Wojewódzka Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Poznaniu

Borelioza z Lyme (choroba z Lyme, krętkowica kleszczowa, łac. borreliosis, ang. Lyme disease, Lyme borreliosis) jest wieloukładową chorobą infekcyjną przenoszoną przez kleszcze, wywołaną  przez krętki : Borrelia burgdorferi sensu lato.

Infekcja obejmuje skórę, stawy, serce oraz ośrodkowy i obwodowy układ nerwowy.

 

W Polsce liczba zarejestrowanych zachorowań na krętkowicę kleszczową systematycznie rośnie. W 2016 roku zarejestrowano rekordową liczbę 21 200 zachorowań co daje zapadalność na poziomie 55,23/100 tys. mieszkańców. Jest to 30-krotnie więcej niż w 1996 roku od kiedy dysponujemy pierwszymi ogólnopolskimi danymi.

 

Krętki B. burgdorferi dostają się do skóry żywiciela ze śliną żerującego kleszcza. Człowiek jest zakażany sporadycznie, gdy wkroczy w naturalne środowisko bytowania kleszcza. Ryzyko transmisji zwiększa się z czasem żerowania i oszacowano, że po 72h wynosi 100%.

Przebieg kliniczny boreliozy z Lyme zwykle dzielony jest na stadia:

Stadia kliniczne boreliozy z Lyme:

Postać wczesna
zlokalizowana 1-8 tygodni	rumień wędrujący (erythema migrans), miejscowa limfadenopatia, limfocytoma, łagodne objawy ogólne
rozsiana 3-26 tygodni	rumień wędrujący mnogi, zapalenie nerwów czaszkowych, zapalenie opon mózgowordzeniowych i mózgu, zapalenie korzeni nerwowych, zapalenie wielostawowe, zapalenie serca, zapalenie siatkówki i naczyniówki oka
Postać późna
6-12 miesięcy	zapalenie stawów pojedyncze lub mnogie, zanikowe zapalenie skóry, przewlekłe zapalenie opon mózgowordzeniowych i mózgu, neuropatia obwodowa

 

Rumień wędrujący jest najczęstszym objawem boreliozy z Lyme, występuje ponad połowy pacjentów. Rozwija się powoli w miejscu wkłucia kleszcza – w ciągu 3-30 dni. Właściwe rozpoznanie kliniczne jest zasadniczym elementem w podjęciu decyzji o niezwłocznym rozpoczęciu antybiotykoterapii.

Rumień wędrujący jest to zmiana o charakterze plamistym, owalna lub okrągła, czerwona, czerwonosinawa, rzadko bolesna, może być swędząca, o ostrych granicach, rozszerzająca się stopniowo na obwód, z przejaśnieniem w środku. Bywa porównywana do tarczy strzeleckiej, ale może być również jednolicie zabarwiona, zwykle u dzieci może też przyjmować postać obwódki, z ciemniejszym punktem w miejscu żerowania kleszcza.

 

 

Nie każda zmiana w miejscu ukłucia jest rumieniem wędrującym wywołanym krętkami B.burgdorferi. Pacjent zgłaszający się do lekarza z kleszczem do usunięcia lub bezpośrednio po jego usunięciu ma zwykle zaczerwienienie w miejscu żerowania kleszcza o charakterze plamisto-grudkowym, niewielkie, średnicy 1-2 cm stopniowo się zmniejszające.

NIE JEST TO OBJAW BORELIOZY !!!

Jest to odczyn zapalny - reakcja na kontakt z wydzielinami i wydalinami kleszcza. Zaleca się obserwację tego miejsca przez 4 tygodnie.

Utrzymywania się zaczerwienia lub jego powiększanie wymaga ponownej oceny lekarza.

Przyjmuje się za graniczną wielkość zmianę skórną o średnicy większej lub równej 5 cm. W przypadku wątpliwości pomocne jest zaznaczenie np. długopisem obrysu rumienia i obserwacja w kolejnych 1-2 dniach czy obwód zwiększa się (wędruje).

DIAGNOSTYKA:

Testy serologiczne w diagnostyce boreliozy z Lyme są badaniami laboratoryjnymi z wyboru. Wykrywają one przeciwciała przeciwko B.burgdorferi w klasach IgM i IgG.

Zalecane jest wykonywanie dwustopniowego badania, w którym pierwszym testem jest czuły przesiewowy test immunoenzymatyczny (ELISA) którego dodatni lub wątpliwy wynik jest potwierdzany testem Western-blot.

Laboratorium Mikrobiologii i Parazytologii Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Poznaniu  wykonuje testy ELISA (badanie akredytowane) oraz testy Western-blot.

Badanie najlepiej wykonać około 5-6 tygodni od ukąszenia przez kleszcza.

Grzeszczuk, A., Zajkowska J.M. (2018). Borelioza. Warszawa: PZWL.

Gathany, J. (2007). Pobrane z: https://en.wikipedia.org/wiki/Erythema#/media/File:Erythema_migrans_-_erythematous_rash_in_Lyme_disease_-_PHIL_9875.jpg

 

Kleszczowe zapalenie mózgu

Kleszczowe zapalenie mózgu jest ostrą chorobą zakaźną wywoływaną przez wirus kleszczowego zapalenia mózgu (wirus KZM) należący do rodziny Flaviviridae i rodzaju Flavivirus. Wirusy KZM zaliczane są do grupy arbowirusów (Arthropod-Borne viruses), czyli wirusów przenoszonych przez stawonogi. W Europie występuje wiele gatunków kleszczy, które mogą przenosić wirusa KZM, jednak największe znaczenie odgrywa kleszcz z rodzaju Ixodes ricinus – kleszcz pospolity.

Kleszcze występują na terenie całego kraju. Uprzywilejowanym miejscem występowania kleszczy jest środowisko wilgotne, obfitujące w roślinność.

W szczególności kleszcze upodobały sobie takie miejsca, jak obszary przejściowe między dwoma różnymi typami roślinności, brzegi lasów z graniczącymi łąkami, polany, brzegi rzek i stawów, zagajniki z zaroślami, jak również obszary zarośnięte paprociami, jeżynami, czarnym bzem i leszczyną.

 Człowiek najczęściej zakaża się przez ukąszenie kleszcza, należy jednak pamiętać, że nie wszystkie kleszcze są zakażone i że nie każde ugryzienie przez kleszcza niesie za sobą ryzyko zakażenia wirusem KZM.

Okres wylęgania KZM wynosi 7-14 dni, ale może ulec wydłużeniu do 28 dni lub skróceniu do 2 dni.

Trwałe następstwa choroby to:

•     porażenia ruchowe
•     zaniki mięśni
•     zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
•     upośledzenie umysłowe
•     zaburzenia koncentracji
•     zmiany osobowości
•     bezsenność
•     przetrwałe bóle głowy

DIAGNOSTYKA

W diagnostyce chorób przenoszonych przez kleszcze badane są specyficzne przeciwciała wytworzone przez organizm w celu obrony przed zakażeniem.
Przeciwciała klasy IgM:
Laboratoryjny znacznik świeżego zakażenia, powstają w ostrej fazie zakażenia wirusem KZM.

Przeciwciała klasy IgG:
Pojawiają się we krwi chorego nieco później i ich stężenie szybko narasta w trakcie przebiegu infekcji, osiągając  najwyższe miano w 6 tyg. choroby i utrzymują się do końca życia. Wykazanie wyraźnego wzrostu stężenia specyficznych przeciwciał klasy IgG (w powtórnym badaniu przeprowadzonym po dwóch tygodniach), jest potwierdzeniem ostrej choroby zakaźnej.
Po przyjęciu cyklu szczepień warto sprawdzić odporność poszczepienną.