Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Mielcu

Uważaj na kleszcze

Kleszcze to pajęczaki, które żyją powszechnie na terenie naszego kraju. Preferują miejsca wilgotne i obfitujące w roślinność. Najczęściej spotkać je można na łąkach, w lasach, na terenach podmokłych, porośniętych trawami i krzewami oraz nad brzegami jezior i rzek. Kleszcze można spotkać również w parkach i w ogródkach działkowych. Te pajęczaki są aktywne nawet w temperaturach w granicach 5 stopni Celsjusza, czyli w przypadku łagodnej zimy, właściwie prawie przez cały rok. Szczególnie przyciąga je ciepło, ruch powietrza oraz zapach potu.

 

Dlaczego kleszcze są niebezpieczne

Te małe zwierzęta mogą przenosić szereg różnych chorób. W Europie najczęściej są one wektorami bakterii Borrelia burgdorferi wywołującej boreliozę oraz wirusa KZM powodującego kleszczowe zapalenie mózgu. Samo ukłucie kleszcza często prowadzi do powstania zmian skórnych o charakterze alergicznym, ropnym, obrzękowym. Mogą one dawać różne objawy u ludzi, w zależności od wrażliwości układu odpornościowego.

 

Borelioza

Zwana jest również „chorobą z Lyme”. To najczęściej diagnozowana choroba odkleszczowa. Jej objawy są zróżnicowane, a niektóre z nich są podobne do innych chorób, przez co borelioza jest rozpoznawana przez lekarzy różnych specjalności (np. dermatologów, neurologów). Trzeba zwrócić uwagę, że nie każde ukłucie kleszcza prowadzi do boreliozy, gdyż nie każdy kleszcz jest nią zakażony. Ponadto, jeżeli od ukąszenia do prawidłowego usunięcia kleszcza z ciała minie mniej niż 24 godziny, to ryzyko zakażenia jest minimalne. Wynika to z tego, że chorobotwórcze bakterie znajdują się w jelitach kleszcza i zanim zdołają przedostać się z kleszcza do żywiciela poprzez gruczoły ślinowe, mija trochę czasu.

Jednym z najczęstszych objawów boreliozy jest tzw. rumień wędrujący, czyli zaczerwienienie w kształcie pierścienia lub owalnej plamy zlokalizowane wokół miejsca wkłucia kleszcza, rozszerzające się obwodowo. Może się on pojawić do 60 dni od ukłucia, jednak najczęściej widoczny jest w ciągu pierwszych kilku dni. Ale rumień nie zawsze towarzyszy zakażeniu Borrelią. Trzeba również pamiętać, że niektóre zakażenia przebiegają bezobjawowo, bo organizm sam sobie radzi z bakterią.

Inne objawy, które mogą wystąpić w początkowej fazie choroby to zmęczenie oraz zawroty i bóle głowy. Później ujawniają się różne inne symptomy, np. porażenie nerwu twarzowego, bóle i problemy z sercem, zapalenia stawu (najczęściej kolanowego), a nawet zapalenie opon mózgowo- rdzeniowych.

Leczenie boreliozy polega głównie na podawaniu antybiotyków. Jednak w przypadku późno wykrytego zakażenia skutki choroby mogą utrzymywać się dłużej niż sama antybiotykoterapia i może być konieczne leczenie wspomagające lub nawet rehabilitacja.

 

Kleszczowe Zapalenie Mózgu (KZM)

Jest to poważna choroba wirusowa mogąca prowadzić do groźnych powikłań. Wirus KZM atakuje komórki nerwowe mózgu oraz otaczające go struktury. Najczęściej do zakażenia dochodzi w wyniku ukłucia przez zainfekowanego kleszcza. Możliwe jest także zachorowanie w skutek spożycia niepasteryzowanego mleka lub jego przetworów pochodzących od zainfekowanych krów lub kóz.

W przypadku tej choroby nawet szybkie usunięcie kleszcza nie zapewnia ochrony, ponieważ wirus KZM znajduje się w ślinie, a nie w jelicie kleszcza. Jak dotąd nie ma leku skutecznie leczącego KZM. Istnieją jednak szczepionki ochronne.

Kleszczowe zapalenie mózgu najczęściej przebiega dwufazowo. Pierwszej fazie towarzyszy gorączka, ból mięśni oraz inne objawy przypominające grypę. Ze względu na to, że zachorowania na KZM przypadają w miesiącach letnich lub wczesnojesiennych, czyli poza okresem grypowym, objawy te, choć nieswoiste, połączone z ukąszeniem przez kleszcza mogą sugerować KZM. Drugiej fazie towarzyszą objawy neurologiczne, ponieważ dochodzi do zajęcia struktur w centralnym układzie nerwowym- najczęściej opon mózgowo- rdzeniowych, a nawet mózgu oraz rdzenia kręgowego. Pojawia się gorączka, silny ból głowy, oraz objawy związane z zajęciem w/w struktur: sztywność karku, napady padaczkowe, zaburzenia równowagi i świadomości, porażenia, a nawet zaburzenia oddychania. Statystyki wskazują, że około 1/3 pacjentów przechodzi zakażenie KZM bezobjawowo, kolejna 1/3 ma wyłącznie objawy grypopodobne, a pozostali przechodzą drugą fazę choroby, która prowadzi nawet do śmierci.

 

Inne choroby odkleszczowe

Znacznie rzadziej diagnozowane są w Polsce inne choroby przenoszone przez kleszcze takie jak: tularemia, gorączka Q, anaplazmoza, czy babeszjoza.

 

„Lepiej zapobiegać niż leczyć”

Najlepszą metodą ochrony przed chorobami odkleszczowymi jest unikanie ukłucia przez kleszcza. Na choroby takie jak kleszczowe zapalenie mózgu można także się zaszczepić. Jeżeli jednak dojdzie do ukłucia, ważne jest aby kleszcz był jak najszybciej usunięty. Ze względu na to, że w ślinie kleszcza znajdują się substancje znieczulające, jego ukłucie jest dla nas bezbolesne. Co za tym idzie, jeżeli po powrocie z miejsc gdzie mogą bytować kleszcze nie obejrzymy dokładnie swojego ciała, kleszcz może pozostać długo niezauważony.

Wybierając się na spacer do lasu, czy na łąkę zadbajmy o właściwy strój (jasna odzież z długimi rękawami i nogawkami, nakrycie głowy, pełne buty z wysoką cholewą). Zaleca się również stosowanie repelentów, czyli środków odstraszających kleszcze.