Państwowa Szkoła Muzyczna
I stopnia im. G. Ph. Telemanna
w Żarach

Szkoła z perspektywy 45 – lecia (1976 – 2022)

Historia Państwowej Szkoły Muzycznej I stopnia w Żarach, rozpoczęła się w połowie lat pięćdziesiątych, a dokładniej w 1956 roku. Wtedy to powstało Społeczne Ognisko Artystyczne w Żarach, będące wiodącą placówką prowadzącą kształcenie muzyczne dzieci i młodzieży, aż do utworzenia szkoły. SOA prowadziło swoją działalność w sekcjach: muzycznej; plastycznej; baletu rytmiczno - klasycznego. Uczęszczała do niego rokrocznie ponad setka uczniów, którzy uświetniali swoimi wykonaniami wiele imprez w mieście i okolicy, a po ukończeniu ogniska nie tylko muzykowali, ale także kontynuowali swoją edukację w szkolnictwie wyższego stopnia.
Zwiększające się z roku na rok zapotrzebowanie na kulturę muzyczną w rozwijających się Żarach doprowadziło w 1976 roku do powstania Państwowej Szkoły Muzycznej I stopnia.
Inicjatorami działań zmierzających do utworzenia PSM byli: Wizytator Szkolnictwa Artystycznego w Zielonej Górze mgr Stanisław Ciomek, mgr Juliusz Karcz oraz ówczesne władze miasta. Kadrę pedagogiczną powołano z nauczycieli SOA.
W pierwszym roku rozpoczęło naukę 50 uczniów w trzech klasach instrumentalnych: fortepianu – nauczyciele mgr Juliusz Karcz i Henryka Tyburska, gitary – Roman Wiśniewski, akordeonu – Karol Szymkun, a pierwszym dyrektorem PSM I stopnia w Żarach został mianowany mgr Juliusz Karcz. W szkole zatrudniono również trzech pracowników administracji i obsługi. PSM rozpoczęła swoją działalność 1 września 1976 roku, a uroczysta inauguracja pierwszego roku szkolnego odbyła się prawie dwa miesiące później - 22 października w sali miejskiego ratusza. Pierwszą siedzibą szkoły był przylegający do żarskiego zespołu pałacowo - zamkowego (pogrążonego do dziś w ruinie) budynek przy Placu Zamkowym 1. Z uwagi na małą liczbę sal lekcyjnych, oraz fakt dzielenia budynku wspólnie z SOA, początki działalności szkoły były trudne.
Oprócz sal lekcyjnych placówki dysponowały małą salą kameralną na około 40 miejsc będącą miejscem popisów i koncertów oraz namiastką biblioteki, która mieściła się w schowku między sekretariatem a gabinetem dyrektora.
Pomieszczenia były niewielkie, ciemne, o ubogim wystroju, nie było centralnego ogrzewania lecz piece. Zajęcia teoretyczne odbywające się w dwóch salach były prowadzone trzy pierwsze lata co rok przez innego nauczyciela. Od roku 1979 pracę w żarskiej PSM jako nauczyciel zajęć ogólnomuzycznych i gry na fortepianie podjęła Elżbieta Dyrba, która dzięki nieszablonowemu podejściu do zajęć zyskała uznanie otrzymując w 1983 roku wyróżnienie zielonogórskiego Kuratora Oświaty. Po jej odejściu w 1985 roku zajęcia prowadzone były kolejno przez mgr Dorotę Basińską, mgr Krystynę Gowik, dr Bogusława Sudaka, mgr Romana Jaworskiego i obecnie uczącego mgr Jacka Furdzyna. Stopniowo zwiększała się liczba nauczycieli. W kolejnych latach poszerzano propozycje dydaktyczne tworząc nowe klasy instrumentalne:  skrzypiec  (m.in. mgr J. Tkocz, mgr T. Kubis, mgr S. Hajzer, mgr M. Świdkiewicz, mgr A.Sobczak, mgr W. Wiarbitskij, mgr M. Misiak, mgr M. Maszkowska , a obecnie mgr J.Pietsch, mgr K. Bukowska i mgr M. Opielak) , a następnie trąbki (mgr T. Wiśniewski a obecnie mgr T. Bronowicki), klarnetu i saksofonu (R. Wiśniewski, obecnie mgr K. Krzyśków). W latach 1978 – 1983 funkcjonowała również klasa waltorni prowadzona przez Ewę Zielak.. W 1984 roku powstała klasa fletu poprzecznego, prowadzona najpierw przez mgr Izabelę Kudokas- Drąg, od roku 1996 przez dr Piotra Lubocha, następnie przez mgr A. Olszewską, mgr K. Maszk, mgr M. Hukajło, obecnie przez mgr O. Olszewską . 35 lat istnieje również klasa wiolonczeli prowadzona przez mgr D. Bylicę, a od roku 1996 r. prowadzona przez mgr S. Kamzelską – Bronowicką. W 2020 r powstała druga klasa wiolonczeli prowadzona przez mgr A. Witoszek. Bogate tradycje klasy gitary prowadzonej wcześniej przez R. Wiśniewskiego, od1997 r. kontynuuje mgr Adam Mikulski. Od 2009 z uwagi na duże zainteresowanie nauką gry na gitarze powstała druga klasa gitary prowadzona kolejno przez mgr B. Filipowicza, mgr M. Jakubowskiego i mgr S. Jordanowa. Rozbudowana została również klasa fortepianu, którą prowadziło wielu nauczycieli (m.in. J. Kubis, dr L. Kataryńczuk, E. Spitalniak, D. Ługowska, A. Bąk, mgr B. Jaworska, H. Tyburska ), a obecnie edukacją młodych pianistów zajmują się : mgr Krystyna Gowik, mgr Waldemar Wolski, mgr A. Stepenko i mgr W. Pruszyński.  Zajęcia w szkole muzycznej odbywały się początkowo w działach: dziecięcym - siedmio -letnim i młodzieżowym – pięcioletnim.
W związku z reformą szkolnictwa artystycznego od 1980 roku funkcjonowały działy: sześcioletni - dziecięcy    i czteroletni - młodzieżowy. Obecnie od drugiej połowy lat dziewięćdziesiątych są to cykle sześcio- i czteroletni. Z powodu braku miejscowej kadry przez cały okres istnienia szkoły zatrudniano nauczycieli głównie spoza miasta. Niestety wiązało się to z uciążliwymi dojazdami powodując przez długi okres czasu brak stabilizacji kadry pedagogicznej. Dopiero w drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych dzięki polityce kadrowej wieloletniego dyrektora PSM mgr Romana Jaworskiego nastąpiła krystalizacja kadry. Z uwagi na fakt że w historii szkoły uczyło ponad pięćdziesięciu nauczycieli nie sposób w krótkim rysie historycznym napisać o wszystkich, ale pamięć o ich działalności jest w nas po dzień dzisiejszy. Duże zaangażowanie oraz wysokie umiejętności wszystkich nauczycieli, spowodowały, że szkoła grupowała coraz większą ilość uczniów.
Przełomem w historii Państwowej Szkoły Muzycznej w Żarach było przeniesienie jej w styczniu 1989 roku do nowej siedziby przy Al. Wojska Polskiego 2a. Inwestycja ta, to 11 lat budowy, czas oczekiwań i marzeń. Od momentu przeprowadzki żarska szkoła stała się jedną z ładniejszych i najnowocześniejszych szkół muzycznych w województwie. Istniało w niej 11 sal instrumentalnych, dwie teorii, sala kameralna na ponad sześćdziesiąt miejsc uruchomiona w 1990 roku dzięki działaniom ówczesnego dyrektora mgr Romana Jaworskiego, sala rytmiki, sala biblioteczna, magazyny, pomieszczania administracji i obsługi oraz dwa mieszkania służbowe. Przeniesienie do nowego budynku w znacznym stopniu poprawiło warunki pracy nauczycieli. Od początku istnienia szkoły, starania dyrektorów PSM doprowadzały do wzbogacenia gamy i ilości instrumentów szkolnych, zwiększały się również zasoby nutowe szkolnej biblioteki.
Niestety wybudowany budynek sali koncertowej od ponad 20 lat stał w stanie surowym i do 2000 r. nie było perspektyw na dokończenie budowy. W roku 2004 dzięki staraniom dyrektora Waldemara Wolskiego ruszyła długo oczekiwana inwestycja związana z przebudową szkoły i remontem sali koncertowej. Szkoła zyskała nowe główne wejście do budynku, dwie nowe klasy instrumentalne, nową kotłownię, sieć grzewczą oraz nową instalację elektryczną i wentylacyjną. Został przebudowany hall i zaplecze logistyczne Sali koncertowej. Szkoła zyskała także nowy parking wokół budynku (60 stanowisk). W 2018 r została przeprowadzona na budynku PSM I stopnia w Żarach „Kompleksowa modernizacja energetyczna wybranych państwowych placówek szkolnictwa artystycznego w Polsce” realizowana w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2014 – 2020 jako projekt Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W ciągu 45 lat istnienia szkoły w jej murach pobierało naukę ponad 1500 uczniów. Jak trudne jest jednak pogodzenie edukacji jednocześnie w obu szkołach – oświatowej i muzycznej, niech świadczy fakt, że ukończyła ją ponad połowa młodych muzyków. W PSM nauka prowadzona jest na jedenastu instrumentach. Od września 2022 powstanie nowa klasa instrumentalna tym razem klasa perkusji. Społeczność Szkoły muzycznej obecnie, to około 130 uczniów, 20 nauczycieli i 7 pracowników administracji i obsługi. Uczniowie mogą korzystać z różnych form muzykowania. Prócz lekcji indywidualnych uczestniczą także w muzykowaniu kameralnym. Kameralistyka w żarskiej PSM systematycznie się rozwija. Tradycje zespołu smyczkowego prowadzonego w latach osiemdziesiątych przez mgr Tadeusza Kubisa kontynuowała orkiestra kameralna oraz kwartet smyczkowy, prowadzone przez mgr Vasilija Viarbitskiego. Od 2007 roku orkiestrę prowadzi mgr Sylwia Kamzelska – Bronowicka, pod której batutą uczniowie uczestniczyli w 37 polsko – niemieckich obozach muzycznych w Karpaczu, Kosarzynie, Łochowicach, Wojnowie i Radzyniu, 8 warsztatach orkiestrowych w Bannewitz, 11 Festiwalach Telemannowskich w Żarach i wielu innych projektach koncertowych na terenie Polski i Niemiec. Od 1993 roku w szkole funkcjonuje chór prowadzony przez mgr Krystynę Gowik (w latach 1978 – 88 chór prowadziła mgr Irena Domańska). Z inicjatywy Tomasza Chyla – absolwenta klasy trąbki oraz mgr W. Wolskiego od marca 2001 roku przez blisko trzy lata działał przy PSM big band. Tworzyli go głównie uczniowie, absolwenci i nauczyciele żarskiej szkoły muzycznej. W czerwcu 2001 w Dećinie (Czechy) na Międzynarodowym Festiwalu Big Bandów i Orkiestr Dętych zespół zdobył II miejsce w kategorii big bandów. Dziś te tradycje odbudowuje mgr K. Kot, solista Filharmonii Zielonogórskiej i nauczyciel klasy puzonu.
Do roku 2006 działał w szkole znakomity kwintet akordeonowy założony i prowadzony przez Edwarda Bajona, kontynuujący tradycje zapoczątkowane jeszcze w latach siedemdziesiątych przez Karola Szymkuna.
Obecnie istnieją w szkole dwa zespoły akordeonowe prowadzone przez nauczyciela klasy akordeonu lic. K. Koszewskiego.  Duety , tria i kwartety instrumentalne są tworzone również przez mgr Sylwię Kamzelską – Bronowicką, mgr Jadwigę Pietsch,  mgr Katarzynę Bukowską i mgr Adama Mikulskiego. Wiele długich lat rozwój muzyczny uczniów wspierał swoim doświadczeniem i wiedzą akompaniator mgr Jerzy Turzyński, mgr Piotr Rokitnicki i mgr Sebastian Cieśliński.  Dziś te tradycje podtrzymują mgr Tatiana Lambova i mgr Wojciech Pruszyński.
Muzykowanie kameralne jest najbardziej wszechstronną formą rozwoju uczniów, stanowi wizytówkę szkoły muzycznej, dlatego też od początku była podstawą działalności artystycznej w środowisku wieloletniego dyrektora szkoły mgr Waldemara Wolskiego. Szkoła nie tylko naucza i kształci, ale także proponuje społeczeństwu spotkania z muzyką. Występy artystyczne i akcje promocyjne młodych adeptów sztuki są powodem do dumy nie tylko dla pracowników PSM, ale również dla władz miasta i powiatu oraz całego społeczeństwa Żar.
Państwowa Szkoła Muzyczna w Żarach z roku na rok coraz bardziej zaznacza swoją obecność w mieście i regionie. Szkoła stale współpracuje z Żarskim Domem Kultury, Biblioteką Miejską, Muzeum Pogranicza Serbsko – Łużyckiego, szkołami oświatowymi, władzami miasta i powiatu oraz różnymi instytucjami, które chcą korzystać z naszej bogatej oferty propozycji koncertowych.
W murach szkoły gościli także wybitni artyści i profesorowie Akademii Muzycznych jak np. Regina Smendzianka, Joachim Pichura, Tadeusz Kerner, Dorota Siuda, Jarosław Żołnierczyk, Roman Lasocki, Wanda Wiłkomirska, chór Edmunda Kajdasza, Waldemar Gromolak i wielu innych. Od 1998r. co roku organizowane są przez naszą szkołę Koncerty Telemannowskie przekształcone z inicjatywy dyrektora W. Wolskiego w 2002r. w Festiwal Telemannowski. Dzięki finansowemu wsparciu Ministerstwa Kultury  i Dziedzictwa Narodowego, Centrum Edukacji Artystycznej, Narodowego Centrum Kultury, Urzędu Miasta oraz lokalnych sponsorów oprócz oczywiście uczniów naszej szkoły w trakcie Telemannowskich festiwali żarscy melomani mieli już okazję wysłuchać koncertów z udziałem znakomitych wykonawców jak: Jarosław Nadrzycki, Bartosz Bryła, Lech Bałaban, Adam i Marek Mikulscy, Chopin Trio, Poznańskie Trio Barokowe, Zespół barokowy – „ I Virtuosi”, Wieniawski Kwartet oraz poznańskie orkiestry kameralne „Le Quattro Stagioni” pod dyrekcją Tadeusza Żmijewskiego , „Collegium F” pod dyrekcją Marcina Sompolińskiego, „Capella Bydgosiensis” czy Orkiestra Polskiego Radia „Amadeus” pod batutą Agnieszki Duczmal.
Od 1992 roku szkoła współpracuje z Kreismusikschule w Weißwasser, a od 2000 roku z Konservatorium Georg Philipp Telemann w Magdeburgu. Z obiema szkołami PSM podpisała umowy partnerskie dzięki którym współpraca z roku na rok się intensyfikuje. Dzięki wspólnej inicjatywie dyrektorów szkół: Klausa-Dietera Backerta z Weißwasser i Waldemara Wolskiego nastąpił od 2001 roku znaczny rozwój współpracy między szkołami, przez ostatnie 20 lat, regularnie dwa razy w roku (zimą i latem) odbywały się, bardzo lubiane przez uczniów, polsko-niemieckie obozy muzyczne. Na nich to, uczniowie naszej szkoły, wspólnie ze swoimi przyjaciółmi z Niemiec przez około tydzień ćwiczą, pod okiem polskich i niemieckich pedagogów, programy   w różnego rodzaju składach kameralnych, które później prezentowane są na wspólnych koncertach. W lutym 20017r. w Karpaczu odbył się jubileuszowy 30 polsko-niemiecki obóz muzyczny, który inaugurował obchody 25 - lecia współpracy z Musikschule Dreilandereck z oddziałem w Weißwasser. Niestety w latach 2020 – 2022 plany wspólnych przedsięwzięć artystycznych musiały być wstrzymane z powodu pandemii Covid – 19 . Ograniczenia epidemiologiczne spowodowały znaczne ograniczenia w kontaktach międzynarodowych , także przygranicznych terenów. W maju 2022 r. PSM I stopnia im. G. Ph. Telemanna w Żarach obchodziła Jubileusz 45 – lecia istnienia oraz 30 – lecia współpracy z Musikschule Dreilandereck w Weißwasser. Pomimo doświadczeń związanych z pandemią Covid – 19, obie szkoły planują wspólne koncerty mające odbyć się wiosną i latem w Żarach oraz powrócić do wspólnych tradycji obozów muzycznych.