Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Raciborzu

W województwie śląskim i warmińsko-mazurskim już po raz drugi ruszyła Kampania edukacyjna dotycząca profilaktyki chorób odkleszczowych pod hasłem „Nie bądź atrakcyjny dla kleszczy”.

Idea kampanii powstała w wyniku przeprowadzonej analizy epidemiologicznej zachorowań na choroby odkleszczowe, które stanowią niezwykle aktualny problem zdrowia publicznego. W 2021 r. odnotowano 1314 przypadków zachorowań na boreliozę, natomiast w 2023 r. zarejestrowano już 3388. Niepokojące są również statystyki zachorowań na kleszczowe zapalenie mózgu w 2021 r. odnotowano 1 przypadek, w 2023 r. odnotowano już 18 przypadków. W województwie śląskim dane wykazują stały wzrost liczby zachorowań na choroby odkleszczowe.

Mając na uwadze rosnącą liczbę zachorowań na boreliozę, Śląski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny i Warmińsko-Mazurski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny zainicjowali w 2023 r. działania informacyjno-edukacyjne skierowane do ogółu społeczeństwa, ze szczególnym uwzględnieniem: kadry pedagogicznej, dzieci i młodzieży, rodziców i opiekunów, seniorów oraz rolników.

Celem kampanii jest propagowanie podstawowych zasad ochrony przed kleszczami, edukacja w zakresie prawidłowego usuwania kleszcza, zwiększenie społecznej świadomości w zakresie profilaktyki chorób przenoszonych przez kleszcze, zwiększenie wiedzy na temat szczepień ochronnych jako skutecznej metody profilaktyki kleszczowego zapalenia mózgu.

W 2023 r. kampania „Nie bądź atrakcyjny dla kleszczy” spotkała się z bardzo dużym zainteresowaniem wśród każdej grupy do której została skierowana.

W tym roku kampania została wzbogacona o zajęcia edukacyjne pt. #LekcjaKleszczoochrony dla szkół podstawowych klas I-III - więcej informacji o akcji można uzyskać u powiatowych koordynatorów kampanii we właściwej terenowo Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej.

Co wiemy o kleszczach?
Kleszcze:
•    to stawonogi należące do pajęczaków z podgromady roztoczy,
•    w Polsce można spotkać 19 gatunków,
•    życie kleszcza składa się z trzech stadiów rozwoju: larwy, nimfy i postaci dorosłej,
•    są pasożytami zewnętrznymi wykorzystującymi swoich gospodarzy jako żywicieli,
•    ich pożywieniem jest krew i płyny ustrojowe,
•    polując cierpliwie czekają na spodniej powierzchni liści w pobliżu ścieżek na swoje ofiary,
•    polują wyczuwając zwiększone stężenie CO2 w powietrzu, ciepłotę ciała oraz zapach,
•    atakując, znieczulają miejsce wkłucia, by spokojnie żerować nawet przez kilka dni,
•    są bardzo odporne,
•    wytrzymują długie okresy suszy,
•    głodne dojrzałe osobniki są w stanie przetrwać w odrętwieniu nawet 800 dni, larwy i nimfy do 500 dni,
•    żyją średnio 2-4 lat,
•    larwy i jaja kleszczy giną w temperaturze poniżej -7°C,
•    łagodne zimy i wilgotne lata sprzyjają rozwojowi ich populacji,
•    zagrażają zdrowiu ludzi i zwierząt,
•    aktywność kleszczy rozpoczyna się, w zależności od temperatury gleby od 5-7°C, w końcu marca i trwa zazwyczaj do listopada.

Gdzie pojawiają się kleszcze?
Jeszcze jakiś czas temu kleszcze można było spotkać wyłącznie na wilgotnych, porośniętych gęstą trawą łąkach lub w lasach. Obecnie jednak pajęczaki pojawiają się nawet w przydomowych ogródkach, miejskich parkach lub placach zabaw. Żyją w miejscach lekko wilgotnych i obfitujących w roślinność, nie spadają z drzew.

Jak chronić się przed kleszczami?
Najskuteczniejszą ochroną przed ukłuciem przez kleszcza jest przestrzeganie kluczowych zasad, takich jak:
•    Ubieranie odpowiedniej odzieży - przed wyjściem w tereny zielone należy ubrać się tak, aby zakryć całe ciało np. długie spodnie, koszulę z długim rękawem, pełne buty, które znacznie utrudnią drogę kleszcza do naszej skóry. Wybierając jasną odzież, szybciej i łatwiej dostrzeżemy wędrującego pajęczaka.
•    Stosowanie repelentów - pamiętajmy o stosowaniu ich zgodnie z zaleceniami na etykiecie.
•    Obserwacja ciała po powrocie z terenów zielonych - po powrocie do domu dokładnie obejrzyj całe ciało. Ugryzienie kleszcza jest bezbolesne i może on pozostać niezauważony nawet przez kilka dni. Szczególną uwagę należy zwrócić na miejsca, w których skóra jest cienka i dobrze ukrwiona. Tam kleszcze wbijają się najczęściej. Należy również wyczesać włosy oraz wziąć prysznic.
•    Po powrocie do domu wytrzep odzież np. nad wanną, by usunąć kleszcze, które mogą znajdować się na ubraniu.
•    Szczepienie przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu - szczepić mogą się osoby dorosłe, dzieci można szczepić od 1 roku życia - aby skutecznie ochronić się przed zakażeniem konieczne jest przyjęcie 3 dawek szczepienia. Szczepić można się przez cały rok.

Co to są choroby odkleszczowe?
Choroby odkleszczowe to grupa chorób zakaźnych przenoszonych przez zainfekowane kleszcze. Do zakażenia zwykle dochodzi na skutek ukłucia, w czasie którego do krwiobiegu wraz ze śliną lub wymiotami kleszcza dostają się groźne patogeny – bakterie, wirusy i pierwotniaki. Choroby przenoszone przez kleszcze są ważnym i narastającym problemem epidemiologicznym i klinicznym w Polsce i na świecie. Najczęściej występującymi chorobami odkleszczowymi są borelioza z Lyme oraz kleszczowe zapalenie mózgu.

Co to jest borelioza?
Borelioza jest przewlekłą wielofazową chorobą układową charakteryzującą się występowaniem objawów skórnych, stawowych, kardiologicznych i neurologicznych. Różnorodność objawów oraz podobieństwo do wielu innych schorzeń znacznie utrudnia rozpoznanie. Na chwilę obecną nie ma szczepionki przeciw boreliozie.

Co to jest kleszczowe zapalenie mózgu?
Kleszczowe zapalenie mózgu jest chorobą powodowaną przez wirus KZM objawiającą się zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych, zapaleniem mózgu lub jednym i drugim. Może być śmiertelne.
Wirusem można się również zarazić, spożywając surowe, niepasteryzowane produkty z mleka koziego, owczego lub krowiego, ale jest to dużo rzadsza droga transmisji, odpowiedzialna za ok. 1% zachorowań).
Przed kleszczowym zapaleniem mózgu najskuteczniej chroni szczepienie.

Jak usunąć kleszcza?
W momencie zaobserwowania wbitego kleszcza w skórę, należy szybko i prawidłowo usunąć go z powierzchni ciała przy pomocy odpowiednich przyrządów do usuwania tych pasożytów. Kleszcza należy chwycić jak najbliżej skóry i ruchem lekko obrotowym energicznie pociągnąć do góry, miejsce po usunięciu kleszcza zdezynfekować. W przypadku pojawienia się rumienia lub innych objawów chorobowych należy skontaktować się z lekarzem.