Odra
1. O chorobie
2. Jaki jest stan zaszczepienia przeciw odrze w Polsce?
3. Czy osoby dorosłe mogą zaszczepić się przeciw odrze?
4. Jakie rodzaje szczepionek przeciw odrze są dostepne w Polsce?
1. O chorobie
Odra to ostra, wirusowa choroba zakaźna, która bardzo łatwo się rozprzestrzenia wśród nieuodpornionych osób w każdym wieku i może powodować epidemie. Nie należy jej lekceważyć ponieważ powikłania z nią związane mogą być bardzo groźne. Źródłem zakażenia jest chory człowiek. Zakażenie szerzy się drogą kropelkową oraz przez bezpośrednią styczność z wydzieliną z jamy nosowo-gardłowej chorej osoby. Objawy występują po 10-12 dniach od zakażenia. Na 2-4 dni przed pojawieniem się charakterystycznej wysypki występuje gorączka, złe samopoczucie, zapalenie spojówek, katar, kaszel. Wraz z rozwojem choroby temperatura wzrasta do 39-41°C. W jamie ustnej pojawiają się białe wykwity otoczone czerwoną linią (plamki Koplika), a następnie czerwona wysypka stopniowo zlewa się w plamy i obejmuje całą głowę i ciało. Około 30% zachorowań przebiega z powikłaniami szczególnie wśród dzieci do 5 roku życia i dorosłych w wieku powyżej 20 lat. Najczęstsze powikłania to zapalenie ucha środkowego, które prowadzi do utraty słuchu, biegunka, zapalenie płuc, ostre zapalenie mózgu prowadzące do obrzęku mózgu, zaburzenia wzroku prowadzące do ślepoty, rzadkie ciężkie uszkodzenia mózgu znane jako podostre stwardniające zapalenie mózgu (SSPE), którego objawy pojawiają się kilka lat po chorobie. Odra jest najbardziej niebezpieczna dla dzieci do 5 lat oraz osób z zaburzeniami układu odporności. Co czwarta chora osoba wymaga hospitalizacji. Jedna na 1000 chorych umiera w przebiegu choroby.
Pamiętaj, że:
• Na odrę chorują głównie osoby niezaszczepione,
• Odra jest szczególnie niebezpieczna dla osób z osłabionym układem odpornościowym,
• W 2017 roku liczba osób chorych na odrę w Europie wzrosła czterokrotnie w stosunku do 2016 roku, odnotowano 39 zgonów,
• Rosnąca liczba zachorowań na odrę jest związana z większą liczbą rodziców, którzy nie zgadzają się na szczepienia dzieci.
Przed wprowadzeniem szczepień przeciw odrze w dzieciństwie chorowała prawie każda osoba. Epidemie występowały co 2-3 lata. W Polsce przed wprowadzeniem szczepień przeciw odrze (lata 1955-1974) liczba rejestrowanych przypadków kształtowała się od 70 000 do 130 000 w latach pomiędzy epidemiami oraz od 135 000 do 200 000 w latach epidemicznych. Umierało 200-300 dzieci, a tysiące miało ciężkie powikłania wymagające długotrwałej hospitalizacji. Obecnie w Europie obserwujemy niepokojący wzrost liczby zachorowań na odrę, w tym również zgony. Ogromna większość osób chorych nie była zaszczepiona. W Polsce każdego roku występuje od 100 do 300 zachorowań. Stan zaszczepienia dwoma dawkami przeciw odrze wynosi 94%. WHO prowadzi działania zmierzające do wyeliminowania odry.
Źródło: http://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/odra
2. Jaki jest stan zaszczepienia przeciw odrze w Polsce
W ostatnim dziesięcioleciu obserwujemy w Polsce zmniejszanie się odsetka dzieci szczepionych przeciw odrze, śwince i różyczce (MMR). Szczepienia przeciw odrze prowadzone są od 1975 r. Dzięki nim udało się znacząco ograniczyć liczbę zachorowań na odrę i zapobiec wielu powikłaniom i zgonom. Zgodnie z wstępnymi danymi NIZP-PZH w 2017 r. odnotowano stan zaszczepienia 94,0% dla dawki podstawowej szczepionki MMR, natomiast 93,0% dla dawki przypominającej.
Według aktualnych zaleceń Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) wszystkie kraje powinny szczepić co najmniej 95% wszystkich dzieci za pomocą dwóch dawek szczepionki MMR. Tylko wtedy będzie można uchronić wszystkie dzieci przed tą ciężką chorobą, a również te które są ciężko chore i mają przeciwwskazania do szczepień. Jest też szansa, że w przyszłości jak już wirus odry zniknie z powierzchni ziemi, będzie można zakończyć szczepienia przeciw odrze.
3. Czy osoby dorosłe mogą zaszczepić się przeciw odrze?
W wielu krajach Europy, np. za naszą wschodnią granicą występuje zwiększona liczba zachorowań na odrę. W związku z tym, że ok. 40% zachorowań na odrę dotyczy osób dorosłych powstaje pytanie o potrzebie szczepień przeciw odrze tych osób. Przemawia za tym cięższy niż zazwyczaj przebieg choroby u osób dorosłych oraz ryzyko przeniesienia zakażenia na dzieci, które nie zostały zaszczepione ze względu na zbyt młody wiek lub przeciwwskazania.
W Programie Szczepień Ochronnych szczepienia przeciw odrze osób dorosłych są wymieniane w grupie szczepień zalecanych, za które płaci osoba zainteresowana.
Osoba dorosła powinna ustalić swój potencjalny status odporności przeciw odrze na podstawie dokumentacji medycznej na temat przebytych chorób zakaźnych lub historii szczepień zapisanej w książeczce zdrowia. Przechorowanie odry w dzieciństwie zapewnia odporność na całe życie.
Jeżeli osoba dorosła nie wie czy w przeszłości chorowała na odrę lub nie ma dokumentacji dotyczącej szczepień przeciw odrze powinna się zaszczepić.
Szczepienie przeciw odrze obejmuje podanie dwóch dawek skojarzonej szczepionki MMR (przeciw odrze, śwince i różyczce) w odstępie 4 tygodnie lub dłuższym. Badania naukowe wykazały, że około 5% dzieci zaszczepionych jedną dawką szczepionki przeciw odrze lub szczepionki MMR nie wytwarza odporności na odrę. Po podaniu dwóch dawek brak odporności na tę chorobę wykazuje już tylko około 1% zaszczepionych, dlatego we wszystkich krajach wprowadzono do programów szczepień drugą dawkę szczepionki.
W przypadku udokumentowania podania dwóch dawek szczepionki nie ma potrzeby powtarzania szczepienia ani podawania kolejnej dawki szczepionki. Dokumentacja o podaniu dwóch dawek szczepionki przeciw odrze jest wystarczającym dowodem uodpornienia. Ponieważ szczepionka przeciw odrze należy do szczepionek żywych odporność po szczepieniu w znacznej mierze rozwija się na poziomie komórkowym i utrzymuje się do końca życia.
Badanie poziomu przeciwciał można traktować jedynie jako badanie pomocnicze, pamiętając o tym, że wynik ujemny nie musi świadczyć o tym, że nie mamy odporności przeciw odrze.
Obowiązkowe szczepienia przeciw odrze wprowadzono w Polsce w 1975 roku, przy użyciu pojedynczej dawki szczepionki przeciw odrze. Od 1991 roku wprowadzono drugą dawkę szczepionki początkowo podawaną w 8 roku życia. W 2004 roku wprowadzono szczepionkę przeciw odrze, śwince i różyczce (MMR) podawaną w dwóch dawkach (w 13-15 m.ż. i 10 r.ż., a od stycznia 2019 w 13-15 m.ż. i 6 r.ż.).
W przypadku osób po 50 roku życia warto pamiętać, że wychowywali się i żyli w czasach kiedy każdego roku na odrę rejestrowano od 70 000 do 200 000 zachorowań na odrę. Stąd też większość osób przechorowała odrę oraz kontaktowała się z wirusem odry w sposób naturalny, co znalazło swoje odbicie w wytworzeniu i przetrwaniu odporności przeciw odrze.
Uzupełnienie szczepień przeciw odrze zaleca się przede wszystkim osobom, które mają na co dzień kontakt z dziećmi np. w przedszkolu, szkole, pracownikom służby zdrowia oraz osobom podróżującym do krajów, gdzie są epidemie odry lub odnotowano niski stan zaszczepienia.
Źródło: http://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/odra/7
4. Jakie preparaty szczepionek przeciw odrze są zarejestrowane w Polsce?
Szczepionka przeciw odrze dostępna jest wyłącznie jako szczepionka skojarzona przeciw odrze, śwince i różyczce (tzw. MMR).
Do szczepionek skojarzonych należą:
1. Szczepionka: M-M-RVAXPRO
Typ szczepionki: szczepionka przeciw odrze, śwince i różyczce, żywa,
Antygeny: atenuowane szczepy wirusa odry, świnki i różyczki,
Podmiot odpowiedzialny: Sanofi Pasteur MSD SNC, Francja
Postać: proszek i rozpuszczalnik do sporządzenia zawiesiny do wstrzykiwań
Dawka: 0,5 ml;
2. Szczepionka: Priorix
Typ szczepionki: szczepionka przeciw odrze, śwince i różyczce, żywa,
Antygeny: atenuowane szczepy wirusa odry, świnki i różyczki
Podmiot odpowiedzialny: GlaxoSmithKline Biologicals S.A., Belgia
Postać: proszek i rozpuszczalnik do sporządzania roztworu do wstrzykiwań
Dawka: 0,5 ml.
3. Szczepionka: Priorix-Tetra (obecnie niedostępna na rynku polskim)
Typ szczepionki: szczepionka przeciw odrze, śwince, różyczce
i ospie wietrznej, żywa,
Antygeny: atenuowane szczepy wirusa odry, świnki, różyczki i ospy wietrznej
Podmiot odpowiedzialny: GlaxoSmithKline Biologicals S.A., Belgia
Postać: proszek i rozpuszczalnik do sporządzania roztworu do wstrzykiwań
Dawka: 0,5 ml.
W Polsce pojedyncze (monowalentne) szczepionki przeciw odrze nie są zarejestowane.