł;\n● określania ceny oferowanego do sprzedaży przedmiotu zastawu lombardowego niezgodnie z:\n- przepisem art. 31, który stanowi, że cena wywoławcza przedmiotu zastawu lombardowego w toku aukcji jest równa szacunkowej wartości przedmiotu zastawu lombardowego ustalonego w umowie pożyczki lombardowej. Jednak gdy należność lombardu wynosi kwotę wyższą od szacunkowej wartości przedmiotu zastawu lombardowego ustalonego w umowie pożyczki lombardowej, cena wywoławcza stanowi równowartość należności lombardu,\n- przepisem art. 34, który wskazuje, że cena wywoławcza przedmiotu zastawu lombardowego podczas drugiej aukcji ustalana jest zgodnie z art. 31 i może ulec obniżeniu do 10%,\nw powyższych przypadkach przewidywana jest grzywna w wysokości do 100 000 zł;\n● dokonania rozliczeń niezgodnie z zasadami rozliczeń, o których mowa w art. 27. Zgodnie z przedmiotowym przepisem przedsiębiorca prowadzący działalność lombardową jest obowiązany do zwrotu konsumentowi nadwyżki kwoty uzyskanej ze sprzedaży przedmiotu zastawu lombardowego przekraczającej całkowitą kwotę pożyczki lombardowej, w części, w jakiej nie została ona zapłacona przez konsumenta przed terminem spłaty całkowitej kwoty pożyczki lombardowej określonej w umowie, pomniejszonej o 20%: grzywna do 100 000 zł. \nW celu zapewnienia skutecznej egzekucji stosowania regulacji o działalności lombardowej, proponuje się określenie organu właściwego w sprawie nakładania ww. kar, którym będzie Komisja Nadzoru Finansowego. KNF jako organ właściwy w sprawie nadzoru nad rynkiem finansowym najlepiej sprawdzi się w roli organu właściwego w tym zakresie, z uwagi na wiedzę i doświadczenie jakimi dysponuje.\ne) obowiązki po stronie konsumenta \nJedocześnie należy podkreślić, że nie jest planowane wprowadzania żadnych obowiązków po stronie konsumenta, oprócz oczywiście spłaty wierzytelności. W szczególności, w ocenie projektodawcy, nie jest zasadne wprowadzenie oceny zdolności kredytowej konsumenta. Z badań wynika, że jedną z przyczyn, dla których konsumenci korzystają z usług lombardów jest możliwość pozyskania gotówki szybko i bez formalności charakteryzujących branże pożyczkową (ocena zdolności kredytowej)\nf) zmiany w innych ustawach \nDo ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim oraz ustawy z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta zostaną wprowadzone zmiany o charakterze wynikowym.","registerId":20476989,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Organ odpowiedzialny za opracowanie projektu","registerId":20476989,"dictionaryValues":[{"id":"MF","value":"MF"},{"id":"Prezes UOKiK","value":"Prezes UOKiK"}],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Osoba odpowiedzialna za opracowanie projektu","value":"Piotr Patkowski Podsekretarz Stanu\nTomasz Chróstny Prezes Urzędu Konkurencji i Konsumentów","registerId":20476989,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Organ odpowiedzialny za przedłożenie projektu RM","registerId":20476989,"dictionaryValues":[{"id":"MF","value":"MF"}],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Planowany termin przyjęcia projektu przez RM","value":"I kwartał 2023 r. ZREALIZOWANY Rada Ministrów przyjęła 2 marca 2023 r. w trybie obiegowym ","registerId":20476989,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Informacja o rezygnacji z prac nad projektem","value":"","registerId":20476989,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Status realizacji","registerId":20476989,"dictionaryValues":[{"id":"Zrealizowany","value":"Zrealizowany"}],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"}]}}