Do obowiązujących regulacji wprowadzono przepisy umożliwiające monitorowanie i kontrolowanie jakości paliw stałych, ze szczególnym uwzględnieniem konieczności ograniczenia emisji zanieczyszczeń i gazów cieplarnianych oraz innych substancji powstałych w trakcie ich spalania. Minister energii w rozporządzeniu w sprawie wymagań jakościowych dla paliw stałych określi szczegółowe wymagania dla tych paliw (chodzi m.in. o różne rodzaje węgla kamiennego, najczęściej importowanego) oraz dopuszczalny poziom odchylenia od tych wymagań.

W ten sposób zostanie ograniczony smog i napływ węgla niesortowanego do Polski. Przyjęte rozwiązania  wpisują się w walkę o czyste powietrze, którą premier Mateusz Morawiecki zapowiedział w exposé. Walka ze smogiem jest jednym z priorytetów rządu.

Nowe regulacje wyznaczają odpowiednie standardy jakości dla paliw stałych przeznaczonych do celów grzewczych w sektorze komunalno-bytowym. Jednocześnie w rządzie trwają prace nad przygotowaniem działań osłonowych, które zostaną skierowane do najmniej zamożnych obywateli korzystających dotychczas z najgorszej jakości paliw.

W projekcie określono zasady kontrolowania jakości paliw stałych wprowadzanych do obrotu, jeżeli będą one przeznaczone do użycia w gospodarstwach domowych (np. do podgrzewania wody, ogrzewania mieszkań) i/lub instalacjach spalania o nominalnej mocy cieplnej mniejszej niż 1 MW (chodzi o kotłownie w budynkach mieszkalnych, szkołach i szpitalach). W takich przypadkach przedsiębiorca będzie musiał wystawić świadectwo jakości paliwa stałego przez niego sprzedawanego.

Świadectwo jakości paliwa stałego (lub jego kopia) będzie przekazywane nabywcy takiego paliwa. Zostaną w nim przedstawione wszystkie parametry jakościowe paliwa stałego wskazane w rozporządzeniu ministra energii w sprawie wymagań jakościowych dla paliw stałych. Dzięki temu kupujący uzyska rzetelną wiedzę na temat nabywanego produktu.

Jednocześnie zobowiązano przedsiębiorcę prowadzącego instalację spalania o mocy nie mniejszej niż 1 MW do przekazania sprzedawcy zaświadczenia o prowadzeniu takiej instalacji, jeśli nabywa on paliwa niespełniające wymagań jakościowych wskazanych w ustawie. Ma to zapobiec spalaniu takiego paliwa w gospodarstwach domowych lub instalacjach o mocy poniżej 1 MW.

Ponadto, nowe przepisy umożliwiają zakup paliwa niespełniającego wymagań jakościowych (wskazanych w ustawie) przez pośredników z zamiarem ich dalszego dystrybuowania (do instalacji powyżej  1 MW), po okazaniu dokumentów potwierdzających prowadzenie działalności polegającej na sprzedaży paliwa stałego. 

Jednocześnie możliwe będzie czasowe odstąpienie od norm jakościowych dla paliw stałych, które może zostać wprowadzone przy niewystarczającej ich podaży na rynku. Oznacza to, że jeśli na rynku wystąpią nadzwyczajne zdarzenia (np. ekstremalne zjawiska pogodowe lub duże awarie w kilku kopalniach węgla kamiennego w tym samym czasie), skutkujące zmianą warunków zaopatrzenia w paliwa stałe, powodujące utrudnienia w przestrzeganiu wymagań jakościowych lub zagrażające bezpieczeństwu energetycznemu Polski – to wtedy minister energii będzie mógł w rozporządzeniu, na czas oznaczony nie dłuższy niż 60 dni, pozwolić na odstąpienie od wymagań przewidzianych dla tych paliw.

Badania jakości paliw stałych będą prowadzone w akredytowanych laboratoriach.

Pobieranie próbek paliw stałych będzie zadaniem Inspekcji Handlowej (próbka będzie pobierana na składach węgla) oraz służb Krajowej Administracji Skarbowej (próbka pobierana będzie np. z wagonów kolejowych na przejściach granicznych). Minister energii w rozporządzeniu w sprawie sposobu pobierania próbek paliw stałych określi sposób ich pobierania, uwzględniając przy tym stan wiedzy technicznej lub wyznaczone normy dla metod badawczych (zdefiniowano czym jest próbka paliwa stałego).

Projekt wprowadza także anonimizację próbek paliw stałych oraz świadectw jakości paliw stałych przekazywanych do laboratorium, co uniemożliwi identyfikację kontrolowanego przedsiębiorcy.

Indywidualni nabywcy paliw stałych nie będą kontrolowani. Projekt nie wprowadza  kontrolowania paliw stałych w miejscu ich spalania. Kontrole jakości paliwa stałego odbywać się będą jedynie na składach paliw stałych, czyli w miejscach, w których można je kupić. Koszty kontroli w całości będzie ponosił Skarb Państwa. Jeżeli jednak w wyniku kontroli stwierdzone zostanie, że paliwo stałe nie spełnia wymagań jakościowych określonych w ustawie, będzie to wystarczającym powodem do obciążenia kontrolowanego kosztami badań i poboru próbek.

Ponadto, za wprowadzenie do obrotu paliw stałych – niezgodnych z wymogami ustawy i rozporządzenia w sprawie wymagań jakościowych dla paliw stałych – będzie można wymierzyć karę grzywny od 50 do 500 tys. zł lub karę pozbawienia wolności do lat 3. Za wykroczenia mniejszej wagi będzie można wymierzyć karę grzywny od 10 do 100 tys. zł. Chodzi o niewystawienie świadectwa jakości lub wystawienie świadectwa jakości, w którym wartości parametrów paliwa stałego są niezgodne ze stanem faktycznym. Karane będzie także nieprzekazanie kopii świadectwa jakości podmiotowi, który nabywa paliwo stałe oraz nieprzechowywanie kopii zaświadczeń i dokumentów potwierdzających prowadzenie działalności polegającej na sprzedaży paliwa stałego.

Znowelizowane przepisy mają obowiązywać po 14 dniach od daty ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.