Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Międzyrzeczu

Światowa Organizacja Zdrowia pod koniec 2022 roku poinformowała, że po raz pierwszy od lat wzrosła liczba osób zarażonych gruźlicą na świecie, w tym tą oporną na leki. W 2021 roku na gruźlicę zachorowało około 10 milionów ludzi na całym świecie, co oznacza wzrost w stosunku do lat ubiegłych. Zmarło około 1,6 miliona ludzi, a prawdopodobnie u 3 mln. osób gruźlica nie została zdiagnozowana i nie była leczona. Jeżeli chodzi o zapadalność na gruźlicę, to w Polsce jest sytuacja stabilna. Transmisja zakażeń nie jest duża, nowych przypadków jest mniej, przeważają wznowy wcześniejszych zachorowań. Świadczy o tym, wciąż malejąca liczba przypadków gruźlicy wśród dzieci oraz fakt, że od 2016 roku nie odnotowano żadnego zgonu dziecka z powodu gruźlicy. W naszym powiecie w roku 2023 zarejestrowano 4 przypadki gruźlicy, wszystkie dotyczyły uchodźców wojennych z Ukrainy. Wpisuje się to w ogólnopolski trend. Po agresji Rosji na Ukrainę doszło do wzrostu zachorowań na tę chorobę w Polsce o ponad 1,5 tysiąca w roku 2022.

Czym jest gruźlica? To bardzo stara choroba zakaźna. Dowody na gruźlicę kości znaleziono w szkieletach pochodzących ze Starego i Nowego Świata. Czynnikiem wywołującym gruźlicę są bakterie z grupy Mycobacterium tuberculosis, które są bardzo trudne do wyhodowania. Na jej zakażenie narażeni są zarówno mieszkańców najbiedniejszych regionów, jak i krajów wysoko rozwiniętych gospodarczo. Nowe infekcje prątkami gruźlicy pojawiają się w tempie 1 na sekundę. Ryzyko zakażenia prątkiem gruźlicy u każdego z nas wynosi około 10 proc. u osób z upośledzeniem odporności, np. uzależnionych, nosicieli wirusa HIV , chorych na AIDS oraz leczonych immunosupresyjnie ( np. po przeszczepach) ryzyko wzrasta nawet 35 – krotnie. Do zakażenia gruźlicą dochodzi głównie drogą kropelkową i pyłową. Chory, który wydala prątki wraz z kropelkami śluzu podczas kaszlu, oddychania czy mówienia jest podstawowym źródłem zakażenia. Ryzyko zakażenia jest zależne od czasu narażenia oraz od stężenia prątków w powietrzu. Przeniknięcie bakterii do płuc nie jest równoznaczne z zachorowaniem. Jednak od chwili przeniknięcia bakterii do organizmu ryzyko zachorowania utrzymuje się przez całe życie. Największe prawdopodobieństwo zachorowania występuje w pierwszym i drugim roku od zakażenia. Gdy prątki są wyjątkowo żywotne (zakaził nas chory w szczytowym stadium choroby), organizm nie zawsze daje sobie radę z inwazją. Prątki uczą się bowiem wytwarzać substancje chroniące je przed działaniem układu odpornościowego. Przedostawszy się do płuc, przenikają do komórek, z których są zbudowane pęcherzyki płucne. Tam rosną, aż rozerwą ich ścianki. Uszkodzone pęcherzyki szybko wapnieją, tworząc gruzełkowate (stąd nazwa gruźlicy) zgrubienia i w końcu obumierają. Ta część płuc już nie bierze udziału w oddychaniu. Do zakażenia może też dojść poprzez drogę pokarmową. Dochodzi do niego przez spożycie produktów zawierających prątki. Najczęściej są nimi surowe mleko bądź jego przetwory, które pochodzą od zakażonego gruźlicą bydła. W Polsce niebezpieczeństwo to jest znikome, gruźlica bydła zdarza się incydentalnie. Pasteryzacja bądź gotowanie mleka powoduje zabicie prątków. Rozpoznanie gruźlicy bywa bardzo trudne i zdarza się, że polega na eliminacji innych chorób. W celu uzyskania diagnozy wykonuje się wiele testów, w zależności od miejsca choroby. Gruźlicę atakującą płuca wykrywa się poprzez rentgen klatki piersiowej w celu zauważeniu zmian powiązanych z tą chorobą. Do potwierdzenia gruźlicy płuc konieczne jest wykonanie badań mikrobiologicznych. Natomiast testy antygenowe IGRA – służą do wykrywania utajonego zakażenia prątkiem gruźlicy.

Prątki gruźlicy są bardzo odporne. W niewietrzonej odzieży przeżywają 10 lat, w kurzu 20, na kartach książek – 40. Giną za to pod wpływem promieni słonecznych, a temperatura 75 stopni Celsjusza unieszkodliwia je po 10 sekundach. Leczenie jest w Polsce bezpłatne, od roku 1999 także dla osób nieubezpieczonych. Leczenie gruźlicy jest procesem długotrwałym. Po jej wykryciu chory musi być odizolowany i w tym czasie przebywa w szpitalu. Pobyt w oddziale izolacyjnym trwa do momentu, aż chory przestaje aktywnie zakażać (prątkować). To, w jakim czasie chory powróci do zdrowia, zależy w głównej mierze od  przestrzegania zaleceń, przede wszystkim w kwestii przyjmowania odpowiednich leków. Zwykle leczenie trwa przynajmniej 6 miesięcy. Bardzo ważnym elementem w profilaktyce gruźlicy są szczepienia. Szczepionka BCG jest najczęściej stosowaną szczepionką na świecie. W Polsce jest ona obowiązkowo podawana noworodkom przed wypisem ze szpitala. Chroni ona dzieci przed ciężkimi postaciami gruźlicy, np. gruźliczym zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych czy gruźlicą prosówkową. Szacuje się, że stosowanie szczepionki BCG w narodowych programach szczepień zmniejszyło o około 50 proc. liczbę zgonów wśród niemowląt nie tylko z powodu gruźlicy. Od 2017 roku w Polsce, działa  program opieki zdrowotnej związanej z profilaktyką gruźlicy, kierowany do osób z grup podwyższonego ryzyka zachorowalności.

 PAMIĘTAJ ! Wczesne wykrycie gruźlicy daje lepsze rokowania na jej wyleczenie.