Łatwiejsza budowa tuneli kolejowych, sprawniejsza realizacja inwestycji oraz efektywniejsza opieka nad zabytkami kolejnictwa – to podstawowe cele nowelizacji ustawy.

Przewidziano przepisy, które usprawnią budowę tuneli kolejowych (wraz z obiektami oraz urządzeniami związanymi z ich użytkowaniem i funkcjonowaniem) oraz prowadzenie prac utrzymaniowych – bez konieczności wykupu gruntów, na których będą one przebiegać.

Z jednej strony chodzi o sprawną realizację projektów inwestycyjnych (tunel jest elementem inwestycji kolejowej), z drugiej – o zachowanie prawa własności przez obecnych właścicieli gruntów (przewidziano prawo do odszkodowania za ograniczenie korzystania z nieruchomości). Przyjęte rozwiązanie ułatwi budowę i modernizację tuneli kolejowych oraz ich użytkowanie, zwłaszcza na terenach zurbanizowanych.

Obecny stan prawny, a w szczególności brak przepisów o tzw. własności warstwowej powoduje, że budowa tunelu metodą wiertniczą – co do zasady – powinna się odbywać po przeniesieniu własności nieruchomości znajdujących się nad tunelem na rzecz Skarbu Państwa i przekazaniu ich w użytkowanie wieczyste PKP Polskie Linie Kolejowe SA. Jednak takie rozwiązanie, w szczególności na terenie zurbanizowanym (wraz ze stojącymi na nich kamienicami) byłoby rozwiązaniem nieracjonalnym, przede wszystkim ze względu na koszty oraz przejęcie gruntów i infrastruktury mieszkaniowej praktycznie zbędnych dla zarządcy infrastruktury kolejowej, a także nieprzewidywalne problemy własnościowe.

Projekt wprowadza również nowe instytucje wsparcia dla funkcjonowania kolei historycznych i turystycznych. Chodzi o nieodpłatne przekazywanie przez PKP (i spółki przez nie utworzone) zbędnego mienia ruchomego i materiałów pozostałych po remontach i modernizacji infrastruktury kolejowej na rzecz organizacji pozarządowych działających
w tym obszarze. Rozwiązanie to ułatwi takim organizacjom pozyskiwanie zabytków techniki kolejowej i opiekę nad nimi, natomiast spółki kolejowe będą mogły pozbyć się mienia, które stanowi dla nich obciążenie, a jego wartość sprawia, że nie znajduje się na nie nabywca. Ponadto, w przypadku kolei historycznych i turystycznych przewidziano zwolnienie ich z obowiązku stosowania przepisów dotyczących interoperacyjności.

Zaproponowane rozwiązania wychodzą naprzeciw oczekiwaniom organizacji pozarządowych działających w sferze kolejnictwa i miłośników zabytków kolejnictwa.

Projektowana regulacja umożliwi również zarządcom kolei wąskotorowych uzyskiwanie dofinansowania na ich działalność i rozwój, w tym od jednostek samorządu terytorialnego.

Nowe przepisy mają obowiązywać po 14 dniach od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.