Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Gliwicach

Zakończenie I wojny światowej przywróciło istnienie niepodległej Rzeczypospolitej oraz jej struktur organizacyjnych i administracyjnych. Wraz z ukonstytuowaniem się władz państwowych, rozpoczęto tworzenie struktur odpowiedzialnych za bezpieczeństwo zdrowotne i życie ludzi, ważnych z uwagi na szalejące w powojennej Europie epidemie i zarazy oraz katastrofalną sytuację sanitarną na terenie nowo powstałego państwa polskiego.

Już w styczniu 1919 r. zostaje powołane Ministerstwo Zdrowia Publicznego, do którego zadań należało między innymi zwalczanie chorób przewlekłych i zakaźnych. Instytucją, która w zamierzeniu swych twórców miała wspierać władze państwowe w realizacji celów sanitarno - epidemiologicznych był powstały w listopadzie 1918 r. Państwowy Centralny Zakład Epidemiologiczny (PCZE) jako zakład badawczy i laboratorium zajmujące się metodami zapobiegania i zwalczania chorób zakaźnych u ludzi. W 1923 roku PCZE zostało przekształcone w Państwowy Zakład Higieny (PZH), który w swej działalności łączy zadania sanitarne z działalnością badawczą. Instytucja ta, działa obecnie jako Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny.

Okres II Rzeczypospolitej to nie tylko rozwój struktur centralnych, które w wyniku poprawy sytuacji epidemiologicznej kontytuowały swą działalność w kierunku progresu jakości zdrowia publicznego. Do roku 1939 powstało 13 filii terenowych PZH, wspierających działalność laboratoryjną i naukową centrali.

Wraz z zapobieżeniem bezpośredniego zagrożenia wybuchu epidemii rozszerzył się katalog obszarów i działań w zakresie zdrowia publicznego – do tradycyjnych zagadnień profilaktyki i diagnostyki kontroli chorób zakaźnych, produkcji szczepionek i surowic dołączyły również zagadnienia z zakresu higieny pracy, kontroli leków, higieny żywności i żywienia czy jakości wody do picia.

II wojna światowa to czas dramatycznego spadku poziomu bezpieczeństwa ludności w zakresie sanitarno – epidemiologicznym oraz degradacja i wyniszczanie istniejących już instytucji.

Działania wojenne doprowadziły do dramatycznych zniszczeń, które dotknęły całą populację Polski. Zakończenie wojny to również czas wyzwań dla bezpieczeństwa sanitarnego ludzi z uwagi na szalejące epidemie tyfusu, błonicy czy czerwonki, brak leków i szczepionek oraz tworzenie się dużych, sztucznych skupisk ludzi związanych z migracjami i wysiedleniami.

Powstałe w 1945 roku Ministerstwo Zdrowia opierało się na działalności doraźnej wykonywanej przez tak zwane Kolumny Sanitarne, które odpowiadały za akcje przeciwepidemiczne na poziomie regionalnym i lokalnym, prowadzące do ograniczania szerzenia się chorób zakaźnych i zwalczania ognisk już istniejących. Wraz z postępującą normalizacją sytuacji w kraju oraz odbudową, zmieniły się również struktury i charakter instytucji odpowiedzialnych za bezpieczeństwo sanitarne.

Swoista rewolucja nastąpiła w roku 1952, kiedy to ostatecznie na szczeblu wojewódzkim wykształciły się wojewódzkie stacje sanitarno – epidemiologiczne (wraz z powstającymi również stacjami powiatowymi). Ich zadaniem był nadzór bieżący i akcje sanitarno – porządkowe. W roku 1954 utworzono Państwową Inspekcję Sanitarną (PIS), strukturę, która posiadała również kompetencje w zakresie nadzoru zapobiegawczego.

Organami nowo powstałej instytucji zostali państwowi inspektorzy sanitarni na szczeblu: wojewódzkim i powiatowym oraz miejskim, dzielnicowym i portowym, podporządkowani głównemu inpektorowi sanitarnemu odpowiedzialnemu przed Ministerstwem Zdrowia i Opieki Społecznej za wykonywane zadania. Organy te, posiadały kompetencje i obowiązki na niespotykaną dotychczas skalę, będąc odpowiedzialne za bieżący i zapobiegawczy nadzór sanitarny, zapobieganie chorobom zakaźnym i popularyzowanie zasad higieny, wpływając przez to na wiele kluczowych dla funkcjonowania państwa i życia obywateli dziedzin.

Aby w pełni zrozumieć działania Państwowej Inspekcji Sanitarnej należy przypomnieć, że nadzór sanitarny, to kontrolowanie stanu sanitarnego wszelkich wynikających z zapisów prawa podmiotów. Zapobiegawczy nadzór sanitarny to przede wszystkim opracowanie norm higieniczno – sanitarnych i wytycznych odnośnie wymagań sanitarnych dla wspomnianych podmiotów.