UDER5

Projekty ustaw

DER – projekty deregulacyjne

I. Wykorzystanie możliwości technicznych portalu informacyjnego (dalej również: „PI” albo „portal”).
W obecnym stanie prawnym, zgodnie z art. 131(1a) ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego, dalej „k.p.c.”, w postępowaniu cywilnym istnieje możliwość doręczania pism sądowych bądź też innych pism lub dokumentów niepochodzących od sądu, jeśli sąd dysponuje ich kopią w wersji elektronicznej, przez umieszczenie ich treści w portalu funkcjonującym w sądach powszechnych. Przewidziane rozwiązania ograniczają się jedynie do dokonywania przez sąd za pośrednictwem portalu doręczeń wymienionym w tym przepisie podmiotom, a zatem do komunikacji jednostronnej. Aktualnie jednak po stronie PI istnieją takie możliwości techniczne, które umożliwiają dwustronną komunikację elektroniczną z sądem. Aby z nich skorzystać, należy wprowadzić odpowiednie rozwiązania prawne.
Jednocześnie ze względu na to, że planowane rozwiązania będą wpływały na funkcjonowanie określonych systemów teleinformatycznych, zachodzi potrzeba wprowadzania ich w sposób stopniowy. Pozwoli to na należyte dostosowanie systemów do pojawiających się potrzeb i zapewni bezpieczeństwo w ich funkcjonowaniu oraz umożliwi sądom i wymienionym podmiotom sukcesywne wdrożenie w nowe rozwiązania techniczne i legislacyjne. Na początkowym etapie wprowadzenia możliwości składania pism procesowych przez PI, zasadnym jest wprowadzenie ograniczeń podmiotowych i przedmiotowych.
II. Mediacja.
Mediacja stanowi skuteczne narzędzie odciążenia sądów poprzez ograniczenie liczby spraw wymagających rozstrzygnięcia w postępowaniu sądowym. Umożliwia stronom sporu osiągnięcie porozumienia w krótszym czasie, co przyczynia się do zmniejszenia obciążenia sędziów oraz przyspieszenia rozpoznawania innych spraw. Dzięki mediacji obywatele mają możliwość rozwiązania swoich problemów w sposób dostosowany do ich potrzeb i uzgodniony wspólnie. Projekt ma na celu uproszczenie przepisów dotyczących mediacji, co ułatwi ich stosowanie zarówno przez uczestników postępowań, jak i przez sądy. Przewidywane zmiany mają zapewnić większą spójność regulacji dotyczących mediacji z innymi przepisami k.p.c., co przełoży się na ich lepszą efektywność oraz jednolitość stosowania. Istotnym celem jest także popularyzacja mediacji jako preferowanej metody rozwiązywania sporów, co będzie sprzyjać szerszemu wykorzystaniu tej formy polubownego załatwiania spraw i zwiększeniu jej znaczenia w praktyce sądowej oraz w świadomości społecznej.
III. Uregulowanie statusu przedsiębiorcy-konsumenta w umowach na odległość.
Proponowane zmiany w Kodeksie cywilnym oraz ustawie o prawach konsumenta dotyczą ograniczenia ochrony przedsiębiorców będących osobami fizycznymi w przypadku zawierania umów na odległość. Aktualnie, zgodnie z art. 385⁵ KC, art. 556⁴ KC i art. 556⁵ KC oraz art. 7aa ustawy o prawach konsumenta, osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą korzystają z ochrony konsumenckiej, rękojmi za wady, gdy zawierają umowy niezwiązane bezpośrednio z
ich działalnością gospodarczą lub nieposiadające dla nich charakteru zawodowego. Projektowane zmiany wprowadzają wyjątek od tej zasady w odniesieniu do umów zawieranych na odległość. Zgodnie z nowymi przepisami, jeżeli osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą złoży oświadczenie, że: zawiera umowę bezpośrednio związaną z jej działalnością gospodarczą, oraz umowa ta ma dla niej charakter zawodowy (wynikający szczególnie z przedmiotu działalności udostępnionego w CEIDG) wówczas nie będzie ona objęta ochroną konsumencką. Istotą zmian jest zatem wyłączenie ochrony konsumenckiej dla przedsiębiorców w umowach zawieranych na odległość, jeżeli sami zadeklarują zawodowy charakter umowy, niezależnie od obiektywnej oceny tego charakteru.

I. Wykorzystanie możliwości technicznych portalu informacyjnego
Proponuje się, aby pismo podlegało wniesieniu za pośrednictwem PI, gdy przepis ustawy będzie o tym stanowił, przy jednoczesnym wskazaniu, że pismo w takim przypadku uważa się za wniesione z chwilą jego umieszczenia w PI (proj. art. 125(1) § 1 k.p.c.), w tym :
- zgłoszenia się do udziału w sprawie przez pełnomocnika zawodowego albo prokuratora;
- zawiadomienia o wypowiedzeniu pełnomocnictwa procesowego;
- zawiadomień, o których mowa w art. 136 § 1, 4 i 5 k.p.c. oraz art. 387(1) k.p.c.;
- oświadczenia w przedmiocie zgody na prowadzenie mediacji;
- wniosku o przeprowadzenie posiedzenia zdalnego;
- apelacji, zażalenia, skargi na czynność referendarza sądowego;
- pism procesowych w toku postępowań wywołanych wniesieniem apelacji, zażalenia lub skargi na czynność referendarza sądowego;
- wniosku o doręczenie orzeczenia wraz z uzasadnieniem wydanego w wyniku rozpoznania apelacji, zażalenia lub skargi na czynność referendarza sądowego, jak również pism uzupełniających braki formalne takiego wniosku.
W zakresie ww. pism przepis będzie dotyczył adwokatów, radców prawnych, rzeczników patentowych, Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej oraz prokuratorów, przy czym będzie on ustępował rozwiązaniom funkcjonującym w systemach teleinformatycznych obsługujących postępowanie cywilne, w szczególności obsługujących postępowanie upadłościowe i restrukturyzacyjne (art. 216a ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe oraz art. 196a ustawy z dnia 15 maja 2015 r. - Prawo restrukturyzacyjne). Jednocześnie w pierwszym roku od wejścia w życie ustawy norma będzie miała charakter fakultatywny, a po tym czasie zostanie zastąpiona normą o charakterze obligatoryjnym.
Uzasadnieniem dla takiego rozwiązania jest konieczność zapewnienia płynnego przejścia między obecnymi rozwiązaniami, a przesyłaniem pism drogą elektroniczną, przy jednoczesnym zagwarantowaniu stabilnego prowadzenia postępowań sądowych. Wprowadzenie rocznego okresu przejściowego pozwoli na stopniowe dostosowanie się do nowych regulacji, a jednocześnie zapewni niezakłócone prowadzenie toczących się postępowań. Ponadto, umożliwi wskazanym
podmiotom na dostosowanie się do nowych rozwiązań technicznych oraz ich praktyczne wdrożenie, a także umożliwi identyfikację ewentualnych trudności i ich eliminację przed wprowadzeniem pełnej obligatoryjności.
Ponadto, przewiduje się, że za pośrednictwem PI zawodowi pełnomocnicy będą wnosili także wnioski i pisma procesowe w toku postępowania o zatwierdzenie ugody zawartej w mediacji prowadzonej na podstawie umowy. W tym przypadku nie przewiduje się jednak okresu przejściowego, co oznacza, że obowiązek w tym zakresie będzie obowiązywał od chwili wejścia w życie ustawy.
Wniesienie innych pism procesowych (nie wymienionych w projekcie ustawy) z wykorzystaniem PI, jako niedopuszczalne w świetle projektowanych przepisów, uznane będzie za bezskuteczne. Natomiast zakłada się dalsze rozszerzenie rozwiązań dotyczących wnoszenia pism za pośrednictwem PI na inne kategorie takich pism (poprzez kolejne zmiany ustawowe).
Przewiduje się, że przepisy dotyczące wnoszenia pism procesowych za pośrednictwem PI nie znajdą zastosowania do pism wnoszonych do Sądu Najwyższego, który nie korzysta z tego rozwiązania informatycznego, jak również do pism wnoszonych w postępowaniu wieczystoksięgowym i rejestrowym (art. 125(1) § 3 k.p.c.), co wynika z uwzględnienia specyfiki tych postępowań i szczególnych uregulowań dotyczących ich prowadzenia.
W projekcie przewiduje się rozwiązania regulujące sytuacje, w których wniesienie pisma za pośrednictwem sytemu teleinformatycznego nie będzie możliwe, w tym m.in. z uwagi na ograniczenia techniczne, awarię portalu informacyjnego, czy inne przeszkody techniczne niezależne od wnoszącego pismo, jak również sytuację, w której pismo lub załączniki wniesione za pośrednictwem PI nie spełniają wymagań cyfrowych, co uniemożliwia zapoznanie się z nimi przez sąd.
Uregulowane zostaną również sankcje za nieuprawdopodobnienie, że pismo bądź określone załączniki do pisma nie mogły bez winy wnoszącego zostać wniesione za pośrednictwem PI. Dodatkowo, przewiduje się wprowadzenie normy ogólnej, że w przypadku, gdy przepis wymaga wniesienia określonego pisma procesowego przez zawodowego pełnomocnika wyłącznie za pośrednictwem PI, pismo wniesione z pominięciem tego trybu nie wywołuje skutków prawnych, jakie ustawa wiąże z jego wniesieniem do sądu, o czym przewodniczący zawiadamia wnoszącego pismo.
Nadto projekt, dążąc do maksymalnego wykorzystania możliwości portalu informacyjnego, przewiduje:
- rozszerzenie kanału komunikacyjnego PI na komunikację wzajemną również między sądem, a okręgowymi radami adwokackimi i radami okręgowych izb radców prawnych w przypadku wyznaczania adwokata lub radcy prawnego celem świadczenia pomocy prawnej z urzędu. O wyznaczeniu pełnomocnika właściwa okręgowa rada adwokacka lub rada okręgowa izby radców prawnych będzie zawiadamiała sąd oraz wyznaczonego pełnomocnika, przesyłając mu w
szczególności informację o sprawie, w której został wyznaczony, również z wykorzystaniem PI;
- rozszerzenie katalogu podmiotów, którym sąd będzie miał obowiązek doręczać korespondencję za pośrednictwem PI o komorników sądowych oraz stałych mediatorów - projektowana zmiana ma na celu zwiększenie efektywności postępowania i zmniejszenie kosztów związanych z wydrukiem i doręczeniem przesyłek w formie tradycyjnej;
- umożliwienie pełnomocnikom zawodowym dokonywania doręczeń bezpośrednich z wykorzystaniem portalu informacyjnego, nawet jeśli pismo nie jest objęte możliwością wnoszenia go do sądu za pośrednictwem portalu oraz zmniejszenie obowiązków formalnych związanych z doręczeniami wzajemnymi między pełnomocnikami zawodowymi;
II. Mediacja
- Wprowadzenie obowiązku kierowania stron do mediacji przed pierwszym posiedzeniem w sprawach, o których mowa w art. 458(2) § 1 pkt 5 k.p.c. (tj. w sprawach gospodarczych, wynikających z umów o roboty budowlane oraz ze ściśle związanych z procesem budowlanym umów służących wykonaniu robót
budowlanych), z wyjątkiem spraw rozpoznawanych w postępowaniu upominawczym, elektronicznym postępowaniu upominawczym oraz postępowaniu nakazowym. Obowiązek ten nie będzie naruszał zasady dobrowolności mediacji i nie oznacza mediacji obligatoryjnej, a jedynie obowiązkowe kierowanie stron do mediacji przez sąd.
- Odejście od problematycznego w praktyce, dualistycznego sposobu zatwierdzania ugód mediacyjnych – postanowieniem o zatwierdzeniu ugody bądź przez nadanie ugodzie klauzuli wykonalności, w zależności od tego czy ugoda nadaje się do wykonania w drodze egzekucji czy też nie (projektowany art. 183(14) § 2 k.p.c.) – na rzecz zasady zatwierdzania przez sąd ugody zawartej w ramach mediacji postanowieniem. Jedynie na wyraźny wniosek strony ugodę, która podlega wykonaniu w drodze egzekucji, sąd będzie mógł zatwierdzić przez nadanie jej klauzuli wykonalności.
- Uzupełnienie katalogu tytułów egzekucyjnych zawartego w art. 777 k.p.c. o ugodę mediacyjną zatwierdzoną przez sąd bez nadania jej klauzuli wykonalności oraz wskazanie, że w takim wypadku postępowanie w przedmiocie wniosku o nadanie ugodzie klauzuli wykonalności prowadzić będzie sąd, który zatwierdził ugodę.
- Uproszczenie regulacji wskazującej sąd właściwy do zatwierdzenia ugody mediacyjnej zawartej w mediacji prowadzonej na podstawie umowy - sądem rzeczowo właściwym do zatwierdzenia ugody mediacyjnej będzie sąd rejonowy bez względu na właściwość rzeczową. Jednocześnie proponuje się, aby właściwość miejscowa w sprawach o zatwierdzenie ugody zawartej w mediacji prowadzonej na podstawie umowy o mediację, była determinowana przez
miejsce zawarcia ugody, chyba, że strony w ugodzie wskażą inny sąd rejonowy.
- Rezygnacja z obowiązku składania przez mediatora w sądzie protokołu z mediacji prowadzonej na podstawie umowy o mediację, w przypadku wystąpienia przez stronę o zatwierdzenie ugody. W takim przypadku strony będą zobowiązane do złożenia tego protokołu wraz z wnioskiem o zatwierdzenie ugody zawartej w mediacji prowadzonej na podstawie umowy o mediację.
- Przyznanie Ministrowi Sprawiedliwości uprawnienia do wyznaczenia jednego sądu rejonowego właściwego do rozpoznawania spraw z wniosków o zatwierdzenie ugód, zawartych w mediacji prowadzonej na podstawie umowy o mediację, wniesionych przez PI.
- Adwokat, radca prawny, rzecznik patentowy, Prokuratoria Generalna Rzeczypospolitej Polskiej lub prokurator po zawarciu ugody, w ramach mediacji prowadzonej na podstawie umowy o mediację, będzie mógł wystąpić o jej zatwierdzenie, w tym przez rozpoznanie wniosku o nadanie ugodzie klauzuli wykonalności, wyłącznie za pośrednictwem PI. Przewiduje się, że w przypadku uwzględnienia przez sąd takiego wniosku, pełnomocnik otrzyma
tytuł wykonawczy za pośrednictwem poczty tradycyjnej.
III. Uregulowanie statusu przedsiębiorcy korzystającego z ochrony konsumenckiej w umowach na odległość
- nowelizacja art. 3855 k.c. wprowadza wyjątek od stosowania przepisów o niedozwolonych postanowieniach umownych w odniesieniu do umów zawieranych na odległość. Zgodnie z dodanym § 1¹, nie stosuje się w przypadku umów zawieranych na odległość, w rozumieniu art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta (Dz. U. z 2017 r. poz. 683, 2361, z 2018 r. poz. 650), jeżeli osoba fizyczna złoży oświadczenie, że zawiera umowę bezpośrednio związaną z jej działalnością gospodarczą oraz posiadającą dla niej charakter zawodowy, wynikający w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez nią działalności gospodarczej, udostępnionego na podstawie przepisów o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej;
- Wyłączenie stosowania rozwiązań z art. 5564 oraz 5565 w przypadku umów zawieranych na odległość, w rozumieniu art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta (Dz. U. z 2017 r. poz. 683, 2361, z 2018 r. poz. 650), jeżeli osoba fizyczna złoży oświadczenie, że zawiera umowę bezpośrednio związaną z jej działalnością gospodarczą oraz posiadającą dla niej charakter zawodowy, wynikający w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez nią działalności gospodarczej, udostępnionego na podstawie przepisów o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej;
- W ustawie o prawach konsumenta w art. 7aa, dodany zostaje § 1¹. Na jego podstawie część przepisów, w tym przewidujące uprawnienie do odstąpienia od umowy zawartej na odległość, nie znajduje zastosowania, jeśli osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą zawrze umowę o charakterze zawodowym i złoży odpowiednie oświadczenie.

MS

Arkadiusz Myrcha Sekretarz Stanu
Zuzanna Rudzińska-Bluszcz Podsekretarz Stanu

MS

II kwartał 2025 r.