{"register":{"columns":[{"header":"Numer projektu","value":"UD83","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"sequence":{"regex":"UD{#UD_1}"},"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Rodzaj dokumentu","registerId":20874195,"dictionaryValues":[{"id":"Projekty ustaw","value":"Projekty ustaw"}],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Typ dokumentu","registerId":20874195,"dictionaryValues":[{"id":"D – pozostałe projekty","value":"D – pozostałe projekty"}],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Cele projektu oraz informacja o przyczynach i potrzebie rozwiązań planowanych w projekcie","value":"Podstawowym problemem wymagającym rozwiązania w obszarze organizacyjno-prawnym działania Polskiej Akademii Nauk, zwanej dalej „PAN”, jest wadliwość procesów zarządczych, w tym brak ich transparentności na poziomie PAN i instytutów naukowych, na co zwracała uwagę Najwyższa Izba Kontroli w cyklicznie przeprowadzanych kontrolach planowych lub kontrolach doraźnych. Ponadto ustawa z dnia 30 kwietnia 2010 r. o Polskiej Akademii Nauk (Dz. U. z 2020 r. poz. 1796), zwana dalej „ustawą”, w sposób nieprecyzyjny reguluje kwestię nadzoru nad działalnością PAN, co generuje problemy interpretacyjne, które negatywnie oddziałują na sprawność działania PAN i instytutów naukowych, w tym przez zakłócanie procesów decyzyjnych. Przede wszystkim brak jest precyzyjnego rozdzielenia kompetencji nadzorczych Prezesa Rady Ministrów i ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego i nauki, zwanego dalej „ministrem”, i niebudzącego wątpliwości określenia kryteriów nadzoru sprawowanego przez te organy.\nKolejnym zagadnieniem są zmiany organizacyjne w strukturze PAN. Ustawa podlegała dotychczas niewielkim nowelizacjom, jakkolwiek zarówno w środowisku naukowym, jak i ze strony władz publicznych powszechnie jest podzielana opinia o potrzebie zmian. Dotychczasowy model organizacyjny PAN w niewystarczającym stopniu zapewnia wspólną identyfikację środowiskową członków korporacji PAN i instytutów naukowych, umożliwiającą integrację i aktywizację – transfery wiedzy, umiejętności i kompetencji między korporacją PAN oraz instytutami i centrami PAN. \n","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Istota rozwiązań planowanych w projekcie, w tym proponowane środki realizacji","value":"Nadrzędnym celem projektu ustawy jest ugruntowanie pozycji PAN jako silnej, autonomicznej instytucji naukowej, kierującej się konstytucyjną zasadą wolności badań naukowych, przez stworzenie mechanizmów, które pozwolą przeciwdziałać aktualnym problemom w obszarze organizacji i zarządzania oraz dostosować przepisy ustawy do zmieniającego się otoczenia prawnego. \nW związku z powyższym projekt ustawy przewiduje wprowadzenie zmian w zakresie:\n1) nadzoru nad działalnością PAN i jednostek naukowych oraz innych jednostek organizacyjnych PAN;\n2) struktury organizacyjnej PAN;\n3) statusu członka PAN;\n4) zarządzania majątkiem PAN;\n5) finansów PAN.\nW zakresie nadzoru nad działalnością PAN i jednostkami naukowymi oraz innymi jednostkami organizacyjnymi PAN projekt przewiduje przeniesienie kompetencji nadzorczych z Prezesa Rady Ministrów na ministra, co rozwiąże problemy w zakresie sprawnego nadzorowania działalności PAN wynikające z nieprecyzyjnego podziału kompetencji nadzorczych Prezesa Rady Ministrów i ministra. W związku z tym uchwalenie statutu PAN oraz jego zmian przez Zgromadzenie Ogólne PAN będzie wymagało wcześniejszego zatwierdzenia przez ministra. Minister będzie mógł uchylić uchwałę organów PAN niedotyczącą prowadzenia badań naukowych i prac rozwojowych w przypadku stwierdzenia jej niezgodności z przepisami ustawy lub statutem PAN.\nW konsekwencji przeniesienia kompetencji nadzorczych na ministra będzie on, po zasięgnięciu opinii Prezesa PAN, powoływał Kanclerza PAN. Jeżeli audyt zewnętrzny lub państwowe organy kontroli stwierdzą naruszenie prawa przez Kanclerza PAN, minister, z własnej inicjatywy albo na wniosek Prezesa PAN, odwoła ze stanowiska Kanclerza PAN. Przewiduje się, że Prezes PAN będzie zlecał raz na dwa lata przeprowadzenie audytu zewnętrznego działalności Kancelarii PAN, która sprawuje obsługę administracyjną PAN. \nProjekt ustawy przewiduje także zmiany w zakresie struktury organizacyjnej PAN. Do składu Zgromadzenia Ogólnego PAN zostaną włączeni dziekani wydziałów, dyrektorzy instytutów naukowych i członkowie akademii młodych uczonych. Wszystkie te osoby posiadają wystarczający dorobek naukowy, który pozwala na uczestnictwo w pracach Zgromadzenia Ogólnego PAN, jako zgromadzenia uczonych.\nDo składu Prezydium PAN proponuje się włączyć dodatkowo dziekanów wydziałów, 16 członków krajowych, przewodniczącego akademii młodych uczonych, po 4 dyrektorów instytutów z każdego wydziału PAN, co pozwoli na udział w pracach Prezydium również prezesów oddziałów, o ile zostaną wybrani. Prezydium PAN przygotowuje organizacyjne ramy działania PAN, przez co w sposób bezpośredni oddziałuje na jednostki naukowe i inne jednostki\norganizacyjne PAN. Wypełnianie tych zadań wymaga rozszerzenia składu osobowego Prezydium PAN, stąd potrzeba, aby w jego skład wchodziły osoby z wiedzą, kompetencjami i umiejętnościami kluczowymi z punktu widzenia rozwoju PAN i jej jednostek organizacyjnych jako podmiotów powołanych do realizacji zadań z zakresu polityki naukowej państwa.\nProjekt ustawy wprowadza istotne zmiany w zakresie struktury organizacyjnej wydziału PAN. Dziekan i wicedziekan wydziału będą wybierani na 4 lata, spośród członków PAN wchodzących w skład wydziału, zwykłą większością głosów. W celu wzmocnienia funkcji nadzorczych nad działalnością wydziałów PAN, wiceprezes PAN nadzorujący prace wydziału, co najmniej raz na rok przeprowadzi ocenę działalności wydziału. Jej wynik będzie niezwłocznie przedkładany Prezesowi PAN wraz ze stanowiskiem Prezydium PAN. W przypadku oceny negatywnej wiceprezes PAN będzie mógł złożyć do Prezesa PAN wniosek o odwołanie ze stanowiska dziekana ocenianego wydziału. \nPonadto Prezes PAN, na wniosek wiceprezesa PAN nadzorującego prace wydziału, będzie zobowiązany do odwołania ze stanowiska dziekana lub wicedziekana wydziału, jeżeli państwowe organy kontroli stwierdzą, że dziekan albo wicedziekan naruszają prawo lub Prezes PAN stwierdzi nienależyte wykonywanie przez nich obowiązków. W okresie od dnia odwołania lub zwolnienia z funkcji dziekana do dnia powołania dziekana obowiązki te będzie wykonywała osoba wskazana przez Prezesa PAN. \nProjekt ustawy przewiduje likwidację rad kuratorów i wprowadza na ich miejsce rady wydziałów. Do zadań rad wydziału będzie należało w szczególności:\n1) przeprowadzanie, na potrzeby PAN i jej organów, co najmniej raz w roku, oceny instytutów objętych zakresem działania wydziału; \n2) występowanie do Prezesa PAN z wnioskami o utworzenie, połączenie, podział, reorganizację, przekształcenie albo likwidację instytutu lub jednostki organizacyjnej PAN objętych zakresem działania wydziału;\n3) przeprowadzanie konkursów na stanowisko dyrektora instytutu objętego zakresem działania wydziału, w tym powoływanie komisji konkursowej;\n4) dokonywanie oceny komitetów naukowych działających przy wydziale.\nNowelizacja ustawy zakłada również zmianę składu osobowego prezydium oddziału. W skład prezydium oddziału wejdą: prezes oddziału, jego zastępca oraz 3 osoby wybrane przez członków krajowych i członków akademii młodych uczonych wchodzących w skład danego oddziału.\nW celu wzmocnienia i zwiększenia promocji działalności naukowej prowadzonej przez wybitnych młodych przedstawicieli nauki polskiej projekt przewiduje zwiększenie składu akademii młodych uczonych z 10% do 20% maksymalnej liczby członków krajowych PAN.\nW projekcie przewiduje się powiększenie składu komitetów naukowych – o członków akademii młodych uczonych zgodnie z reprezentowaną przez nich dyscypliną naukową. Działalność komitetu naukowego będzie podlegała ocenie co najmniej raz na dwa lata. \nProjekt ustawy pozostawia kompetencje powołania dyrektora instytutu naukowego Prezesowi PAN, natomiast kompetencje związane z przedłużeniem kadencji i odwołaniem dyrektora instytutu naukowego proponuje się powierzyć Prezydium PAN. Ma to na celu zdemokratyzowanie i wzmocnienie pozycji dyrektora instytutu naukowego PAN.\nProjekt ustawy zakłada, że dyrektor instytutu naukowego na dokonanie czynności prawnych dotyczących składników aktywów trwałych instytutu, w zakresie komercjalizacji wyników badań naukowych, prac rozwojowych oraz know-how związanego z tymi wynikami, będzie musiał uzyskać– obok zgody Prezydium PAN – zgodę ministra, a nie, jak dotąd Prezesa PAN. \nProjekt wprowadza dodatkowo możliwość podjęcia przez ministra decyzji o likwidacji instytutu w przypadku otrzymania przez instytut kategorii naukowej C w wyniku ewaluacji, o której mowa o której mowa w art. 265 ust. 1 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. z 2023 r. poz. 742, z późn. zm.).\nW projekcie ustawy przewiduje się zmiany w zakresie statusu członka PAN. Proponuje się rezygnację z różnicowania statusu dotychczasowych członków krajowych PAN na członków korespondentów i członków rzeczywistych, w to miejsce ustanawiając, obok członków zagranicznych, jednolitą kategorię członków krajowych PAN. Członkiem krajowym i członkiem-seniorem będzie mogła zostać jedynie osoba posiadająca obywatelstwo polskie. Członek PAN utraci status członka w razie skazania prawomocnym wyrokiem za przestępstwo umyślne lub umyślne przestępstwo skarbowe, a także w przypadku zrzeczenia się obywatelstwa polskiego. Członek PAN będzie mógł zostać pozbawiony statusu członka w razie naruszenia zasad etyki w nauce lub innego naruszenia godności członka PAN, skutkującego utratą autorytetu w środowisku naukowym lub nieposzlakowanej opinii. Uchwałę w tej sprawie będzie podejmowało Zgromadzenie Ogólne PAN zwykłą większością głosów w obecności co najmniej dwóch trzecich członków krajowych.\nKolejną proponowaną w projekcie zmianą jest podniesienie progu wiekowego do otrzymania statusu członka-seniora z 70 lat do 75 lat. Dodatkowo członek PAN posiadający status członka-seniora będzie mógł brać udział w pracach PAN, z tym, że w pracach Zgromadzenia Ogólnego PAN, właściwego wydziału, oddziału, komitetu naukowego i problemowego, rady wydziału oraz rady naukowej instytutu naukowego PAN będzie uczestniczył jedynie z głosem doradczym. Ponadto członek-senior będzie mógł brać udział w pracach PAN bez biernego prawa wyborczego w ramach funkcji, które są wykonywane na podstawie stosunku pracy.\nProjekt ustawy przewiduje zmiany o charakterze lex specialis w stosunku do przepisów ustawy z dnia 16 grudnia 2016 r. o zasadach zarządzania mieniem państwowym (Dz.U. z 2024 r. poz. 125) w zakresie zarządzania mieniem PAN, w celu unormowania i ujednolicenia polityki nadzoru nad PAN. Przewiduje się, że dokonanie przez Kanclerza PAN czynności prawnej w zakresie rozporządzenia składnikami aktywów trwałych PAN w rozumieniu ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2023 r. poz. 120, z późn. zm.), zaliczonymi do wartości niematerialnych i prawnych, rzeczowych aktywów trwałych lub inwestycji długoterminowych, w tym wniesienia ich jako wkładu do spółki lub spółdzielni, jeżeli wartość rynkowa tych składników przekracza 500 000 zł, będzie wymagało zgody:\n1) ministra, jeżeli wartość rynkowa składników aktywów trwałych wyniesie do 1 000 000 zł;\n2) Prezesa Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli wartość rynkowa składników aktywów trwałych przekroczy 1 000 000 zł.\nNatomiast dokonanie przez Kanclerza PAN czynności prawnej w zakresie oddania ww. składników aktywów trwałych do korzystania innemu podmiotowi, na okres dłuższy niż 180 dni w roku kalendarzowym, jeżeli wartość rynkowa przedmiotu czynności prawnej przekracza 500 000 zł, będzie – zgodnie z projektowanym rozwiązaniem – wymagało zgody:\n1) ministra, jeżeli wartość rynkowa przedmiotu czynności prawnej wyniesie do 1 000 000 zł;\n2) Prezesa Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli wartość rynkowa świadczenia za oddanie do korzystania przedmiotu czynności prawnej przekroczy 1 000 000 zł.\nProjekt ustawy obejmuje również zmiany w zakresie finansów PAN. W obecnej ustawie działalność PAN jest finansowana ze środków pochodzących z budżetu państwa i z innych źródeł. Środki pochodzące z budżetu państwa są klasyfikowane w dziale Szkolnictwo wyższe i nauka i ujmowane w wyodrębnionej części budżetu państwa – Polska Akademia Nauk, której dysponentem jest minister. Prezes PAN dysponuje natomiast budżetem PAN.\nW projekcie ustawy proponuje się doprecyzowanie zasad współpracy PAN z ministrem w zakresie prac nad projektem planu finansowego PAN. Prezes PAN, po uzyskaniu pozytywnej opinii Prezydium PAN, w trybie określonym dla prac nad projektem ustawy budżetowej, będzie przekazywał ministrowi do zatwierdzenia projekt rocznego planu finansowego PAN oraz planu finansowego w układzie zadaniowym na dany rok budżetowy oraz na kolejne 3 lata, z uwzględnieniem terminów określanych przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych na przedłożenie materiałów do projektu ustawy budżetowej.\nZmiany rocznego planu finansowego PAN będą dokonywane w trybie określonym dla sporządzania rocznego planu finansowego.\n","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Oddziaływanie na życie społeczne nowych regulacji prawnych","value":"","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":false,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Spodziewane skutki i następstwa projektowanych regulacji prawnych","value":"","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":false,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Sposoby mierzenia efektów nowych regulacji prawnych","value":"","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":false,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Organ odpowiedzialny za opracowanie projektu","registerId":20874195,"dictionaryValues":[{"id":"MN","value":"MN"}],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Osoba odpowiedzialna za opracowanie projektu","value":"Maciej Gdula Podsekretarz Stanu ","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Organ odpowiedzialny za przedłożenie projektu RM","registerId":20874195,"dictionaryValues":[{"id":"MN","value":"MN"}],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Planowany termin przyjęcia projektu przez RM","value":"I kwartał 2025 r.","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Informacja o rezygnacji z prac nad projektem","value":"","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":false,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Status realizacji","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":false,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"}]}}