Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Augustowie

Z inicjatywy European Radon Association corocznie, od 2015 roku, organizowany jest Europejski Dzień Radonu. Obchodzimy go 7 listopada, w rocznicę urodzin Marii Skłodowskiej-Curie.

Czym jest radon

Radon jest gazem promieniotwórczym powszechnie występującym naturalnie w środowisku: w podłożu gruntowym, wodzie i powietrzu. Powstaje w wyniku promieniotwórczego rozpadu radu, który z kolei tworzy się w wyniku rozpadu uranu. Radon jest niewidoczny, nie ma zapachu ani smaku. Dobrze rozpuszcza się w wodzie i innych cieczach. Rozpada się z okresem półrozpadu 3,8 dnia, tworząc tak zwany szereg krótkożyciowych pochodnych, w tym między innymi izotopy polonu, bizmutu i ołowiu.

Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) i Amerykańskiej Agencji Ochrony Środowiska (EPA) ekspozycja na radon jest drugą, po paleniu tytoniu, przyczyną rozwoju raka płuc w populacji[1]. Połączenie palenia tytoniu i wysokiego narażenia na radon powoduje znacznie wyższe ryzyko wystąpienia raka płuc u pojedynczej osoby niż każdy z tych czynników z osobna.

Drogi wnikania radonu do budynku to:

• spękania w fundamentach i podłodze,
• złącza konstrukcyjne oraz nieszczelności wokół rur kanalizacyjnych,
• wszelkiego rodzaju nieszczelności fundamentów oraz
• materiały budowlane.

Zadania GIS

Nadzór i pomiary

Aby zapewnić bezpieczeństwo ludziom przebywającym w budynkach, Główny Inspektor Sanitarny:

• wskazuje tereny, na których średnioroczne stężenie promieniotwórcze radonu w powietrzu wewnątrz pomieszczeń w znacznej liczbie budynków może przekraczać poziom odniesienia 300 Bq/m³[2];
• prowadzi nadzór nad realizacją zadań wskazanych w Krajowym planie działania w przypadku długoterminowych zagrożeń wynikających z narażenia na radon w budynkach przeznaczonych na pobyt ludzi oraz w miejscach pracy (M.P.poz.169). Ze względu na wielowątkowy i interdyscyplinarny charakter zagadnień związanych z radonem został powołany Zespół ds. krajowego planu działania w przypadku narażenia na radon[3]. W jego skład weszli przedstawiciele zarówno administracji, jak i nauki (instytuty badawcze, uczelnie).

W latach 2020-2023 ze środków budżetu państwa wykonywane są pomiary średniorocznego stężenia radonu w budynkach na terenie całego kraju. Badania te pozwalają zidentyfikować tereny, na których wewnątrz pomieszczeń w znacznej liczbie budynków poziom średniorocznego stężenia promieniotwórczego radonu w powietrzu może przekroczyć poziom odniesienia, tj. 300 Bq/m³.

Od 2020 r. do marca 2022 r. wykonano ponad 21 000 pomiarów w ponad 7 000 budynkach użyteczności publicznej na terenie 11 województw. Podmioty, w budynkach których były wykonywane pomiary średniorocznego stężenia radonu, sukcesywnie otrzymują od GIS informacje o wynikach pomiarów. Mogą zapoznać się z informacjami o radonie w krajowym planie radonowym oraz w materiałach edukacyjno-informacyjnych dostępnych na stronie GIS.

Informacja i edukacja

Organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej prowadzą też działania informacyjno-edukacyjne:

• prowadzą szkolenia on-line nt. zagadnień związanych z narażeniem na radon w budynkach, lokalach, pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt (w 2021 r. przeszkolono 1264 osoby). Film edukacyjny przedstawiający informacje o radonie;
• opracowują materiały informacyjno-edukacyjne dotyczące zagadnień związanych z narażeniem na radon w budynkach, lokalach, pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi oraz w miejscach prac i publikują dobre praktyki dotyczące sposobu prowadzenia pomiarów stężenia radonu w miejscach pracy, budynkach, lokalach i pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi;
• udzielają porad i informacji o radonie- w każdej stacji sanitarno-epidemiologicznej zostały wyznaczone osoby do udzielania porad i informacji o radonie - Kontakt do właściwej stacji sanitarno-epidemiologicznej dostępny jest na stronie internetowej GIS.

Główny Inspektor Sanitarny organizuje także międzylaboratoryjne pomiary porównawcze dla laboratoriów, które będą mogły wykonywać pomiar średniorocznego stężenia promieniotwórczego radonu w powietrzu budynku, lokalu lub pomieszczeniu na zlecenie właściciela / zarządcy budynku, lokalu lub pomieszczeniu[4]. Takie pomiary zostały zorganizowane w 2020 r., kolejne  są organizowane w 2022 r.

---

[1] WHO 2009, Handbook on indoor radon, a public health perspective. World Health Organization, Geneva.

[2] Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 18 czerwca 2020 r. w sprawie terenów, na których średnioroczne stężenie promieniotwórcze radonu w powietrzu wewnątrz pomieszczeń w znacznej liczbie budynków może przekraczać poziom odniesienia (Dz.U.2020  poz. 1139)

[3] Podmioty administracji rządowej realizują zadania przewidziane w Krajowym planie działania zgodnie z kompetencjami przypisanymi w ustawie o działach administracji rządowej (Dz. U. z 2021 r. poz.1893) natomiast pozostałe jednostki w tym podległe lub nadzorowane przez Ministra Zdrowia realizują te zadania w ramach swoich zadań statutowych.

[4] Na podstawie art. 25 ust. 1 ustawy z dnia 13 czerwca 2019 r. o zmianie ustawy - Prawo atomowe oraz ustawy o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. poz. 1593, z późn. zm.)

Materiały

Radon - podstawowe informacje
Wpływ radonu na zdrowie ludzi
Informacje dotyczące pomiarów średniorocznego stężenia radonu
Metody pomiaru stężenia radonu
Więcej informacji o radonie na stronie Państwowej Agencji Atomistyki