Historia szkoły
Szkoła Muzyczna w Chełmie została zorganizowana w maju 1945 roku, z inicjatywy wielu muzyków, którzy przyjechali po wyzwoleniu do Chełma i wspólnie z miejscowymi artystami postanowili założyć Instytut Muzyczny im. Ignacego Jana Paderewskiego. Główną inicjatorką założenia szkoły jak i pierwszą jej dyrektorką została wspaniała nauczycielka - Maria Mączyńska-Zarębska
Pierwszy rok szkolny rozpoczęto we wrześniu 1945 roku w prywatnym mieszkaniu dyrektorki, dysponującej jednym fortepianem i dwoma pianinami będącymi jej własnością. Był to trudny okres działalności, brak sprzętu szkolnego, pomocy naukowych oraz potrzebnych akcesoriów muzycznych wymagał od wszystkich pracowników wielkiej ofiarności. Z pomocą szkole przyszło utworzone wówczas Chełmskie Towarzystwo Muzyczne, które z własnych składek zakupiło instrumenty muzyczne: skrzypce, mandoliny, wiolonczelę, saksofon, akordeon oraz krzesła i maszynę do pisania.
"...Najwięcej zainteresowania okazał placówce prezes Towarzystwa Muzycznego Ob. Drewnikowski, Ob. Sarbinowska i Ob. Janik, którym należą się szczere słowa uznania i wdzięczności... ". (z kroniki szkolnej)
Po kilku miesiącach pracy szkoły w prywatnym mieszkaniu dyrektorki, zajęcia zaczęły się odbywać w pomieszczeniach Resursy Obywatelskiej przy ulicy Lubelskiej 4. W roku 1946 i na początku 1947 szkole przydzielono pomieszczenia na I piętrze domu Parafii Prawosławnej przy ulicy Lenina 1 (ob. Henryka Sienkiewicza).
W marcu 1947 roku szkoła otrzymała lokal w budynku przy ulicy Lubelskiej 3, który po niezbędnych remontach i adaptacjach mógł spełniać swoje podstawowe funkcje, i który zajmuje do dzisiaj.
Nauczycielami, którzy jako pierwsi podjęli pracę w Instytucie Muzycznym byli: E. Ciołek (przedmioty teoretyczne), B. Jajdelski (akordeon i instrumenty dęte), Z. Nitecki (skrzypce i teoria), A. Kubicki (wiolonczela). Stopniowo w szkole znajdowali pracę coraz to nowi pedagodzy, a wśród nich Iłaria Bułhakow (1946), brata-nica sowieckiego pisarza Michaiła Bułhakowa, która mimo braku odpowiednich zaświadczeń potwierdzających jej wykształcenie, przez ponad 20 lat z dużym powodzeniem prowadziła klasę fortepianu.
Nowo powstały Instytut Muzyczny spotkał się także z uznaniem i poparciem Ministerstwa Kultury i Sztuki, które udzielało mu wsparcia finansowego. Z inicjatywy ministerstwa przydzielono szkole i sprowadzono z "ziem odzyskanych" dwa pianina firmy "Quanta" i "Seiler" oraz dwa fortepiany firmy "Bechstein".
We wrześniu 1949 roku dyrektorem szkoły został Mateusz Zarembiński - pianista, uczeń prof. Michałowskiego, były wykładowca Konserwatorium Moskiewskiego, akompaniator słynnego przed wojną śpiewaka Fiodora Szalapina, człowiek o duszy prawdziwego artysty, który wspaniale potrafił kierować nie tylko pracą dydaktyczną ale także życiem artystycznym szkoły i miasta.
W styczniu 1951 roku, w związku z reformą szkolnictwa muzycznego, Instytut Muzyczny im. Ignacego Jana Paderewskiego został przekształcony w Państwową Szkołę Muzyczną z działem dziecięcym i młodzieżowym. Nie zachowano jednak imienia i patrona. Swoje imię, patrona i sztandar szkoła odzyskała dopiero po trzydziestu latach.
Unormowanie formy organizacyjnej wpłynęło na dalszy rozwój szkoły. Sukcesywnie wzrastała liczba klas instrumentalnych, aż do powstania wszystkich instrumentów. Z roku na rok wzrastała również liczba uczniów. W roku 1945 było ich 78 natomiast w roku 1951/52 już 112.
W roku 1953, po odejściu dyrektora Mateusza Zarembińskiego na emeryturę, kierownictwo szkoły objęła nauczycielka klasy fortepianu i śpiewu solowego, Leokadia Olszewska. Swoje stanowisko piastowała przez 21 lat. Emerytowany dyrektor Zarembiński utrzymywał stały kontakt ze szkołą, był jej dobrym duchem i doradcą. W zamian za to 22 września 1957roku władze miasta, grono pedagogiczne i społeczność uczniowska urządziły dyrektorowi Zarembińskiemu uroczysty jubileusz 50-lecia pracy pedagogiczno-artystycznej, który był doniosłym wydarzeniem w życiu artystycznym Chełma. Dyrektor Zarembiński zmarł 16 maja 1963 roku.
Szkoła pod kierownictwem L. Olszewskiej, dzięki pomocy władz miejskich, rozwijała się w szybkim tempie: rozbudowano salę koncertową, doprowadzono do budynku szkolnego sieć wodno-kanalizacyjną, zaadaptowano dodatkowe pomieszczenia na poddaszu z przeznaczeniem na sale lekcyjne, zmieniono pokrycie dachu. Zmianie uległo też wyposażenie i wystrój wnętrza budynku. Dokupiono wiele sprzętu, instrumentów, pomocy naukowych, znacznie zwiększono księgozbiór biblioteki, który osiągnął ilość 1600 woluminów. Szkolne korytarze i sale lekcyjne przyozdobiono portretami słynnych kompozytorów i kolorowymi gazetkami poświęconymi muzyce i jej twórcom. Sukcesywnie wzrastała również liczba uczniów.
Znacznie wzrosła ranga szkoły w środowisku. Organizowano koncerty, przeglądy muzyczne, konkursy instrumentalne, imprezy połączone z prezentacją dorobku artystycznego poszczególnych epok, na które zapraszano rodziców, władze miasta i władze oświatowe. Ponadto zespoły szkolne, chór i orkiestra brały udział w uroczystościach organizowanych na terenie miasta i w okolicznych miejscowościach. Wiele sławy i splendoru przyniosły szkole także sukcesy jej wychowanków i absolwentów. Należeli do nich: Piotr Czerniak, który w roku 1953 na Wszechświatowej Wystawie w Kanadzie spośród 27 ocenianych śpiewaków zajął pierwsze miejsce, Krystyna Greniu (w Zespole Pieśni i Tańca "Mazowsze"), Ryszard Tuszewski (medalista na festiwalu młodych muzyków w Wiedniu), Joanna Wojtal (medalistka w konkursie pianistycznym we Włoszech), Waleria Szarak (solistka Opery Krakowskiej) i wielu innych o sukcesach artystycznych, o których dowiadywano się coraz częściej z gazet i radia. Wiele osiągnięć artystycznych mieli także nauczyciele pracujący w szkole.
Eugeniusz Czarnota skomponował w roku 1962 muzykę do tekstów widowiska regionalnego "Wesele w Strupinie", napisanego przez poetkę ludową Paulinę Hołysz. Całość kompozycji przeznaczonej na chór i orkiestrę zatytułował "Suita chełmska". E. Czarnota był także znakomitym dyrygentem szkolnego chóru.
Wiele sławy i splendoru przyniósł szkole także nauczyciel sekcji skrzypiec, wspaniały muzyk, Antoni Stelmaszczyk, który prowadził w tym okresie Orkiestrę Państwowej Szkoły Muzycznej. Zespół ten występował na uroczystościach organizowanych przez różne instytucje i organizacje społeczne i cieszył się dużym uznaniem. Antoni Stelmaszczyk wiele lat ze swej działalności zawodowej poświęcił Polskim Kolejom Państwowym, prowadząc orkiestrę dętą oraz inne zespoły instrumentalne.
Doniosłym wydarzeniem w życiu artystycznym szkoły jak i całego Chełma była transmisja programu "Kantata o Ziemi Ojczystej" przygotowanego przez Eugeniusza Czarnotę do jego muzyki i słów Tadeusza Twardzika przez uczniów szkoły, chór i orkiestrę kameralną w roku Tysiąclecia Chrztu Państwa Polskiego.
W maju 1971 roku Państwowa Szkoła Muzyczna obchodziła jubileusz 25-lecia swojej pracy. Była to kolejna okazja do zaprezentowania bogatego dorobku artystycznego placówki. W koncercie jubileuszowym wystąpili zarówno uczniowie jak i absolwenci szkoły studenci wyższych szkół muzycznych.
Gratulacjom, życzeniom i telegramom spływającym na ręce dyrektor L. Olszewskiej nie było końca.
W tym okresie całkowite utrzymanie szkoły finansowane było z budżetu miejskiej Rady w Chełmie. Ponadto rodzice opłacali tzw. fundusz instrumentalny w wysokości 80 złotych miesięcznie (dzieci z ubogich rodzin były zwolnione z tej opłaty). Dzięki tym funduszom szkoła znacznie poprawiła swoją bazę lokalową (13 sal lekcyjnych, dwie sale przedmiotowe, sala koncertowa) jak i też wzbogaciła się w wiele instrumentów muzycznych. W roku 1974 dyr. L. Olszewska odeszła na emeryturę, a obowiązki dyrektora szkoły przejął Eugeniusz Czarnota.
W 1977 roku powstała Szkoła Muzyczna II stopnia. W maju 1980 roku placówka na uroczystość jubileuszu
35-lecia otrzymała sztandar ufundowany przez rodziców i wróciła do swojego dawnego imienia. Od tej chwili placówka pracuje pod nazwą Państwowa Szkoła Muzyczna I i II stopnia im. Ignacego Jana Paderewskiego
w Chełmie.
W ciągu 35 letniej historii mury szkoły opuściło 375 absolwentów, 94 z nich kontynuowało naukę w średnich i wyższych szkołach muzycznych. W roku szkolnym 1981/82 obowiązki dyrektora pełniła na krótko Radosława Maciejewska Szułczyńska.
W Roku 1982 dyrektorem szkoły został Mieczysław Niedźwiecki nauczyciel, działacz Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Chełmskiej, dyrygent chóru mieszanego "Hejnał", działającego w Wojewódzkim Domu Kultury w Chełmie. Podczas pełnienia przez niego funkcji dyrektora w szkole działały: zespoły kameralne, orkiestra smyczkowa, szkolna orkiestra kameralna, chór szkolny oraz klasy instrumentów smyczkowych, dętych drewnianych i blaszanych, fortepianu i akordeonu.
28 września 1984 roku w szkole odbyła się Centralna Inauguracja Roku Działalności Kulturalnej, na której Eugeniuszowi Czarnocie i Mieczysławowi Niedźwieckiemu za całokształt pracy zawodowej, artystycznej i społecznej nadano Krzyże Kawalerskie Orderu Odrodzenia Polski. Na początku roku 1985 znacznie poprawiły się warunki lokalowe szkoły, która otrzymała budynek przy ulicy 1 Maja (dziś Podwale a w adresie Lubelska 57).
Dnia 17 stycznia 1986 roku w szkole dokonano odsłonięcia popiersia patrona szkoły, wielkiego polskiego patrioty i muzyka - Ignacego Jana Paderewskiego. Uroczystość ta miała bardzo podniosły charakter, gościli na niej przedstawiciele władz miasta, województwa, organizacji kulturalnych.
Przygotowano uroczysty koncert w wykonaniu uczniów i absolwentów. Dużym wydarzeniem był występ znamienitego pianisty węgierskiego, Lajosa Teleki, który wykonał recital fortepianowy na prawdziwie światowym poziomie.
W związku z dużą ilością chętnych uczniów z rejonu Krasnegostawu w 1987 roku utworzono filię PSM w Chełmie w Krasnymstawie, która w roku 1990 przekształciła się w samodzielną szkołę muzyczną.
W roku 1990 dyrektorem PSM I i II stopnia został Czesław Kotowski. Funkcję tę pełnił do 2001. Jako doskonały akordeonista zapoczątkował spotkania młodych adeptów gry na akordeonie, które nazwano Regionalnymi Przeglądami Akordeonowymi.
Często uczestniczyli w nich liczni przedstawiciele sąsiedniej Ukrainy. Spotkania te miały wysoką rangę artystyczną i umożliwiały wymianę doświadczeń pedagogicznych w dziedzinie muzyki akordeonowej pomiędzy nauczycielami z województwa lubelskiego a pedagogami ukraińskimi.
Czesław Kotowski był również jednym z inicjatorów Ogólnopolskiego Konkursu Akordeonowych Zespołów Kameralnych w Chełmie.
W roku 2001 stanowisko dyrektora PSM I i II st. w Chełmie objął absolwent Akademii Muzycznej im. K. Pendereckiego w Krakowie, skrzypek –Andrzej Wojtaszek. Pod jego dyrekcją stworzono nowe klasy i wydziały, w tym klasę altówki, fagotu, organów oraz wydział wokalny z klasą śpiewu. Powstał, znany już w całej Polsce, Ogólnopolski Konkurs Gitarowy „Gitara na Kresach”. Szkoła znacznie poszerzyła swoje instrumentarium. Z pomocą Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Centrum Edukacji Artystycznej pozyskano i zaadoptowano na potrzeby szkoły piękny, zabytkowy budynek, którego modernizacja trwała w latach 2013-2018 a przeprowadzka do nowej siedziby nastąpiła 1 września 2018 roku. W szkole powstała nowoczesna sala koncertowa na 200 miejsc i sala kameralna. Wyposażono szkołę w nowe instrumentarium; w tym fortepiany Steinway & Sons, Bechstein, pianina Yamaha i inne. Zakupiono nowoczesne instrumentarium perkusyjne i akordeonowe. W sali koncertowej zamontowano organy. PSM I i II st. im. I. J. Paderewskiego w Chełmie jest organizatorem wielu wybitnych przedsięwzięć artystycznych i koncertów, w których udział wzięli między innymi Janusz Olejniczak, Agata Szymczewska, Włodzimierz Nahorny, Krzysztof Herdzin, Krzysztof Pełech, Karol Szymanowski, Marek Napiórkowski. Szkołę odwiedzali również Andrzej Jasiński, Marcin Baranowski, Bartosz Bryła, Marcin Zalewski, Grzegorz Biegas i wielu innych. Sala koncertowa szkoły nosi imię wybitnej światowej skrzypaczki, chełmianki z pochodzenia- Idy Haendel. W maju, corocznie, obchodzone są w szkole Dni Idy Haendel. PSM I i II st. w Chełmie współpracuje z bliźniaczymi placówkami w Izraelu np. ze szkołą w Givatayim- Tel Awiw. Wielu ostatnich absolwentów szkoły osiąga sukcesy na ogólnopolskich i światowych scenach- szczególnie- w muzyce rozrywkowej i jazzowej np. Ania Dąbrowska, Aga i Basia Derlak, Michał Kush (Daria Zawiałow), Piotr Sławiński, Ada Mysiak, Sławomir Plizga. Również nasi absolwenci są pracownikami renomowanych uczelni muzycznych np. prof. dr hab. Zbigniew Czarnota, prof. dr hab. Małgorzata Skotnicka, dr hab. Michał Kozorys i inni.
