Rząd pomoże samorządom w realizacji ich zadań publicznych, w tym dotyczących m.in. poprawy efektywności energetycznej oraz ograniczenia kosztów zakupu ciepła ponoszonych przez odbiorców. Na te cele samorządy otrzymają dodatkowe dochody z tytułu udziału w PIT w wysokości prawie 13,7 mld zł. Dzięki temu JST będą mogły np. zakupić prąd, źródła ciepła itd. Wsparcie będzie możliwe jeszcze w 2022 r. Wprowadzone zostaną także czasowe zmiany, które uelastycznią zarządzanie budżetami JST.

Najważniejsze rozwiązania

• Samorządy dostaną dodatkowo prawie 13,7 mld zł, w tym m.in. na poprawę efektywności energetycznej oraz ograniczenie kosztów zakupu ciepła ponoszonych przez odbiorców. 
  • Dodatkowe środki dla jednej gminy wyniosą co najmniej 2,9 mln zł.
  • Dodatkowe środki dla jednego powiatu wyniosą co najmniej 6,1 mln zł.
  • Dodatkowe środki dla jednego województwa wyniosą co najmniej 32,7 mln zł.
• Pieniądze będą pochodziły ze zwiększonych dochodów z podatku dochodowego od osób fizycznych.
• Dodatkowe środki zostaną przekazane już w 2022 r., co jest niezwykle istotne ze względu na obserwowany wzrost cen, wynikający przede wszystkim z ataku Rosji na Ukrainę oraz pandemię COVID-19.
  • Samorządy otrzymają dodatkowe pieniądze, ponad te gwarantowane w 2023 r. zgodnie z obecnymi przepisami, czyli ponad część rozwojową subwencji ogólnej. Wcześniejsze przekazanie środków finansowych oraz ich zwiększenie jest korzystne dla samorządów.  
• Wprowadzone zostaną zmiany, które uelastycznią zarządzanie budżetami samorządów.
  • Funkcjonować będą czasowe preferencje dotyczące zasady zrównoważenia części bieżącej budżetu jednostki samorządu terytorialnego oraz limitu spłaty długu. 
  • Efektem tych rozwiązań będzie usprawnienie prowadzenia gospodarki przez JST oraz maksymalizacja wykorzystania możliwości inwestycyjnych samorządów.
• O rok wydłużony zostanie okres wydatkowania środków otrzymanych z budżetu państwa przez gminy w 2021 r. z przeznaczeniem na wsparcie finansowe inwestycji dotyczących wodociągów i zaopatrzenia w wodę oraz w zakresie kanalizacji. Umożliwione zostanie także przesuwanie środków między tymi obszarami. Rozwiązanie da samorządom możliwość efektywniejszego, z punktu widzenia potrzeb społecznych, wykorzystania otrzymanych środków.

Nowe przepisy mają wejść w życie, co do zasady, w dniu następującym po dniu ogłoszenia w Dzienniku Ustaw. 

Sytuacja finansowa samorządów

• Pierwsza połowa 2022 r. przyniosła samorządom dobre wyniki finansowe. 
• Nadwyżka operacyjna samorządów, czyli różnica między ich bieżącymi dochodami a wydatkami po I półroczu 2022 r. wyniosła blisko 20,5 mld zł.
• Spadło też zadłużenie JST. Na koniec II kw. 2022 r. wynosiło ono 87,4 mld zł, co oznacza spadek o 3,7 mld zł w stosunku do IV kw. 2021 r.
• Oprócz dochodów, które wpływają w bieżącym roku, samorządy mogą dysponować środkami pozostałymi z lat ubiegłych. Wynoszą one prawie 52,1 mld zł. Z kwoty tej samorządy planują wykorzystać w 2022 r. prawie 37,6 mld zł. Oznacza to, że do dyspozycji JST pozostaje niewykorzystana kwota ok. 14,5 mld zł, która może być przeznaczona m.in. na wydatki lub spłatę długu.
• Pozytywne wyniki budżetów samorządowych są wynikiem sytuacji gospodarczej oraz wprowadzonych przez rząd rozwiązań wzmacniających i stabilizujących finanse JST. Znaczenie mają także środki przekazane samorządom z budżetu państwa pod koniec 2021 r., które obecnie stanowią skuteczny bufor finansowy, pozwalający bez większych problemów spiąć wydatki z dochodami.