Podczas szczytu poruszony zostanie też temat polityki wschodniej, obejmującej relacje z Białorusią i Rosją oraz rozwój Partnerstwa Wschodniego. Planowana jest również sesja plenarna poświęcona wspólnym transgranicznym projektom cyfrowym w regionie V4. Odbędzie się także panel tematyczny „Przyszłość regionu V4: biznes, kreatywność i innowacje” z udziałem przedstawicieli sektora nowoczesnych technologii z krajów V4. Premierzy podpiszą deklarację rocznicową oraz dokument o współpracy przy wspólnych projektach cyfrowych. Deklaracja rocznicowa, podsumowująca sukcesy 30 lat współpracy wyszehradzkiej oraz wytyczająca zadania na przyszłość, będzie jedną z najbardziej rozbudowanych deklaracji przyjętych na poziomie premierów w trzydziestoletniej historii V4.

Kontekst spotkania

15 lutego 1991 r. podpisana została „Deklaracja o współpracy Czeskiej i Słowackiej Republiki Federacyjnej, Rzeczypospolitej Polskiej i Republiki Węgierskiej w dążeniu do integracji europejskiej” przez prezydentów Polski i Czechosłowacji oraz premiera Węgier w Wyszehradzie. Szczyt w Krakowie stanowi kulminacyjny punkt obchodów 30. rocznicy współpracy wyszehradzkiej. Wcześniej, w ramach obchodów trzydziestolecia V4 miały już miejsce wideokonferencja przewodniczących parlamentów V4 (12.01) oraz szczyt prezydentów V4 na Mierzei Helskiej (9-10.02). Będzie to również trzecie osobiste spotkanie na szczeblu premierów zorganizowane w Polsce w ramach obecnej prezydencji PL w V4, która trwa od początku lipca 2020 do końca czerwca 2021 r.

Koncepcja szczytu zakłada połączenie odniesień do historii współpracy wyszehradzkiej i do jej przyszłości. Spotkania odbywać się będą na Zamku Królewskim na Wawelu – w miejscu symbolicznie nawiązującym do zamku w Wyszehradzie i historycznych początków współpracy wyszehradzkiej, oraz w Centrum Konferencyjnym ICE, które stanowi symbol nowego, nowoczesnego oblicza Krakowa.

Polska podkreśla trwałość, elastyczność i unikatowość formatu V4, również w kontekście innych przykładów współpracy regionalnej. Współpraca regionalna to istotny element integracji europejskiej, pozytywnie wpływający na rozwój UE i jej konkurencyjność gospodarczą, a także zwiększający możliwość oddziaływania Europy Środkowej na kierunek projektu europejskiego. Jest to zarazem format współpracy zdolny do dostosowania się do aktualnych wyzwań, czego przykładem jest współpraca w walce z COVID-19 i powołanie Centrum Informacyjnego V4 ds. COVID-19. Istotnym komponentem współpracy V4 są działania na rzecz rozwoju innowacyjności, sektora cyfrowego, a także współpraca people-to-people, wspierana od 20 lat przez Międzynarodowy Fundusz Wyszehradzki.

Polskie przewodnictwo w V4

Polska objęła rotacyjną prezydencję w Grupie Wyszehradzkiej 1 lipca 2020 r. Stało się to w bardzo trudnych okolicznościach związanych z pandemią COVID-19, która zdominowała europejską i światową agendę. Koronawirus ograniczył możliwość fizycznych spotkań i realizacji części zaplanowanych wcześniej regionalnych inicjatyw i projektów. Jedną z wartości współpracy wyszehradzkiej, która przyczyniła się do jej sukcesu na przestrzeni ostatnich 30 lat, jest jej elastyczność i zdolność do przystosowywania się do nowych warunków i wyzwań.

Hasłem polskiej prezydencji w Grupie Wyszehradzkiej jest „Powrót na właściwe tory”. Nawiązuje ono do bezprecedensowej sytuacji związanej z pandemią. Ograniczenia w funkcjonowaniu społeczeństwa, oświaty i gospodarki stawiają przed nami wszystkimi ogromne wyzwanie. Celem polskiej prezydencji jest nie tylko odtworzenie sytuacji sprzed wybuchu pandemii, ale również wypracowanie nowej jakości kontaktów międzyludzkich, biznesowych i instytucjonalnych.

Dotychczasowe osiągnięcia polskiej prezydencji w Grupie Wyszehradzkiej

W ramach wzmacniania współpracy w zakresie walki z pandemią Polska uruchomiła wirtualne centrum V4 wymiany informacji ws. COVID-19. Było to efektem ustaleń premierów państw Grupy Wyszehradzkiej podczas spotkania 11.09.2020 r. w Lublinie. Celem tej inicjatywy jest usprawnienie bieżącej wymiany informacji między państwami V4 w zakresie zarządzania systemem ochrony zdrowia, wprowadzanych ograniczeń i restrykcji na granicach, czy też przebiegu procesu szczepień.

Premierzy V4 przyjęli wspólne oświadczenie ws. próby otrucia Nawalnego. 24 września 2020 r. spotkali się z przewodniczącą KE, żeby zaprezentować wspólne stanowisko ws. paktu migracyjnego. Z kolei wyszehradzka inicjatywa ws. przygotowania Planu Gospodarczego UE na rzecz demokratycznej Białorusi została zaakceptowana przez RE w październiku zeszłego roku, która przyznała Komisji Europejskiej zadanie opracowania szczegółowej propozycji.

Ponadto w ramach współpracy odbywały się cykliczne konsultacje na poziomie ministrów spraw zagranicznych, ministrów ds. Unii Europejskiej i kierownictw resortów sektorowych – rolnictwa, finansów, gospodarki, obrony narodowej, spraw wewnętrznych czy transportu. Ich efektem są wspólne stanowiska i inicjatywy grupy państw.

Poza wymienionymi osiągnięciami, z inicjatywy Polski przyjęte zostało też stanowisko Ministrów Spraw Wewnętrznych państw V4 oraz Estonii i Słowenii w sprawie reformy pakietu azylowego. Ministrowie transportu przyjęli listę kluczowych z perspektywy naszych państw projektów infrastrukturalnych: CPK, Via Carpatia, kolej dużych prędkości łącząca stolice państw V4, poprawa żeglowności dróg wodnych łączących nasze państwa. W najbliższych miesiącach planowane są kolejne inicjatywy tego typu.

V4 to nie tylko współpraca polityczna

W ramach współpracy Grupy Wyszehradzkiej od 2000 r. działa Międzynarodowy Fundusz Wyszehradzki, który ufundował dotychczas niemal 2400 stypendiów. Wsparł także realizację blisko 6 tys. projektów organizacji pozarządowych, samorządów, naukowców i artystów przede wszystkim w naszych czterech państwach, ale także w krajach Partnerstwa Wschodniego i Bałkanów Zachodnich.

Uroczyste przekazanie stronie polskiej zbroi Zygmunta II Augusta

Po zakończeniu szczytu planowane jest spotkanie premiera Mateusza Morawieckiego z premierem Węgier, Viktorem Orbánem, podczas którego nastąpi uroczyste przekazanie Polsce zbroi Zygmunta II Augusta. Dotychczas należała do w zbiorów muzeum w Budapeszcie. Przekazanie cennego zabytku Polsce stało się możliwe dzięki bliskim, ponadstandardowym relacjom władz Polski i Węgier w ostatnich latach. Premier Mateusz Morawiecki poprosił premiera Węgier Viktora Orbana o rozważanie przekazania Polsce renesansowej zbroi młodzieńczej polskiego króla, która znajdowała się w Budapeszcie. 24 grudnia 2020 r. w oficjalnym biuletynie rządowym „Magyar Közlöny” ukazał się dekret, zgodnie z którym zbroja króla Zygmunta II Augusta, pamiątka stanowiąca część historycznego dziedzictwa Polski, zostanie przekazana Rzeczypospolitej Polskiej.

Renesansowa zbroja została wykonana na początku XVI wieku jako dar Ferdynanda I dla Zygmunta Augusta – „młodego króla Polski” z okazji jego zaślubin z córką cesarza, Elżbietą. Z zachowanej korespondencji między Komorą tyrolską a cesarzem, wynika, że wykonał ją płatnerz innsbrucki Jörg Seusenhorfer. Zbroja zachowała się w zbiorach wiedeńskich i w ramach umowy o podziale tychże zbiorów po I wojnie światowej przekazano ją w 1933 roku do Budapesztu. Uchodziła bowiem wówczas za zbroję Ludwika II, syna króla węgierskiego, gdyż monogram „E S” tłumaczono jako „Sancta Elisabetha”, albo „Sanctus Emericus”, zamiast „Elisabetha i Sigismund”. W 1939 r. badacz austriacki Bruno Thomas ustalił ponad wszelką wątpliwość, że zbroja należała jednak do Zygmunta II Augusta.

Rzecznik Prasowy Rządu Piotr Müller