Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Brzegu

Wiosenna pogoda coraz bardziej zachęca do spacerów po lesie, parkach czy innych terenach obfitujących w roślinność. Ale powoduje również, że w miejscach tych uaktywniają się różnego rodzaju żyjątka, z których część może stanowić zagrożenie dla człowieka jak chociażby kleszcze.

Kleszcze należą do gromady pajęczaków. Jest ich ponad 850 gatunków, ale spośród 20 gatunków żyjących w Polsce najczęściej mamy do czynienia z trzema. Niestety, tymi najbardziej niebezpiecznymi.

• Kleszcz pospolity najlepiej czuje się w miejscach o dużej wilgotności. Można go spotkać w całej Polsce, zwłaszcza tam, gdzie są lasy liściaste i mieszane, a także iglaste, ale z gęstym poszyciem. Ponadto jest również mieszkańcem miejskich parków, zieleńców i działek.
• Kleszcz łąkowy też lubi wilgoć, dlatego upodobał sobie zakrzewione pastwiska, obrzeza jezior, bagniste tereny leśne. Ale w odróżnieniu od swojego pospolitego kuzyna, zamieszkuje głównie obszary położone na wschód od Wisły.
• Obrzeżek gołębi, który żywi się krwią tych ptaków, bytuje tam, gdzie się one gnieżdżą – na strychach i poddaszach.

Każde stadium rozwojowe groźnego pajęczaka – larwa, nimfa i postacie dorosłe – potrzebuje krwi, by dalej się rozwijać. Aktywność kleszczy rozpoczyna się zwykle wczesną wiosną i trwa aż do późnej jesieni. Poszukując żywicieli, wspinają się na rośliny. Niewidoczne wiszą często na źdźbłach trawy i spodzie liści. Kleszcze żywią się krwią zwierząt i ludzi. Miejsca ciała najbardziej narażone na ich ukąszenia to głowa, uszy i zgięcia stawów. Ślina tych pajęczaków posiada właściwości znieczulające i dlatego też często nie jesteśmy świadomi ukąszenia.

Znacznie rozszerzył się zasięg występowania kleszczy i ich tereny endemiczne przesuwają się na północ Europy, gdzie już teraz są stałym elementem fauny, a jeszcze do niedawna nikt nawet o nich nie słyszał. Kleszcze przenoszą się m.in. przez migrujące ptaki, tworząc nowe ogniska przenoszonych chorób. Występują również częściej na terenach położonych  coraz wyżej np., w górach, a nikogo już nie dziwi ich powszechne występowanie w miastach (w parkach, ogródkach skwerach) czy na działkach.

Te pajęczaki stanowią bardzo poważne zagrożenie dla zdrowia ludzi i zwierząt, przenoszą wraz ze śliną 130 odmian wirusów i kilkadziesiąt gatunków bakterii i mikroorganizmów, w tym tak niebezpiecznych dla zdrowia, jak wirus zapalenia opon mózgowych, krętek boreliozy albo zarodziec babeszjozy (zarażający psy i koty). Oczywiście nie każdy kleszcz jest nosicielem tych  wirusów, jednak zwykle na terenach endemicznych znaczna ich część bywa zakażona. Samo ich wkłucie nie stanowi ryzyka, zagrożenie pojawia się, gdy osobnik jest zainfekowany czynnikami chorobotwórczymi, co powoduje przedostanie się patogenów do krwioobiegu żywiciela i rozwój choroby. Szybkie usunięcie kleszcza nie zabezpiecza przed ewentualnym zakażeniem groźnymi chorobami, dlatego tak bardzo ważna jest obecnie profilaktyka. 

Kleszcze wabi ciepło naszego ciała, zapach potu, wdychany CO2, zapach słodkich perfum. Przed wyjściem w miejsca ich potencjalnego żerowania zadbajmy o higienę, zrezygnujmy z perfum, zakładajmy ubrania z długimi rękawami i nogawkami oraz czapki. Pamiętajmy, iż ci niepożądani lokatorzy uwielbiają wilgoć i mimo wszystko preferują ciepłe i wilgotne środowisko, co za tym idzie  wszelkie rowy, w których stoi woda czy oczka wodne stanowią dla nich idealną przestrzeń do rozwoju. Po powrocie do domu należy dokładnie obejrzeć skórę, zwłaszcza w miejscach preferowanych przez kleszcze (uszy, doły pachowe i pachwinowe, zgięcia łokciowe i podkolanowe oraz fałdy skórne). Po zauważeniu kleszcza, należy natychmiast go usunąć – ująć pęsetą tuż przy skórze i pociągnąć ku górze zdecydowanym ruchem. Miejsce ukłucia należy zdezynfekować. Nie powinniśmy smarować kleszcza żadną substancją, aby nie zwiększać ryzyka zakażenia. W razie jakichkolwiek wątpliwości związanych z usuwaniem tego pajęczaka, warto zasięgnąć porady lekarza.