Rząd chce zagwarantować członkom wspólnoty uczelni – zwłaszcza nauczycielom akademickim – możliwość swobodnego wyrażania myśli i słowa. Rozwiązanie to jest związane ze zgłaszanymi naruszeniami wolności wyrażania poglądów, które występują na uczelniach.

Środowisko akademickie sygnalizowało potrzebę wprowadzenia rozwiązań prawnych, które z jednej strony będą przeciwdziałać zagrożeniom dla wolności nauczania, wolności słowa, badań naukowych i ogłaszania ich wyników, a z drugiej – ograniczą skutki naruszania tych wolności. Przejawami takich zagrożeń są m.in.: wywieranie presji psychicznej, agresja słowna, uniemożliwianie brania udziału w wydarzeniach naukowych, utrudnianie aktywności dotyczącej działalności publikacyjnej czy też rozpoczynanie postępowań dyscyplinarnych. Cenzura i wynikające z niej spory między przedstawicielami środowiska akademickiego wpływają także ujemnie na wizerunek uczelni oraz na obraz polskiego systemu szkolnictwa wyższego i nauki.

Najważniejsze rozwiązania

• Rektor będzie miał dodatkowe zadanie polegające na zapewnianiu w uczelni poszanowania wolności nauczania, wolności słowa, badań naukowych i ogłaszania ich wyników. Dotyczyć to będzie także debaty akademickiej organizowanej przez członków wspólnoty uczelni, z zachowaniem zasad pluralizmu światopoglądowego i przepisów porządkowych uczelni.
  • Rektor będzie mógł realizować to zadanie przez monitorowanie poszanowania wolności w uczelni, a w szczególności przez wprowadzenie odpowiednich przepisów w aktach wewnętrznych uczelni, określenie „dobrych praktyk” związanych z tym zagadnieniem, a także podejmowanie określonych działań w przypadku naruszenia tych wolności, w ramach posiadanych kompetencji.
  • Dobór instrumentów realizacji tego zadania będzie dokonywany w ramach autonomii uczelni.
• Wprowadzono przepis, zgodnie z którym wyrażanie przekonań religijnych, światopoglądowych lub filozoficznych przez nauczycieli akademickich nie będzie stanowiło przewinienia dyscyplinarnego.
• Wprowadzono możliwość wniesienia zażalenia na postanowienie rektora o poleceniu rzecznikowi dyscyplinarnemu rozpoczęcia prowadzenia sprawy. Zażalenie to będzie rozpatrywane przez komisję dyscyplinarną przy ministrze edukacji i nauki.
  • Możliwość wniesienia zażalenia na postanowienie rektora będzie jednak ograniczona wyłącznie do przypadków, gdy sprawa objęta postanowieniem, będzie dotyczyła wyrażania przez nauczyciela akademickiego przekonań religijnych, światopoglądowych lub filozoficznych.
  • Rzecznik dyscyplinarny nie będzie mógł rozpocząć prowadzenia sprawy do czasu bezskutecznego upływu terminu na wniesienie zażalenia lub rozpatrzenia sprawy przez komisję dyscyplinarną przy ministrze.
  • Od orzeczenia komisji dyscyplinarnej przy ministrze będzie przysługiwało zażalenie do Sądu Apelacyjnego w Warszawie – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, przy czym rozpatrywanie sprawy przez ten sąd nie będzie wstrzymywało ewentualnych działań w sprawie.

• Rektor nie będzie już mógł zawieszać nauczyciela akademickiego
  w pełnieniu obowiązków, w czasie postępowania wyjaśniającego prowadzonego w jego sprawie. Zawieszenie nauczyciela akademickiego na tak wczesnym etapie prowadzenia sprawy, nie jest bowiem zasadne i niezbędne.

 

Nowe rozwiązania mają wejść w życie po 14 dniach od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.