Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Pyrzycach

Co to jest Czerniak?

Czerniak to nowotwór złośliwy skóry. Pojawia się najczęściej na skórze, ale może wystąpić także w obrębie ust, nosa czy gałki ocznej.

W Polsce umieralność na tę chorobę jest o 20% wyższa niż w Europie, przy o 50% mniejszej częstości zachorowań.  Jedną z przyczyn tego stanu rzeczy jest późna wykrywalność oraz brak świadomości na temat profilaktyki czerniaka. Co roku wzrasta również zapadalność na czerniaka wśród dzieci i osób poniżej 20 roku życia. W Polsce czerniaki są nowotworami o największej dynamice wzrostu zachorowań.

Gdzie szukać czerniaka?

• na nogach, z przodu i z tyłu,
• plecach i karku,
• na skórze głowy między włosami,
• w miejscach, które w niewielkim stopniu są narażone na kontakt z promieniami UV np. na pośladkach,
• może być nowym znamieniem na skórze,
• może powstać z już istniejącego zdrowego znamienia pod wpływem słońca lub światła UV stosowanego w solariach.

Jak szybko rośnie czerniak?

Czerniak charakteryzuje się agresywnym wzrostem oraz wczesnymi i licznymi przerzutami, które są trudne w leczeniu farmakologicznym. Tymczasem, usunięcie czerniaka, kiedy choroba nie jest jeszcze zaawansowana, a działanie lekarzy ogranicza się właściwie do wycięcia znamienia, pozwala na wyleczenie prawie 100% chorych. Dlatego tak ważne jest jego szybkie i prawidłowe rozpoznanie. 

Warto wiedzieć, że nie tylko rozmiar czerniaka, który widzimy na skórze jest istotny. Bardzo ważne jest, czy czerniak urósł w głąb skóry, przebił się przez naskórek i skórę właściwą (która ma ok 1 mm) i dotarł do naczyń krwionośnych i limfatycznych. Naczyniami komórki nowotworowe docierają najpierw do węzłów chłonnych, które są najbliżej miejsca gdzie pojawił się czerniak. Węzły chłonne przez jakiś czas zatrzymują wewnątrz siebie komórki nowotworowe, ale po kolejnych kilku miesiącach ta bariera może być złamana i komórki nowotworowe przedostają się do całego organizmu.

Kto jest w grupie podwyższonego ryzyka?

• może rozwinąć się u każdego,
• bardziej narażone są osoby jasnej karnacji, rudych lub blond włosach, niebieskich oczach, licznych piegach,
• osoby o dużej liczbie znamion barwnikowych, znamion w miejscach drażnienia,
• ludzie, którzy doznali oparzeń słonecznych, szczególnie w dzieciństwie i słabo tolerujących słońce, opalających się z dużym trudem lub w ogóle,
• osoby przebywające w pełnym słońcu powyżej godziny dziennie i korzystające z solarium,
• bardziej narażone są osoby, u których w rodzinie występowały przypadki czerniaka lub innych nowotworów skóry.

Profilaktyka czerniaka

Czerniak złośliwy jest bardzo niebezpiecznym nowotworem skóry. Jednym z czynników ryzyka powstania takiego nowotworu jest promieniowanie ultrafioletowe. Chociaż objawy czerniaka łatwo rozpoznać, to często jednak bywają bagatelizowane. Zawsze kiedy widzisz nowe znamiona, narośla, przebarwienia lub zmiany w już istniejących pieprzykach, jest to sygnał, aby jak najszybciej skonsultować się z lekarzem. Wystarczy zapamiętać kryteria ABCDE, które mogą uratować życie.

Kryteria ABCDE czerniaka czyli jak badać pieprzyki i znamiona:

A - asymetria np. znamię "wylewające się" na jedną stronę;

B - brzegi nieregularne, nierównomierne, poszarpane, posiadające zgrubienia,

C - czerwony lub czarny i niejednolity kolor;

D - duży rozmiar, wielkość zmiany powyżej 6mm;

E - ewolucja, czyli postępujące zmiany zachodzące w znamieniu.

 

Znamiona które kwalifikują się do jednego z punktów ABCDE lub budzą niepokój powinny zostać zbadane przez lekarza dermatologa lub chirurga-onkologa. Badanie przeprowadzane u specjalisty jest szybkie, bezbolesne i nieinwazyjne. Lekarz ogląda skórę za pomocą dermatoskopu, który wychwytuje wszelkie atypowe zmiany.

Zasady ochrony przed czerniakiem:

• Raz w miesiącu dokładnie oglądaj swoją skórę – sprawdź, czy Twoje znamiona nie zmieniają się lub czy nie pojawiły się nowe,
• Jeśli zauważysz, że coś podejrzanego dzieje się z Twoim znamieniem, niezwłocznie udaj się do dermatologa lub chirurga-onkologa,
• Unikaj słońca w godzinach 11.00-16.00,
• Nie opalaj się w solarium!
• Jeśli chcesz się opalać, rób to z głową – pamiętaj o stosowaniu filtrów UV, noszeniu czapki i okularów przeciwsłonecznych.

Źródło: GIS, Ustawa o ochronie zdrowia przed następstwami korzystania z solarium, prace naukowe Instytutu Elektrotechniki (Słoneczne promieniowanie UV, a zdrowie człowieka), Akademia Czerniaka