Celem wprowadzonych zmian jest skuteczniejsze przeciwdziałanie zagrożeniom dla zdrowia publicznego przez nowe substancje psychoaktywne (chodzi o ograniczenie dostępu do tych substancji). W praktyce przygotowane rozwiązania są odpowiedzią na niewystarczającą skuteczność w walce z dopalaczami, których zażywanie może powodować zatrucia, a nawet śmierć. Po zmianach, dopalacze będą traktowane na równi z narkotykami.

Zmieni się definicja dopalacza – nowej substancji psychoaktywnej i środka zastępczego. Za posiadanie nowej substancji psychoaktywnej będą groziły kary, jak za narkotyki. Środek zastępczy – dopóki nie ustali się jego składu – zostanie objęty karą finansową. Dopiero w przypadku wyodrębnienia z niego substancji, która zostanie wpisana do wykazu Nowych Substancji Psychoaktywnych, za jego posiadanie będzie grozić odpowiedzialność karna. Wprowadzone regulacje obejmą nowe substancje psychoaktywne kontrolą analogiczną jak środki odurzające i substancje psychotropowe. Pozostawiona zostanie odpowiedzialność administracyjna w przypadku środków zastępczych. Oznacza to, że nadzór środkami zastępczymi nie zmieni się, i będą one podlegać analogicznym procedurom jak dotychczas.

W związku z uznaniem „dopalaczy” za narkotyki, za ich posiadanie będą grozić takie same kary jak w przypadku narkotyków.

Za posiadanie znacznych ilości „dopalaczy” będzie grozić kara do 3 lat więzienia, a handlarzom – nawet do 12 lat. Do odpowiedzialności karnej zostaną pociągnięci także posiadacze substancji zabronionych (o działaniu psychoaktywnym). Na podstawie dotychczasowych przepisów finansowo karano jedynie za dystrybucję „dopalaczy”.

Do znowelizowanych przepisów wpisano obowiązek zgłaszania Państwowej Inspekcji Sanitarnej przypadków zatruć środkiem zastępczym lub nową substancją psychoaktywną. Placówki, które podejrzewają pacjenta o stosowanie „dopalaczy” będą musiały powiadomić o tym powiatowego inspektora sanitarnego (obecnie nie ma takiego obowiązku). Jednocześnie informacje o osobach, które trafiły do szpitala z powodu zatrucia „dopalaczami”, trzeba będzie niezwłocznie przekazywać Głównemu Inspektorowi Sanitarnemu (GIS) – obecnie takie dane zbiera konsultant krajowy w dziedzinie toksykologii we współpracy z GIS.

Po zmianach proces wpisywania nowych substancji na listę związków zakazanych (wykaz Nowych Substancji Psychoaktywnych) będzie szybszy. Od wejścia nowych regulacji w życie, wszystkie listy związków zakazanych stanowić będą załącznik do rozporządzenia ministra zdrowia, a nie do ustawy, co ułatwi ich aktualizację, a w efekcie przyspieszy delegalizację kolejnych „dopalaczy”.

Jednocześnie w przypadku wykonywania działalności dotyczącej wytwarzania, przetwarzania, przerabiania, przywozu, wywozu, wewnątrzwspólnotowej dostawy lub wewnątrzwspólnotowego nabycia oraz wprowadzenia do obrotu nowej substancji psychoaktywnej – przedsiębiorcy prowadzący taką działalność, co do zasady, będą musieli uzyskać zezwolenie od Inspektora ds. Substancji Chemicznych. Przedsiębiorcę zobowiązano także do przekazywania inspektorowi do 31 marca  każdego roku informacji za rok poprzedni z prowadzonej działalności. Ma też prowadzić ewidencję nowych substancji psychoaktywnych (według dat ich nabycia lub wejścia w ich posiadanie) przez 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego. Przedsiębiorca będący odbiorcą nowej substancji psychoaktywnej ma sporządzać dla każdej transakcji deklarację jej zastosowania.

Zaproponowano również regulacje, które uzupełniają przepisy dotyczące skuteczności profilaktyki narkomanii w środowisku szkolnym oraz minimalizowania ryzyka sięgania po różne środki i substancje psychoaktywne przez dzieci i młodzież w wieku szkolnym. Uzupełniono także przepisy dotyczące leczenia i rehabilitacji, bo z prowadzonych badań wynika, że nowe substancje psychoaktywne uzależniają. Ponadto, zabroniona będzie reklama i promocja substancji psychotropowych, środków odurzających, środków zastępczych lub nowych substancji psychoaktywnych.

Jednocześnie w związku z koniecznością ujednolicenia przepisów dotyczących szkoleń certyfikujących, przyjęto, że certyfikat specjalisty psychoterapii uzależnień będzie mogła otrzymać osoba, która ma tytuł zawodowy lekarza lub magistra pielęgniarstwa bądź jest magistrem po studiach na kierunkach: praca socjalna, psychologia, pedagogika, pedagogika specjalna, socjologia, resocjalizacja, zdrowie publiczne, nauki o rodzinie, teologia lub filozofia.

Nowe regulacje mają obowiązywać od 1 listopada 2018 r.