Fundusz Dróg Samorządowych (FDS) zostanie utworzony jako państwowy fundusz celowy. Premier Mateusz Morawiecki zapowiadał jego powołanie w celu sfinansowania budowy większej liczby dróg gminnych i powiatowych (jest to spełnienie obietnicy z tzw. pierwszej piątki Morawieckiego).

Zadaniem FDS będzie dofinansowanie budowy, przebudowy oraz remontów dróg powiatowych i gminnych (zadań powiatowych i gminnych). Dofinansowanie obejmie także budowę, przebudowę i remonty dróg wojewódzkich, powiatowych i gminnych o znaczeniu obronnym (zadania obronne). Wsparcie ma także dotyczyć budowy nowych mostów zlokalizowanych w ciągach dróg wojewódzkich, powiatowych i gminnych (zadań mostowych).

Środki zgromadzone w FDS będą pochodziły głównie z:

• Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej;
• budżetu państwa, z części budżetowej, za którą odpowiada minister obrony narodowej;
• budżetu państwa, z części budżetowej, za którą odpowiada minister od spraw transportu;
• Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe w wysokości stanowiącej równowartość 2 proc. przychodów uzyskanych przez Lasy Państwowe ze sprzedaży drewna;
• wpłat spółek w wysokości 7,5 proc. zysku po opodatkowaniu podatkiem dochodowym (chodzi o jednoosobowe spółki Skarbu Państwa oraz spółki, w których wszystkie akcje i udziały są własnością SP);
• środków ze źródeł zagranicznych niepodlegających zwrotowi;
• wpływów ze skarbowych papierów wartościowych oraz innych środków publicznych.

Łącznie ze wszystkich źródeł wartość Funduszu to ponad 6 mld zł w 2019 r. Z tych środków finansowana będzie infrastruktura drogowa na szczeblu powiatowym i gminnym oraz infrastruktura obronna i inwestycje mostowe.

W planie finansowym FDS wyodrębniona będzie rezerwa w kwocie stanowiącej równowartość 5 proc. planowanych wydatków Funduszu w danym roku, którą dysponował będzie szef rządu.

Zasadniczo samorządy o przyznanie dofinansowania ze środków FDS będą ubiegać się w konkursach. Wysokość dofinansowania ze środków FDS będzie zależeć od dochodów jednostki samorządu terytorialnego (jst) – im niższy dochód własny jst, tym większa wartość dofinansowania, ale maksymalnie do 80 proc. kosztów realizacji jednego zadania powiatowego lub gminnego (z wyłączeniem zadań obronnych, które będą finansowane z Funduszu w całości). Wysokość dofinansowania jednego zadania powiatowego lub gminnego nie będzie mogła przekroczyć 30 mln zł. Z Funduszu będzie można dofinansować także zadania wieloletnie.

Z Funduszu będzie można również dofinansować zadania mostowe, ale tylko takie którym przyznano wsparcie na przygotowanie inwestycji z rządowego programu uzupełnienia lokalnej i regionalnej infrastruktury drogowej – Mosty dla Regionów.

Projektowana ustawa pozwoli na dofinansowanie inwestycji realizowanych na drogach lokalnych na nowych zasadach w 2019 r.

Utworzenie Funduszu Dróg Samorządowych jest kolejnym narzędziem dofinansowania inwestycji infrastrukturalnych w sektorze dróg lokalnych. Do tej pory zrealizowano dwie edycje Narodowego Programu Przebudowy Dróg Lokalnych. Obecnie realizowany jest „Program rozwoju gminnej i powiatowej infrastruktury drogowej na lata 2016-2019” – na dofinansowanie zadań wskazanych w tym programie przewidziano 3,5 mld zł. Efekty jego wdrożenia potwierdziły zasadność wprowadzenia FDS (program będzie funkcjonował do końca 2018 r. i zostanie zastąpiony Funduszem).

Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom jednostek samorządu terytorialnego Fundusz zapewni stabilne i elastyczne dofinansowanie przedsięwzięć infrastrukturalnych na szczeblu powiatowym i gminnym. Dzięki temu w przyszłości powstanie spójna, funkcjonalna oraz bezpieczna infrastruktura drogowa i mostowa, która przyczyni się do podniesienia poziomu i jakości życia społeczności lokalnych oraz atrakcyjności i dostępności terenów inwestycyjnych. Niezadowalający standard dróg lokalnych stanowi istotną barierę w rozwoju ekonomicznym – hamuje aktywność inwestycyjną i obniża konkurencyjność regionów, a tym samym uniemożliwia zrównoważony rozwój społeczno-gospodarczy. Brak dogodnych połączeń mostowych skutkuje izolacją przestrzenną na obszarach rozdzielonych granicami administracyjnymi.

Zasadniczo nowe przepisy będą obowiązywać po 14 dniach od daty ich ogłoszenia w Dzienniku Ustaw (regulacje dotyczące wpłat na FDS mają wejść w życie 1 stycznia 2019 r.).