Ustawa umożliwi przyznawanie rekompensat pieniężnych (stanowiących pomoc publiczną) części przedsiębiorców z sektora energochłonnego (ok. 300 firm), których rentowność oraz konkurencyjność jest istotnie zagrożona w wyniku wzrostu cen energii elektrycznej, spowodowanego unijną polityką klimatyczno-energetyczną (chodzi m.in. o rosnące ceny zakupu uprawnień do emisji gazów cieplarnianych). Już dziś ceny energii na rynku hurtowym w Polsce należą do jednych z wyższych w Europie i najwyższych w porównaniu z uprzemysłowionymi krajami sąsiednimi.

Prawo Unii Europejskiej pozwala przeznaczyć część środków uzyskanych przez państwa członkowskie ze sprzedaży uprawnień do emisji na rekompensaty dla przemysłu energochłonnego. Chodzi o zrekompensowanie kosztów ponoszonych przez przemysły energochłonne wynikających z zakupu uprawnień do emisji przez przedsiębiorstwa energetyczne. Rekompensaty mają ograniczyć przenoszenie kosztów uprawnień do emisji gazów cieplarnianych zakupionych przez producentów energii na jej odbiorców. Możliwość taka wynika wprost z dyrektywy EU ETS (dotyczy unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji), a potwierdzona została w Wytycznych w sprawie niektórych środków pomocy państwa w kontekście systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych po 2012 r.  

Zgodnie z ustawą, o rekompensaty będą mogły ubiegać się przedsiębiorstwa prowadzące działalność w sektorach przemysłów energochłonnych, określonych w załączniku nr 1 do ustawy, czyli m.in. huty, zakłady chemiczne i papiernicze. Rekompensaty przyznawane będą tylko do produkcji wskazanych produktów.

Aby ubiegać się o wsparcie przedsiębiorcy z sektorów energochłonnych uprawnionych do rekompensat – w terminie 14 dni od wejścia w życie ustawy z 28 grudnia 2018 r. o zmianie ustawy o podatku akcyzowym oraz niektórych innych ustaw – będą musieli złożyć zarządcy rozliczeń cen, oświadczenie o zrzeczeniu się uprawnienia do wypłaty kwoty różnicy ceny w odniesieniu do energii elektrycznej zużytej od 1 stycznia 2019 r. do 30 czerwca 2019 r. W przeciwnym razie nie będą mogli ubiegać się o rekompensaty za 2019 r.

Beneficjenci systemu będą musieli spełnić dodatkowo wymóg wdrożenia w swoich zakładach systemu EMAS (system ekozarządzania i audytu), systemu zarządzania środowiskowego lub systemu zarządzania energią. Systemy te minimalizują szkodliwe oddziaływanie przemysłów energochłonnych na środowisko.

Stworzony zostanie Fundusz Rekompensat Pośrednich Kosztów Emisji, działający jako państwowy fundusz celowy, którego dysponentem będzie minister do spraw gospodarki. Będą do niego wpływały m.in. środki ze sprzedaży na aukcji uprawnień do emisji gazów cieplarnianych. Środki z funduszu będą przeznaczane na wypłatę rekompensat.

Rekompensaty będą przyznawane po raz pierwszy za 2019 r., ale będą wypłacane w 2020 r. Limit środków przeznaczonych na rekompensaty wyniesie: 890 mln zł w 2019 r. i 890 mln zł w 2020 r., i będzie stanowił nie więcej niż 25 proc. przychodów ze sprzedaży uprawnień do emisji gazów cieplarnianych.

Rekompensaty będą przyznawane – za poprzedni rok – w decyzji prezesa Urzędu Regulacji Energetyki na podstawie złożonych przez przedsiębiorców wniosków. Wysokość rekompensat dla poszczególnych przedsiębiorców określana będzie w decyzji prezesa URE na podstawie danych związanych z produkcją w danym przedsiębiorstwie (chodzi m.in. o procentowe zużycie energii, wielkość produkcji).

Prezes URE – do 31 grudnia każdego roku – będzie informował w Biuletynie Informacji Publicznej o łącznej wysokości przyznanych rekompensat za poprzedni rok kalendarzowy w podziale na poszczególne sektory i podsektory energochłonne.

Wprowadzony system sankcji zakłada, że administracyjnej karze pieniężnej będzie podlegała osoba, która we wniosku o przyznanie rekompensaty podała nieprawdziwe lub wprowadzające w błąd informacje, i w konsekwencji uzyskała rekompensatę nie spełniając warunków przewidzianych przepisami ustawy, albo osoba, która odmówiła udzielenia informacji lub przedłożenia dokumentów koniecznych do weryfikacji wniosku o rekompensatę. Kary będą nakładane przez prezesa URE w decyzji, a wpływy z nich zasilą budżet państwa.

System rekompensat przyczyni się do ochrony wybranych sektorów energochłonnych przed zwiększeniem kosztów wynikających ze skokowego wzrostu cen uprawnień do emisji gazów cieplarnianych oraz utrzymania nakładów na inwestycje w tych branżach. Rekompensaty istotnie zneutralizują wpływ wyższych cen uprawnień do emisji gazów cieplarnianych na koszty energii.

Projektowana regulacja – zapewniając konkurencyjność polskiego przemysłu energochłonnego – pozwoli utrzymać maksymalnie 404 tys. miejsc pracy w firmach energochłonnych oraz 686 tys. miejsc pracy w firmach kooperujących. Według danych za 2016 r. sektor energochłonny zapewnia miejsca pracy dla ok. 1,3 mln osób, tj. ok. 8,3 proc. pracujących w Polsce.

Nowe rozwiązania mają obowiązywać po 14 dniach od daty ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.