Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Koninie

Miesiące letnie, wakacje, czas wolny sprzyjają częstszemu korzystania z form wypoczynku na świeżym powietrzu w parkach i lasach oraz noszeniu lżejszego ubioru, zwiększają równocześnie ryzyko pokąsania przez kleszcze mogące przenosić groźne dla zdrowia, bakterie, wirusy i pierwotniaki. Najważniejsze informacje dotyczące problematyki kleszczy:

• Kleszcze - co warto nich wiedzieć?:

Kleszcze są pajęczakami, wykazują ogromną wytrzymałość na zmienne warunki otoczenia, a ich aktywność trwa od marca do listopada - z krótką przerwą na gorące miesiące letnie, gdy temperatura wzrasta powyżej 25°C. Kleszcze poszukują żywicieli najintensywniej wiosną i jesienią w porze przedpołudniowej i przedwieczornej. W cyklu rozwojowym kleszcz przechodzi trzy stadia, które różnią się wielkością: larwa (prawie przeźroczysta, niewidoczna dla oka), nimfa (wielkości główki od szpilki) i imago (stadium dojrzałe) i każde z nich może potencjalnie przenosić zakażenie. Klesz-cze żywią się krwią zwierząt i ludzi.  

• Miejsca występowania kleszczy:

Do spotkania z kleszczem najczęściej dochodzi w miejscach porośniętych trawą lub krzewami.Zarośla stanowią bowiem idealne miejsce oczekiwania na swoją „ofiarę”. Spacerując po lesie, łące lub parku czy wypoczywając na rzeką albo jeziorem jesteśmy narażeni na spotkanie kleszcza. Coraz częściej można je spotkać w miastach: parkach, skwerach, przydomowych ogródkach, a nawet w piwnicach. Polują aktywnie (zwłaszcza larwy) lub czekają na liściu, źdźble trawy i zahaczają się, gdy obok przechodzi upatrzony żywiciel. Reagują na wibracje, zapach, stężenie dwutlenku węgla i ciepło jego ciała. W ułamku sekundy potrafią haczykami na końcach odnóży zaczepić się o skórę, sierść, ubranie. Kleszcze nie skaczą, nie spadają z drzew. Choć wkłuwają się dość głęboko w skórę, jest to w zasadzie niewyczuwalne, ze względu na obecność w ich ślinie substancji znieczulającej. Kleszcze po wessaniu krwi powiększają swoją objętość nawet 10-krotnie.

• Jak się chronić przed kleszczami ?

Kleszcze dostają się na nasze ubranie lub skórę bezpośrednio z roślin. Przechodząc przez zarośla możemy zebrać kleszcza z liścia lub źdźbła trawy, dlatego  istotne jest właściwe ubranie. Wybierając jasną odzież szybciej i łatwiej dostrzeżemy kleszcza natomiast zakładając bluzę z długim rękawem lub kurtkę, długie spodnie, zakryte buty oraz kapelusz lub czapkę utrudnimy pasożytom dostęp do skóry. Dodatkowym zabezpieczeniem są środki odstraszające kleszcze (repelenty). Stosujmy je jednak ostrożnie, zgodnie z zaleceniami producenta umieszczonymi na opakowaniu. Po powrocie do domu dokładnie obejrzyjmy skórę ! (także w zagłębieniach ciała, np. za uszami czy w zgięciach kolan). Ugryzienie kleszcza jest bezbolesne i nieproszony gość może pozostać niezauważony na naszym ciele nawet przez kilka dni. Pomocne w pozbyciu się kleszczy jest również wyczesanie włosów i umycie całego ciała.

• Jak usunąć kleszcza !  Pamiętaj !

Jak najwcześniejsze usunięcie kleszcza znacząco zmniejsza ryzyko ewentualnego zakażenia. W czasie żerowania mogą przenieść groźne dla zdrowia bakterie wywołujące np. boreliozę, czy wirusa kleszczowego zapalenia mózgu (KZM). Ocenia się, że nawet jeśli kleszcz był zakażony to w przypadku usunięcia go ze skóry do 12 godzin od  momentu ukąszenia - liczba krętków boreliozy, która przedostanie się do organizmu człowieka  będzie zbyt mała, aby spowodować zakażenie. Tkwiącego w skórze pajęczaka nie wolno niczym smarować (masłem, kremem, wazeliną), zgniatać, przypalać czy polewać spirytusem, ponieważ kleszcz dusząc się - wymiotuje, co zwiększa ryzyko zakażenia. Należy go jak najszybciej usunąć za pomocą specjalnego urządzenia np.: kleszczołapek, „lassa”, szczypczyków do usuwania pasożytów, dostępnych w aptece. Kleszcza należy chwycić jak najbliżej skóry i ruchem lekko obrotowym energicznie pociągnąć do góry. Miejsce po usunięciu kleszcza trzeba zdezynfekować i sprawdzić, czy  w skórze nie został jego fragment. W przypadku jątrzenia ranki, pojawienia się rumienia oraz innych objawów czy wątpliwości należy jak najszybciej skontaktować się z lekarzem. Badanie kleszcza usuniętego ze skóry, w celu sprawdzenia czy jest on nosicielem chorób, nie jest uznawane jako metoda diagnostyczna.

• Kleszcze groźne dla zdrowia !

Choroby przenoszone przez kleszcze są ważnym i narastającym problemem epidemiologicznym i klinicznym na świecie i w Polsce. Do zachorowań najczęściej rozpoznawanych w Polsce należą borelioza oraz kleszczowe zapalenie mózgu. Zakażenie boreliozą w pierwszej fazie przebiega bezobjawowo. Widoczne objawy w postaci okrągłego lub owalnego rumienia o czerwonym zabarwieniu mogą pojawić się w ciągu kilku tygodni od ugryzienia. Objawy te są niebolesne, zmieniające się wraz z upływem czasu aż do całkowitego zniknięcia. Zakażeniu towarzyszyć mogą również objawy grypopodobne oraz senność czy zaburzenia równowagi. Każde podejrzenie zakażenia należy skonsultować z lekarzem. Boreliozę leczy się terapią antybiotykową wyłącznie pod kontrolą specjalisty. Jeżeli u chorego nie występuje typowy rumień wędrujący rozpoznanie boreliozy wykonuje się poprzez badanie krwi. Zabezpieczeniem przed kleszczowym zapaleniem mózgu jest szczepienie, które uodparnia nasz organizm na tę chorobę. Warto je wykonać zimą lub wczesną wiosną, przed pierwszym wzrostem aktywności kleszczy, do którego zachęcamy !       

• Profilaktyka chorób odkleszczowych - projekt edukacyjny „Mały kleszcz - duży problem?

Ze względu na gwałtowny wzrost liczebności kleszczy oraz zwiększenie się obszarów ich występowania (coraz częściej można je spotkać w miastach: parkach, skwerach, przydomowych ogródkach, a nawet w piwnicach) bardzo ważna jest edukacja społeczeństw w tym temacie. Pracownicy Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Koninie realizują od pięciu lat wojewódzki projekt edukacyjny ,,Mały kleszcz - duży problem?”, którego celem jest edukowanie społeczeństwa oraz dzieci i młodzieży w w. w. temacie. Ponadto w ramach akcji ,,Bezpieczne wakacje 2023” po raz kolejny, przeprowadzane są spotkania z uczestnikami letniego wypoczynku poświęcone m.in. problematyce kleszczy oraz problematyce zdrowego stylu życia.