Radon

10.05.2023

Radon jest pierwiastkiem naturalnie występującym w przyrodzie. Nie można go więc całkowicie wyeliminować, ale można kontrolować i zmniejszać jego stężenie w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi.

Najczęściej spotykany w naturze jest izotop Radon-222 (oznaczony symbolem ²²²Rn). Produkty jego rozpadu mogą wnikać do naszego układu oddechowego wraz z aerozolami z powietrza, a następnie ulegać dalszemu rozpadowi promieniotwórczemu. W ten sposób zwiększa się ryzyko wystąpienia zagrożenia dla zdrowia ludzkiego (nowotwory układu oddechowego).

Radon Rn-222 (i produkty jego rozpadu) jest uznawany przez Międzynarodową Agencję Badań nad Rakiem (IARC) jako czynnik rakotwórczy kategorii 1 (IARC, 2012 ). Warto wskazać także, że końcowym produktem rozpadu radonu jest stabilny ołów ²⁰⁶Pb, który może na stałe zostać wbudowany w organizm, odkładając się w pęcherzykach płucnych, z których przechodzi do krwioobiegu, a następnie wraz z krwią przenika do innych narządów powodując ich uszkodzenia.

Radon może wnikać do wnętrza budynku z kilku źródeł. Najważniejszymi z nich są:

grunt (podłoże budowlane), na którym budynek jest posadowiony,
materiały budowlane użyte do jego konstrukcji,
a także woda i gaz stosowane w pomieszczeniach.

Wzmożone wnikanie radonu do budynku związane jest m.in.:

z pęknięciami fundamentów,
nieszczelnościami przy przewodach,
uszkodzeniami podłogi w piwnicy.

Stężenie radonu w powietrzu jest najwyższe przy powierzchni ziemi, a więc w piwnicach i na parterach budynków. W celu minimalizacji stężenia radonu w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi należy zastosować dostępne środki techniczne, m.in.:

likwidację nieszczelności w fundamentach, podłogach lub ścianach oraz wokół instalacji doprowadzających media – można w tym celu zastosować silikon, jak również folie i papy antyradonowe, np. pokrycie ścian tynkiem cementowo-wapiennym i podwójną warstwą farby olejnej zmniejsza współczynnik ekshalacji radonu o ok. 75%, farba emulsyjna – o ok. 35%, a farba klejowa –o ok. 20%;
częste i długotrwałe wietrzenie przez otwarcie okien – wietrzenie powoduje, że ciśnienie powietrza i stężenie radonu w pomieszczeniu zrównują się z ciśnieniem atmosferycznym i stężeniem radonu w powietrzu na zewnątrz budynku;
zwiększenie częstości wymian powierza za pomocą mechanicznego systemu wentylacyjnego – zadaniem wentylacji nawiewowo-wywiewnej jest wymiana powietrza, w miejsce wywiewanego „zużytego” powietrza napływa „świeże”, które równocześnie zawiera mniej radonu;
zmniejszenie stężenia radonu w budynkach przez zastosowanie tzw. studni radonowej – pod fundamentami lub obok budynku instaluje się wentylatory o dużej mocy, które wysysają powietrze glebowe spod budynku i wyrzucają je do atmosfery na wysokość ok. 2 m, w ten sposób obniżają ciśnienie powietrza w podłożu;
zmniejszenie stężenia radonu w powietrzu pomieszczeń można osiągnąć także stosując system poduszki powietrznej – metoda polega na wypompowaniu powietrza z wnętrza budynku pod jego fundamenty, w związku z tym, że powietrze glebowe jest wypychane spod fundamentów przez powietrze wnętrza budynku, w którym stężenie radonu jest niższe, stężenie radonu w podłożu obniża się, a co za tym idzie także stężenie radonu w budynku ulega zmniejszeniu;
podwyższenie ciśnienia przez zastosowanie instalacji nawiewu z poddasza, wytwarzającej nadciśnienie w budynku w celu zmniejszenia wpływu efektu kominowego oraz wiatru – zapobiega to zasysaniu radonu z podłoża;
wentylację przestrzeni podpodłogowej - usuwa poza budynek radon, który przeniknął z podłoża, uniemożliwiając jego przejście do wyżej położonych pomieszczeń, wentylacja taka wymaga istnienia powierzchni podpodłogowej, którą można przewietrzać w sposób naturalny lub wymuszony;
depresję podpodłogową (pułapkę radonową), która uważana jest za najskuteczniejszy czynnik redukujący stężenie radonu w budynkach – jest to wgłębienie w kształcie studzienki (studni radonowej) w gruncie pod budynkiem lub w piwnicy z wentylatorem wyciągającym powietrze poza budynek, a więc wytwarzającym we wgłębieniu podciśnienie, radon wysysany jest z przestrzeni pod budynkiem zanim przeniknie do wnętrza;
wysysanie za pomocą odpowiedniej instalacji powietrza zawierającego radon spod płyty fundamentowej – wysysanie powietrza jest najbardziej wydajne w przypadku braku litej płyty betonowej, jeśli płyta istnieje wysysanie następuje przez szczeliny, pęknięcia i inne nieszczelności;
wymiana gruntu wokół budynku na grunt zawierający znacznie mniej izotopu radu, z którego powstaje radon – należy dodatkowo zastosować izolację i drenaż.

Materiały informacyjno-edukacyjne dotyczące radonu:

Główny Inspektorat Sanitarny
Państwowa Agencja Atomistyki
Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego - Państwowy Zakład Higieny
World Health Organisation