Wyzwania i osiągnięcia polskiej prezydencji w Grupie Wyszehradzkiej

Polska objęła rotacyjną prezydencję w Grupie Wyszehradzkiej 1 lipca 2020 r. Hasło polskiej prezydencji – „Powrót na właściwe tory” („Back on track”) – trafnie oddawało nie tylko formułowane na te 12 miesięcy cele, ale również wyzwania wynikające z bezprecedensowej sytuacji, w jakiej znalazł się świat w związku z pandemią koronawirusa. Niezbędne ograniczenia w funkcjonowaniu społeczeństwa, oświaty i gospodarki stanowiły wyzwanie również w przewodniczeniu Grupie V4. Dlatego celem polskiej prezydencji było nie tylko odtworzenie stanu współpracy wyszehradzkiej sprzed wybuchu pandemii, ale również nadanie jej nowej jakości, uwzględniającej wyjątkowe okoliczności, w jakich się znaleźliśmy.

Liczba i doniosłość podjętych podczas polskiej prezydencji inicjatyw jednoznacznie wskazują, że cel ten udało się zrealizować. 12-miesięczny okres kierowania pracami Grupy obfitował w wiele wydarzeń i projektów związanych z tematami kluczowymi dla współpracy wyszehradzkiej oraz europejskiej pomimo trwającej pandemii i wynikającymi z niej ograniczeniami.

Centrum V4 ds. COVID-19

Pandemia stanowiła i wciąż stanowi duże wyzwanie dla świata. Dlatego kluczowe było, aby w skali nie tylko poszczególnych państw ale i regionu V4 wzajemnie informować się o podejmowanych i planowanych działaniach oraz wymieniać doświadczenia i wiedzę tak by skuteczniej radzić sobie z COVID-19.

Podczas spotkania premierów 11 września 2020 r. w Lublinie uzgodniono powstanie wirtualnego Centrum V4 ds. COVID-19. Usprawniło ono wymianę informacji i doświadczeń między krajami Grupy Wyszehradzkiej w zakresie zarządzania systemem ochrony zdrowia, wprowadzanych ograniczeń i restrykcji granicznych, czy też przebiegu procesu szczepień.

Solidarność wobec wyzwań wynikających z agresywnej polityki Federacji Rosyjskiej

Grupa Wyszehradzka pod polskim przewodnictwem wykazywała się solidarnością wobec wyzwań wynikających z agresywnej polityki Federacji Rosyjskiej. Podczas szczytu premierów w Lublinie przyjęto wspólne oświadczenie Grupy Wyszehradzkiej, w którym potępiono otrucie rosyjskiego opozycjonisty A. Nawalnego i wezwano Rosję do przeprowadzenia uczciwego śledztwa w tej sprawie. Po ujawnieniu udziału rosyjskich służb w ataku na skład amunicji w czeskich Vrběticach w 2014 r. z polskiej inicjatywy zwołano pilną wideokonferencję premierów, podczas której przyjęto deklarację solidarności z Czechami oraz zaoferowano Czechom wsparcie dyplomatyczne i konsularne w związku z wydaleniem czeskich dyplomatów przez Rosję.

Grupa V4 działała też aktywnie na rzecz wsparcia opozycji demokratycznej na Białorusi. Z inicjatywy Grupy Wyszehradzkiej Rada Europejska przyjęła plan gospodarczy dla demokratycznej Białorusi, przewidujący m.in. stworzenie funduszu stabilizacyjnego opiewającego na co najmniej 1 mld euro, wsparcie małych i średnich przedsiębiorców, otwarcie jednolitego rynku UE na przedsiębiorców z Białorusi oraz ułatwienia wizowe.

Współpraca cyfrowa, kulturowa i naukowa

Kulminacyjnym punktem polskiego przewodnictwa był szczyt zorganizowany 17 lutego 2021 r. w Krakowie z okazji 30-lecia Grupy Wyszehradzkiej z udziałem premierów państw V4 oraz przewodniczącego Rady Europejskiej Charlesa Michela. Podczas szczytu przyjęto deklarację dot. współpracy w projektach cyfrowych oraz deklarację z okazji 30. rocznicy powstania Grupy Wyszehradzkiej. Zobowiązano się w niej m.in. do zwiększenia od 2022 r. rocznego budżetu Międzynarodowego Funduszu Wyszehradzkiego o 25 proc., do wysokości 10 mln euro.

Dzięki Funduszowi realizowane są m.in. działania z zakresu współpracy kulturalnej i naukowej oraz rozwijania mobilności wśród młodzieży. Od swojego powstania w 2000 r. Fundusz przyznał około 2400 stypendiów, wsparł również blisko 6 tys. projektów organizacji pozarządowych, samorządów, naukowców i artystów nie tylko w państwach Grupy Wyszehradzkiej, ale także w krajach Partnerstwa Wschodniego i Bałkanów Zachodnich.

Koordynacja stanowisk w kwestiach unijnych

Spotkania premierów Grupy Wyszehradzkiej podczas polskiej prezydencji służyły również zwyczajowej koordynacji stanowisk w kwestiach unijnych. Państwa V4 zgodnie wzywały do tego, aby negocjowany Fundusz Odbudowy był ambitny i uwzględniał potrzeby państw najbardziej dotkniętych społecznymi i gospodarczymi skutkami pandemii. Wspólnie zwracano również uwagę na potrzebę odpowiedzialnego kształtowania polityki migracyjnej oraz solidarności wobec pandemii koronawirusa, zwłaszcza w kontekście dostaw szczepionek.

Koordynacja dotyczyła również bieżących kwestii z zakresu polityki klimatycznej i energetycznej UE. 24 marca tego roku szefowie rządów państw V4 oraz Bułgarii wystosowali list w sprawie wykładni założeń polityki klimatycznej UE. Wezwali w niej do zachowania dotychczasowego zakresu sektorów nieobjętych systemem handlu uprawnieniami do emisji oraz zasad uwzględniających PKB państw członkowskich, służących do określania krajowych celów redukcji emisji. Przygotowano także wspólny list liderów państw V4 oraz Francji, Rumunii i Słowenii do KE w sprawie roli energii jądrowej w polityce klimatyczno-energetycznej UE. List zawierał wezwanie do równego traktowania energetyki jądrowej w ramach unijnej polityki klimatyczno-energetycznej.

Konsultacje na szczeblu ministrów

Ponadto w ramach współpracy odbywały się cykliczne konsultacje na szczeblu ministrów spraw zagranicznych, ministrów ds. Unii Europejskiej i kierownictw resortów rolnictwa, finansów, gospodarki, obrony narodowej, spraw wewnętrznych czy transportu. Ich efektem są wspólne stanowiska i inicjatywy, m.in. stanowisko Ministrów Spraw Wewnętrznych państw V4 oraz Estonii i Słowenii ws. reformy pakietu azylowego, czy przyjęcie przez ministrów transportu listy kluczowych z perspektywy naszego regionu projektów infrastrukturalnych. Na liście znalazły się m.in. CPK, Via Carpatia, kolej dużych prędkości oraz poprawa żeglowności dróg wodnych łączących państwa V4. Ministrowie Spraw Zagranicznych w swoim listach i stanowiskach zgodnie podnosili kwestię akcesji do UE krajów Bałkanów Zachodnich i podkreślali jej znaczenie dla sukcesu całego projektu integracji europejskiej.

Rzecznik Prasowy Rządu Piotr Müller