Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Bartoszycach

      W ostatnich miesiącach bieżącego roku obserwujemy wyraźny wzrost zachorowań na krztusiec zarówno w Polsce jak i woj. Warmińsko-mazurskim oraz w powiecie bartoszyckim.
Z danych epidemiologicznych dostępnych na stronie Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego- Państwowego Zakładu Higieny wynika, że od początku bieżącego roku do 31 października 2024 odnotowano w Polsce 23783 przypadki krztuśca, co stanowi ponad 42. krotny wzrost w porównaniu do analogicznego okresu roku poprzedniego (559 przypadków ) Hospitalizowano z powodu krztuśca prawie 2800 osób.

W województwie warmińsko-mazurskim odnotowano do 31 października 2024 roku 409 przypadków (2023 rok – 10 przypadków ). Z kolei w powiecie bartoszyckim od początku roku 2024  odnotowano 21 przypadki zachorowań na krztusiec, natomiast w poprzednim roku nie odnotowano żadnego przypadku

 

      Co to za choroba krztusiec?

Krztusiec (dawniej nazwana koklusz) jest ostrą zakaźną chorobą układu oddechowego wywoływaną przez bakterie tzw. pałeczki krztuśca, Bordetella pertussis lub parakrztuśca (Bordetella parapertussis), która atakuje drogi oddechowe.  Nasilenie objawów krztuśca zależy od wieku chorego i stanu uodpornienia, najbardziej typowe a jednocześnie niebezpieczne objawy krztuśca występują u nieuodpornionych niemowląt i małych dzieci, a najmniej typowe, łagodniejsze u młodzieży i osób dorosłych. 

 

     Czy krztusiec jest bardzo zaraźliwy?

     Jedna osoba zaraża średnio kilkanaście innych. 80% nieuodpornionych osób ulega zakażeniu w wyniku kontaktu z osobą chorą. Jeżeli osoba chora nie przyjmuje antybiotyku, to może zakażać otoczenie nawet przez trzy tygodnie. Najbardziej podatne na zachorowanie, są osoby, które nie są odporne na zakażenie wywołane bakterią powodującą krztusiec. Pomimo dostępnych szczepień, krztusiec nadal jest poważnym zagrożeniem zdrowotnym. Przechorowanie lub zaszczepienie w dzieciństwie nie zapewnia odporności na całe życie. Dlatego szczepienia te trzeba powtarzać również w dorosłym życiu. Na krztusiec można zachorować wiele razy. 

 

Drogi zakażenia

     Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową. Źródłem zakażeń są osoby z typowymi objawami krztuśca, a także wykazujące łagodne objawy przypominające przeziębienie oraz osoby zakażone bez objawów choroby. Okres wylęgania choroby wynosi od 6 do 20 dni, przeciętnie 9-10 dni. Uważa się, że toksyna krztuścowa w największym stopniu odpowiada za powstawanie objawów choroby. Krztusiec trwa wiele tygodni.

 

Jakie są objawy krztuśca? 

     Krztusiec zwykle rozwija się w kilku fazach.

- W pierwszej fazie krztuśca, czyli w 1-3 tygodniu od zakażenia, występują objawy przeziębienia: • łagodny kaszel, nasilający się w nocy, • zapalenie gardła, • katar,

• czasem gorączka, która trwa średnio 1-4 tygodni.

Zwykle nie odróżnia się początkowych objawów krztuśca od innych infekcji górnych dróg oddechowych. W tej fazie krztusiec jest najbardziej zakaźny, a jego leczenie – najskuteczniejsze.

-  W kolejnej fazie, trwającej od 4 do 8 tygodni, pojawiają się typowe dla krztuśca, powtarzające się i przedłużające się, ciężkie napady kaszlu, szczególnie w nocy. Chory kaszląc wydaje dźwięk podobny do piania i świstu. Napady kaszlu mogą trwać wiele minut, prowadząc do całkowitego wyczerpania organizmu, wymiotów czy bezdechu.

- Ostatnia faza to faza zdrowienia, która trwa od 2-8 tygodni. Napady kaszlu ustępują stopniowo. Sam kaszel o różnym nasileniu może utrzymywać się przez 3 i więcej miesięcy.

 

Jak poważne mogą być powikłania krztuśca?

     Najcięższe powikłania krztuśca występują u nieuodpornionych niemowląt do 6 m.ż. Około 50% niemowląt chorych na krztusiec wymaga hospitalizacji. U 6 na 100 chorych dzieci odnotowuje się powikłania z powodu krztuśca. Występują one 5-krotnie częściej u dzieci poniżej 6 miesiąca życia. Do powikłań, powstających w wyniku nadmiernego wysiłku mięśni, zaangażowanych w powstawanie kaszlu, należą: • bezdech, który prowadzi do wyczerpania chorego, • niedotlenienie, • sinica, • omdlenia, • wymioty, • krwawienia ze spojówek, z nosa i uszu, • pękanie naczyń krwionośnych w gałce ocznej i na twarzy, • obrzęk twarzy, • uszkodzenia więzadła języka, • bóle brzucha, • powstawanie przepuklin

Powikłania zagrażające życiu to:

• zapalenie płuc – najczęstsza przyczyna zgonu dzieci,
• uszkodzenia mózgu, spowodowane niedotlenieniem, do którego dochodzi u 8-80 na 100 000
chorych dzieci w czasie napadowego kaszlu.

Najcięższe konsekwencje zachorowań na krztusiec narażone są przede wszystkim niemowlęta, zwłaszcza niezaszczepione, u których może dochodzić do niebezpiecznych powikłań, a nawet zgonu.

 

Diagnostyka- czy wykonuje się testy w kierunku zakażenia pałeczką krztuśca?

Najpopularniejsze metody diagnostyczne

• Badania serologiczne – najbardziej dostępna metoda. Polega na oznaczeniu swoistych przeciwciał przeciwko toksynie krztuścowej W tym celu wykorzystuje się testy immunoenzymatyczne ELISA lub testy panelowe Western-blot. Bada się poziom przeciwciał w klasie IgM, IgG oraz IgA.

Najbardziej wiarygodnym testem jest test Elisa w klasie IgA

Należy jednak pamiętać, że badanie w klasie IgA jest nieprzydatne u dzieci poniżej 2 roku życia, ponieważ u tak małych dzieci przeciwciała w klasie IgA nie są wytwarzane lub są wytwarzane w bardzo małych ilościach lub są odpowiedzią na szczepienia ochronne.

• test PCR

Badania na krztusiec nie są refundowane i wykonuje się je odpłatnie.

 

Leczenie

     Jeśli chodzi o leczenie to należy zgłosić się do swojego lekarza  POZ i on wdroży odpowiednie leczenie.

 

Jak się uchronić przed zachorowaniem na krztusiec?

     Szczepienie to jedyna skuteczna ochrona przed krztuścem. Na rynku dostępne są różne szczepionki przeciw krztuścowi. Występują zawsze w postaci skojarzonej z błonicą i tężcem. Szczepionki przeciwko krztuścowi są obowiązkowe dla dzieci i młodzieży w grupie wiekowej od 2 miesiąca życia do 14 roku życia. Zalecane młodzieży oraz osobom dorosłym.

 

Dlaczego warto szczepić się przeciw krztuścowi?

     Krztusiec może przebiegać bardzo ciężko u nieuodpornionych osób. Szczególnie małe dzieci poniżej 6 miesiąca życia są narażone na ciężkie powikłania. Krztusiec u noworodków i niemowląt może prowadzić do śmierci. Mimo, że możliwe jest leczenie chorych osób, powikłania mogą wystąpić z powodu późno rozpoczętego leczenia. U młodzieży i dorosłych krztusiec przebiega zazwyczaj łagodnie w postaci kilkutygodniowego kaszlu, ze względu na nietypowe objawy może być nierozpoznany. Rodzeństwo, rodzice, dziadkowie mogą stanowić istotne źródło zakażenia dla małych dzieci. Na krztusiec można zachorować wielokrotnie. Według przeprowadzonych badań, aby zapewnić ochronę przed chorobą, konieczne jest stosowanie dawek przypominających również u młodzieży i dorosłych co 10 lat.

 

Kto i kiedy powinien zostać zaszczepiony przeciw krztuścowi?

     Szczepionka przeciw krztuścowi zawsze jest podawana jako szczepionką skojarzona.

Występuje w postaci pełnokomórkowej lub bezkomórkowej, jest szczepionka zabitą. Podawana jest podskórnie lub domięśniowo.

Obowiązkowe szczepienia ochronne są dla :

• Dzieci
  Według programu szczepień ochronnych, każde dziecko powinno zostać zaszczepione 4 dawkami szczepionki w okresie do 2 lat  oraz dawką przypominającą w 6 roku życia.
• Młodzieży

W 14 roku życia podawana jest jako dawka przypominająca z bezkomórkowym składnikiem krztuśca.

 

Zalecane szczepienia ochronne są dla:

• Młodzieży w 19 roku życia, w miejsce bezpłatnej szczepionki Td
• Osobom dorosłym- w związku ze zmniejszająca się odpornością z upływem czasu, zalecane są dawki przypominające szczepionki Tdap co 10 lat,

a w szczególności:

• personelowi medycznemu, mającemu kontakt z noworodkami i niemowlętami
• osobom w podeszłym wieku, które ze względu na wykonywane zajęcia narażone są na zakażenie
• osobom z otoczenia noworodków i niemowląt do ukończenia 12 miesiąca życia
• kobietom w ciąży po ukończeniu 27 do 36 tygodnia ciąży.

     Warte uwagi jest to, że od 15 października 2024 r. ruszyły szczepienia przeciw krztuścowi dla kobiet w ciąży. Mogą one BEZPŁATNIE zaszczepić się w przychodniach podstawowej opieki zdrowotnej (POZ). To szczepienie chroni kobietę zarówno w ciąży, jak i po porodzie oraz noworodka przed zachorowaniem i hospitalizacją w pierwszych miesiącach życia.

Szczepienie obejmuje kobiety między 27. a 36. tygodniem ciąży. Będą one mogły się zaszczepić w schemacie jednodawkowym – bez dodatkowych skierowań i zaświadczeń. O kwalifikacji do szczepienia zdecyduje lekarz POZ. Jeśli ciąża będzie zagrożona przedwczesnym porodem, kobieta będzie mogła się zaszczepić już po 20. tygodniu ciąży – o tym zdecyduje lekarz, który prowadzi ciążę.