Patron szkoły
Witold Lutosławski urodził się 25 stycznia 1913 r. w Warszawie. Pochodził z rodziny ziemiańskiej mającej swą posiadłość w Drozdowie, koło Łomży. Jego przodkowie kształcili się w renomowanych ośrodkach uniwersyteckich – m.in. stryj Wincenty Lutosławski – późniejszy filozof i pisarz – studiował w Dorpacie, Rzymie, Paryżu i Londynie, matka – Maria z Olszewskich studiowała medycynę w Zurychu.
Dzieciństwo i młodość Witolda Lutosławskiego upłynęły w Drozdowie, w Moskwie (1915-1918) i w Warszawie. Przyszły kompozytor wychowywał się w atmosferze muzykowania domowego. Miało to duży wpływ na rozbudzenie Jego wyobraźni dźwiękowej. Pierwsze utwory skomponował już w dzieciństwie – w 1922 r. napisał Preludium na fortepian.
W latach 1919-20 Witold Lutosławski uczył się gry na fortepianie w Warszawie u Heleny Hoffman, po 1924 r. u Józefa Śmidowicza, a następnie u Artura Taubego. W latach 1926-1932 pobierał lekcje gry na skrzypcach u Lidii Kmitowej. Studia w tym zakresie zaowocowały dwiema sonatami na skrzypce i fortepian (obie z 1927r.).
W latach 1927-1928 kompozytor uczęszczał do konserwatorium w Warszawie na wykłady Piotra Maszyńskiego (zasady muzyki) i ćwiczenia solfeżu prowadzone przez Wincentego Laskiego. W latach 1928-31 pobierał prywatne lekcje teorii i kompozycji u Witolda Maliszewskiego. Pod jego kierunkiem skomponował Taniec chimery na fortepian, pierwszy utwór wykonany publicznie na koncercie w konserwatorium w 1932r.
Wszystkie utwory Lutosławskiego napisane przed 1937 r., z wyjątkiem Sonaty na fortepian (1934) zaginęły w czasie wojny.
Równolegle z kształceniem muzycznym przebiegała edukacja ogólna Witolda Lutosławskiego. W latach 1924-31 uczył się w gimnazjum matematyczno-przyrodniczym im. Stefana Batorego w Warszawie. W latach 1931-33 studiował matematykę na Uniwersytecie w Warszawie. Dostrzegał pewne podobieństwa między matematyką a muzyką. W jednym z wywiadów udzielonych wiele lat później powiedział, że tak matematyka jak muzyka są skomplikowanymi, wysoce zorganizowanymi, abstrakcyjnym światami. Świat muzyki pociągał go jednak silniej. W roku 1932 Witold Lutosławski ponownie wstąpił do konserwatorium w Warszawie, gdzie podjął studia u Jerzego Lefelda i kontynuował naukę kompozycji u Witolda Maliszewskiego. Witold Lutosławski cenił Maliszewskiego jako pedagoga, wdrażającego swych uczniów w dyscyplinę myślenia muzycznego i odpowiedzialność za każdą nutę, ale nie podzielał jego krytycznego stosunku do wszelkich „modernizmów”. Z utworów napisanych przez Witolda Lutosławskiego w czasach studenckich, zachowana Sonata na fortepian ukazuje z jednej strony dyscyplinę formalną wymaganą przez profesora, a z drugiej – fascynację twórcy fakturą impresjonistyczną.
W 1936 r. Witold Lutosławski ukończył studia pianistyczne, a w 1937 – kompozytorskie. Jako pracę dyplomową przedłożył dwie części Requiem na głos solowy, chór i orkiestrę: Requiem aeternam i Lacrimosa; ta ostatnia była wykonana w 1938 r. przez Helenę Warpęchowską i Filharmonię Warszawską pod dyrekcją Tadeusza Wilczaka. Trwałe miejsce w repertuarze koncertowym zdobyły rozpoczęte w ostatnich latach studiów Wariacje symfoniczne, których prawykonanie przyniosło kompozytorowi wielki sukces.
Dobrze zapowiadającą się karierę artystyczną Witolda Lutosławskiego przerwała II wojna światowa. We wrześniu 1939 r. brał On udział w walkach z Niemcami jako dowódca plutonu radiotelegraficznego. W czasie okupacji niemieckiej mieszkał w Warszawie, a w roku 1944 w Komorowie pod Warszawą. Pracował zarobkowo jako pianista w kawiarniach warszawskich grając w duecie fortepianowym z Andrzejem Panufnikiem, z którym opracował około 200 transkrypcji utworów J. S. Bacha, W. A. Mozarta, F. Schuberta, J. Brahmsa, M. Ravela i in. Opracowania te spłonęły w 1944 r. w czasie Powstania Warszawskiego. Zachowała się jedynie dokonana w 1941 r. transkrypcja 24 Kaprysu Nicolo Paganiniego, wydana w 1949 r. przez PWM jako Wariacje na temat Paganiniego na 2 fortepiany.
Odrębny nurt w twórczości Lutosławskiego stanowią pieśni pisane dla żołnierzy polskiego ruchu oporu (kolportowane w latach okupacji, a po wojnie opublikowane w zbiorze Pieśni walki podziemnej na głos i fortepian). W latach 1940-41 powstały Dwie etiudy na fortepian, a pomiędzy 1941 i 1944 pierwsza część I Symfonii; zimą 1944/45 Lutosławski napisał Trio na obój, klarnet i fagot, będące – jak powiadał – poszukiwaniem w zakresie organizacji rytmicznej i wysokościowej dźwięków.
Po wojnie artysta współdziałał w reaktywowaniu działalności Stowarzyszenia Kompozytorów Polskich. W 1945 r. wszedł w skład zarządu nowo założonego Związku Kompozytorów Polskich. W latach 1947 i 1948 reprezentował Polskę na festiwalach Międzynarodowego Towarzystwa Muzyki Współczesnej, odpowiednio – w Kopenhadze i Amsterdamie. Jego twórczość z powojennego dziesięciolecia obejmuje utwory użytkowe, pisane dla celów zarobkowych oraz kompozycje powstałe z wewnętrznej potrzeby wypowiadania się, będące zarazem przykładem mistrzowskiego warsztatu kompozytorskiego, jak ukończona w 1947 r. I Symfonia i Koncert na orkiestrę (1954), którego wykonanie stało się wielkim sukcesem. Losy obu tych kompozycji w okresie tzw. socrealizmu w sztuce były krańcowo różne. I Symfonia jako utwór neoklasyczny została potępiona za formalizm (w 1949 r. zakazano jej wykonywania), natomiast za Koncert na orkiestrę artysta otrzymał Państwową Nagrodę Muzyczną I stopnia (1955). W 1955 r. nagrodzone zostały też utwory Witolda Lutosławskiego napisane dla dzieci, które stanowią cenny wkład do repertuaru pedagogicznego. W latach 50-tych kompozytor odbył liczne podróże, uczestniczył w festiwalach w Helsinkach (1955), Salzburgu (1956), Strasburgu (1958) i Donaueschingen (1959). Zasiadał także w jury konkursów kompozytorskich w Rzymie i Liege. Własne utwory prezentował niemal na każdym Międzynarodowym Festiwalu Muzyki Współczesnej Warszawska Jesień: Małą suitę i Koncert na orkiestrę w 1956 r., a w 1958 Muzykę żałobną, która przyniosła kompozytorowi międzynarodową sławę. Dzieło to w 1959 r. zostało wykonane w wielu miastach USA oraz na Biennale w Wenecji, a w 1961 r. w Londynie, Paryżu, Bazylei, Utrechcie, Strasburgu, Pradze i Berlinie. Za Muzykę żałobną w 1959 r. Witold Lutosławski otrzymał I miejsce na Międzynarodowej Trybunie Kompozytorów UNESCO w Paryżu.
W latach sześćdziesiątych Witold Lutosławski rozpoczął działalność dyrygencką. Stały kontakt dyrygencki z orkiestrą datuje się od prawykonania Trois poemes d’Henri Michaux w 1963 r. Debiut Witolda Lutosławskiego jako dyrygenta przypadł wprawdzie na lata studiów, ale później kompozytor nie występował przez wiele lat; wyjątkowo w 1952 r. poprowadził on WOSPR w ramach koncertu radiowego wykonując Symfonię oksfordzką J. Haydna oraz własne Wariacje symfoniczne. Praca artysty z zespołem wykonawców w latach sześćdziesiątych polegała m.in. na tym, aby nauczyć gry ad libitum. Muzycy przyzwyczajeni do wymogu jak najdokładniejszej realizacji zapisu nutowego w ściśle określonym rytmie i tempie napotykali na pewne trudności w wykonywaniu sekcji aleatorycznych. Witold Lutosławski przywiązywał dużą wagę do prób z orkiestrą, gdyż osobiste przygotowanie dawało mu – z jednej strony – szansę uzyskania idealnego kształtu jego własnych dzieł, a z drugiej – stwarzało możliwość dogłębnego poznania tajników orkiestrowego organizmu i uzyskania silnych impulsów dla nowych pomysłów brzmieniowych. Od 1963 r. kompozytor prowadził wykonania wyłącznie swoich utworów. Jako dyrygent odbył wiele podróży artystycznych: m. in. z Trois poemes d’Henri Michaux wystąpił we Francji (1964) i Czechosłowacji (1965); na festiwalu w Aldeburghu w 1965 miało miejsce prawykonanie Paroles tissées. W roku 1969 artysta odbył tournée po Holandii, Norwegii i Austrii dyrygując własnymi utworami.
W latach sześćdziesiątych Witold Lutosławski rozpoczął też działalność jako wykładowca. W latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych kompozytor zawęził działalność w tym zakresie sporadycznie przyjmując zaproszenia na wykłady poświęcone jego własnej twórczości. Coraz aktywniej udzielał się natomiast jako dyrygent prowadząc wykonania i prawykonania swoich dzieł. Dyrygował tak znakomitymi zespołami jak Los Angeles Philharmonic Orchestra, San Francisco Symphony Orchestra, BBC Symphony Orchestra, London Sinfonietta, Orchestre de Paris i WOSPRiTV. Każdego roku występował w wielu ośrodkach muzycznych świata i tak np. w 1973 r. dyrygował w Londynie, Aldeburghu, Witten, Amsterdamie, Hadze, Wiedniu, Düsseldorfie, Bukareszcie i Warszawie; w 1978 r. odbył pierwsze podróże koncertowe do ZSRR (Moskwa, Leningrad), a w 1988 do Izraela. Uczestniczył też jako dyrygent w festiwalach poświęconych wyłącznie własnej twórczości, m.in. w 1987 w Szwecji. Prezentowane na tych imprezach kompozycje ukazywały Witolda Lutosławskiego jako twórcę stale rozwijającego swój język muzyczny. Twórczość kompozytora spotykała się od lat sześćdziesiątych z licznymi dowodami wielkiego uznania. Wyrazem autorytetu, jakim Witold Lutosławski cieszył się na arenie międzynarodowej, było przyznanie Mu w 1969 r. honorowego członkostwa w Międzynarodowym Towarzystwie Muzyki Współczesnej (SIMC), w którym był uprzednio członkiem zarządu (od 1959) i wiceprezesem (1960-65). Członkostwo honorowe przyznały Witoldowi Lutosławskiemu także stowarzyszenia kompozytorów oraz liczne akademie; otrzymał wiele nagród oraz odznaczeń polskich i zagranicznych, zaś polskie, angielskie i amerykańskie uniwersytety przyznały mu tytuł doktora honoris causa. Od 1990 r. odbywa się Międzynarodowy Konkurs Kompozytorski im Witolda Lutosławskiego organizowany przez Filharmonię Narodową w Warszawie.
Witold Lutosławski wspierał swym autorytetem ważkie poczynania artystyczne i społeczne w Polsce. Pełnił ważne funkcje w Związku Kompozytorów Polskich: w latach 1945-46 był sekretarzem i skarbnikiem, 1946-47 skarbnikiem, 1947-48 członkiem zarządu, 1975-79 wiceprezesem, 1979-85 członkiem zarządu, 1985-93 członkiem prezydium. W latach 1959-60 i 1963-66 był przewodniczącym Komisji Kwalifikacyjnej ZKP. Był członkiem indywidualnym Międzynarodowej Rady Muzycznej przy UNESCO, a od lat sześćdziesiątych przewodniczącym Rady Programowej Państwowego Wydawnictwa Muzycznego i Komitetu Redakcyjnego Encyklopedii Muzycznej PWM. PWM było pierwszym i do lat sześćdziesiątych wyłącznym wydawcą dzieł Witolda Lutosławskiego; od 1968 r. utwory Witolda Lutosławskiego wydaje również Chester.
Witold Lutosławski uczestniczył w pracach komisji repertuarowej Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Współczesnej Warszawska Jesień. W 1989 r. wszedł w skład Komitetu Obywatelskiego przy Przewodniczącym NSZZ „Solidarność” Lechu Wałęsie, a w 1990 w skład Polskiej Rady Kultury. W 1993 r. odbył podróże artystyczne, m.in. do Stanów Zjednoczonych, Kanady i Japonii.
W 1994r. Prezydent RP Lech Wałęsa przyznaje Witoldowi Lutosławskiemu najwyższe polskie odznaczenie – Order Orła Białego.
Artysta do ostatnich dni życia intensywnie komponował, pozostawiając po sobie nie ukończony Koncert skrzypcowy.
Zmarł 7 II 1994r. Został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie 16 II 1994r.
Brak skromności jest śmieszny
Witold Lutosławski był człowiekiem niezwykle skromnym, co podkreślił w jednej ze swoich wypowiedzi: „Brak skromności jest śmieszny”. Tezę te potwierdzał swoim własnym przykładem, jak wspominają osoby, które Go znały.