Światowy Dzień Onkologii
04.10.2023
4 października obchodzimy Światowy Dzień Onkologii. Właśnie w tym dniu, na całym świecie głośniej mówi się o chorobach nowotworowych, ich profilaktyce i życiu z rakiem. Ma to na celu zapobieganie milionom zgonów każdego roku poprzez podnoszenie świadomości na temat raka i edukację onkologiczną.
Według danych statystycznych Krajowego Rejestru Nowotworów z rakiem zmaga się ok. 1,17 mln Polaków – co oznacza, że na każde 100 tys. osób w naszym kraju 440 ma zdiagnozowanego raka. Liczba nowych zachorowań w skali roku sięga blisko 170 tys.
Do najczęściej występujących nowotworów wśród mężczyzn należy rak prostaty, a wśród kobiet – rak piersi. Kolejne miejsca pod względem zachorowalności (niezależnie od płci) zajmują nowotwory płuc i jelita grubego.
W zachorowalności na raka duże znaczenie mają czynniki środowiskowe oraz obciążenie genetyczne – dlatego osoby, u których w rodzinie występowały problemy onkologiczne powinny wykazywać się szczególną czujnością pod kątem profilaktyki i badań kontrolnych. Na wiele aspektów naszego zdrowia możemy mieć jednak wpływ, często wprowadzając drobne nawet zmiany w codziennych nawykach i stylu życia. W jaki sposób możemy minimalizować ryzyko zachorowania?
Profilaktyka Pierwotna
- Pamiętajmy o odpowiedniej diecie i aktywności fizycznej. W codziennej diecie powinny znajdować się warzywa i owoce, nienasycone kwasy tłuszczowe np. awokado, dynia, oliwki, oliwa z oliwek, orzechy, ziarna słonecznika. Mają one działanie przeciwzapalne i antyoksydacyjne. Jadłospis należy uzupełniać produktami zwierzęcymi, spośród których najlepiej wybierać ryby, jaja, oraz chude mięso.
- Unikaj słodyczy, soli, wysoko przetworzonej żywności. U osób z nadwagą wzrasta ryzyko zachorowania na raka jelita grubego, nowotworów nerki, trzustki oraz gruczolaka przełyku. Warto wyrobić w sobie nawyk czytania etykiet produktów spożywczych czy kosmetycznych i wybierania tych z krótszym i bardziej naturalnym składem. W temacie kosmetyków pamiętajmy także o stosowaniu kremów z filtrem, które ochronią naszą skórę przed szkodliwym działaniem promieni słonecznych.
- Zrezygnujmy z używek, takich jak palenie papierosów czy nadmierne spożycie alkoholu. Rak płuc ma największy odsetek śmiertelności wśród mężczyzn spośród wszystkich nowotworów, a palenie tytoniu sprzyja zmianom nowotworowym nie tylko w ich obrębie, ale również jamy ustnej, trzustki, pęcherza moczowego, wątroby, nerki, szyjki macicy.
- Pamiętaj o odpowiedniej dawce snu. Na naszą odporność wpływa także stres - długotrwało osłabia działanie systemu immunologicznego. Dlatego warto pamiętać o odpowiedniej ilości snu, podczas którego organizm się regeneruje. Na brak odporności wpływ mają niedobory selenu, magnezu, cynku, żelaza, a także witamin z grupy B, istotne są również witaminy A, E i C.
- regularnie uprawiaj aktywność fizyczną
Profilaktyka wtórna
Dla leczenia raka kluczowe jest jak najwcześniejsze wykrycie zmian nowotworowych. Dlatego tak ważne są badania profilaktyczne, tym bardziej, że niektóre choroby mogą się rozwijać bezobjawowo nawet przez kilka lat (jak np. rak jelita grubego). Dla regularności badań warto prowadzić kalendarz profilaktyczny, zgodnie z którym w odpowiedniej częstotliwości będziemy je przeprowadzać. Co powinno się w nim znaleźć?
- Badania krwi i moczu – kontrolnie niezależnie od wieku powinniśmy wykonać raz do roku
- USG jamy brzusznej oraz RTG klatki piersiowej – co 5 lat
- Wizyta u ginekologa kobiet i badania cytologiczne - minimum raz do roku
- Po 40. roku życia do listy warto dodać EKG co trzy lata, gastroskopię raz na pięć lat.
- Pakiet badań dla kobiet powinien obejmować przezpochwowe USG narządów rodnych, USG piersi i mammografię, a mężczyzn – badanie prostaty.
Niezwykle istotna jest też samokontrola i obserwowanie reakcji naszego organizmu. Jeśli zauważymy objawy, które nas niepokoją, nie próbujmy ich bagatelizować czy zrzucać np. na efekt zwykłego zmęczenia. Konsultujmy się z lekarzem pierwszego kontaktu, który w razie potrzeby skieruje nas do odpowiedniego specjalisty. Warto przy tym wyrobić sobie pewne zdrowe nawyki, jak np. poszerzenie wieczornej pielęgnacji o samobadanie piersi i kontrolę stanu znamion na skórze. Panowie powinni również pamiętać o samobadaniu jąder przynajmniej raz w miesiącu.
Istotnym wsparciem medycznym w profilaktyce raka mogą być też szczepionki. Szczepienie przeciwko wirusom brodawczaka ludzkiego (HPV) i wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (HBV) może zmniejszyć ryzyko zachorowania na groźne nowotwory złośliwe – raka szyjki macicy oraz raka wątrobowokomórkowego.
Bez wątpienia nowotwory jako choroba cywilizacyjna stanowią we współcześnie jedno z największych zagrożeń dla życia i zdrowia. Dane statystyczne pokazują, że w ciągu 30 lat liczba chorych na nowotwory w Polsce wzrosła nawet dwukrotnie. Liczby te mogą wzbudzać niepokój, ale warto pamiętać, że rak to nie wyrok – rozwój współczesnej medycyny pozwala na coraz skuteczniejszą walkę z tą chorobą.
Największą pracę musimy wykonać jednak my sami – dbając o zdrowy styl życia i badania profilaktyczne.
Źródło: