Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Siedlcach

Astma, inaczej nazywana dychawicą oskrzelową, to przewlekłe zapalenie oskrzeli prowadzące do niekontrolowanego ich skurczu. Astma była znana już w starożytnym Egipcie. Od mniej więcej 50 lat obserwuje się wzrost zachorowań na astmę, zwłaszcza w krajach wysoko rozwiniętych. W 2019 r. międzynarodowa grupa ekspertów, zrzeszonych na rzecz zwalczania astmy (ang. Global Initiative for Asthma, Światowa Inicjatywa na Rzecz Zwalczania Astmy – GINA), określiła astmę jako chorobę heterogenną (niejednorodną, mającą wiele postaci) zwykle związaną z przewlekłym zapaleniem dróg oddechowych. Ponad miliard ludzi cierpi na choroby przewlekłe dróg oddechowych. W samej Europie ponad 130 milionów osób ma alergię górnych dróg oddechowych, a ponad 30 mln - astmę.  Według danych WHO przypadłość ta dotyka około 300 milionów ludzi na świecie.  W Polsce choroby układu oddechowego najczęściej występują u osób do 30. roku życia, ale jest ich również coraz więcej u osób starszych. Bardzo duży wpływ na przebieg tych schorzeń ma szereg czynników takich jak: palenie tytoniu, zanieczyszczenie środowiska, nadużywanie alkoholu.
Astma to schorzenie zapalne górnych dróg oddechowych, wynikłe na skutek nadwrażliwości oskrzeli na rozmaite czynniki, takie jak wysiłek fizyczny czy alergeny. Najczęstszymi objawami, utrudniającymi codziennie funkcjonowanie, są duszności i kaszel. Choć astma jest chorobą nieuleczalną, stosując odpowiednie leki można ją kontrolować, a w wielu przypadkach ograniczyć objawy do minimum i prowadzić aktywny tryb życia. Niestety, w krajach rozwijających się na całym świecie z powodu astmy umiera co roku ponad 200 tysięcy osób. Praktycznie każdą z tych osób można by uratować z pomocą podstawowych leków. Dokładne przyczyny zachorowania na astmę nie są znane. Swój udział mają zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe. Szkodliwe warunki pracy są odpowiedzialne za około 11% wszystkich zachorowań na astmę wśród dorosłych. Liczba chorych niestety stale wzrasta, a część z nich nawet nie wie o swojej chorobie.

Zarówno astma jak i alergia są uważane za choroby cywilizacyjne XXI wieku.

Alergia to nieprawidłowa reakcja organizmu na niegroźny zazwyczaj czynnik. Najczęściej pojawiające się objawy to nieżyt nosa, zapalenie spojówek, skurczy oskrzeli, trudności w oddychaniu, wysypki i bąble skórne. W skrajnych przypadkach reakcją organizmu na alergen może być wstrząs anafilaktyczny i zgon. Najczęściej występujące alergeny to roztocza, pyłki roślin, sierść zwierząt, zarodniki grzybów pleśniowych, wełna i pierze. Alergie, choć w zdecydowanej większości przypadków nie zagrażają bezpośrednio życiu człowieka, to poprzez swoje uciążliwe objawy w sposób znaczący zmniejszają jakość życia. Wiosna to ciężki okres dla alergików, zwłaszcza tych uczulonych na alergeny pyłków drzew. Uporczywy katar, łzawienie oczu, kaszel, zwłaszcza w nocy, to najczęstsze objawy. W Polsce główną przyczyną wiosennych problemów z układem oddechowym oraz zapaleniem spojówek są alergeny pyłku brzozy i spokrewnione z nią alergeny pyłku leszczyny i olszy.
 

Alergia na pyłki
Wśród osób reagujących sezonowo na alergeny wziewne, objawy ze strony układu oddechowego są zbieżne z kalendarzem pylenia roślin. Już pod koniec stycznia rozpoczyna się sezon pylenia leszczyny, choć to jeszcze środek zimy, a potem przychodzi czas pylenia olszy (luty/marzec) i brzozy (kwiecień/maj). Często objawy alergii (pyłkowicy) są mylone z przeziębieniem czy infekcjami, dlatego jeśli cyklicznie, co roku pojawiają się te same problemy zdrowotne, warto skonsultować się z lekarzem alergologiem.
 

Reakcje krzyżowe - pyłki i żywność
Objawy uczulenia (opisane powyżej) mogą powodować zarówno alergeny pyłku roślin jak również alergeny obecne w żywności. Mówimy wówczas o reakcjach krzyżowych, gdy jedno przeciwciało reaguje z co najmniej dwoma alergenami. Może to dotyczyć np. jednej grupy alergenów – w przypadku pyłku traw, jak również między różnymi grupami np. pyłkiem drzew i owocami, warzywami (kontakt z alergenem wziewnym powoduje nadwrażliwość na alergen pochodzący z żywności). W przypadku alergenu pyłku leszczyny obserwuje się u 15-20% chorych nadwrażliwość na niektóre owoce jabłko, brzoskwinię, gruszkę, orzechy laskowe. Podobną zależność obserwuje się też u osób z alergią na pyłek olszy i brzozy. U części pacjentów z alergią na pyłek brzozy, z czasem obserwuje się nadwrażliwość nie tylko na jabłko, ale także na seler i/lub marchew.
 

Zespół alergii jamy ustnej
Reakcje krzyżowe pomiędzy zbliżonymi pod względem budowy chemicznej alergenami inicjują rozwój zespołu alergii jamy ustnej OAS (ang. oral allergy syndrome). W Polsce pyłek brzozy jest alergenem, który najczęściej powoduje OAS, a także pyłek olszy, leszczyny, dębu i buku.U chorych pojawiają się charakterystyczne zmiany w postaci pokrzywkikontaktowej oraz obrzęku w obrębie jamy ustnej, łzawienie i zapalenie spojówek, chrypka. Może pojawiać się również duszność wywołana obrzękiem krtani. Opisane objawy mogą występować pojedynczo, a więc nietypowo np. tylko zapalenie spojówek, bądź jedynie świąd jamy ustnej i palców, gdzie nastąpił bezpośredni kontakt z alergenem. Zaleca się, aby chorzy na OAS przed zjedzeniem nowego owocu lub warzywa trzymali go w palcach przez pewien czas. Jeśli w przeciągu pół godziny nie wystąpią objawy, wówczas można wziąć do ust mały kęs i trzymać go przez kilkanaście minut nie połykając. Stosowanie takiej techniki jest pomocne w prostym diagnozowaniu nietolerancji na dany owoc/warzywo przez pacjenta. Zaobserwowano, że nietolerancja na owoce i warzywa związana z OAS w przeciwieństwie do alergii pokarmowych, występuje zwłaszcza u osób dorosłych niż dzieci. Na podstawie badań nad alergiami krzyżowymi wiemy, że wśród pacjentów uczulonych na alergeny pyłku brzozy, objawy OAS (Ustny zespół uczuleniowy)  występowały najczęściej po zjedzeniu jabłka, rzadziej marchwi i selera. W przypadku konsumpcji jabłka i marchwi objawy dotyczyły głównie jamy ustnej (świąd, obrzęk w obrębie jamy ustnej, pieczenie), natomiast po spożyciu selera częściej występowały niepożądane objawy ze strony przewodu pokarmowego (nudności, zgaga).

Warto pamiętać
Osoby uczulone na alergeny pyłków drzew mogą być narażone na nietolerancję niektórych owoców, warzyw, co jest następstwem reakcji krzyżowych pomiędzy alergenami wziewnymi i pokarmowymi. Z tego powodu warto obserwować reakcję organizmu i konsultować wszystkie niepokojące objawy ze specjalistami z zakresu alergologii.

Żródło: https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/alergia-na-pylki-drzew-i-zywnosc-reakcje-krzyzowe/#literatura
Źródło NFZ: https://ezdrowie.gov.pl/5678
https://www.nfz.gov.pl/dla-pacjenta/liczy-sie-kazdy-oddech/liczy-sie-kazdy-oddech-informacje/astma-choroba-z-ktora-mozna-zyc-seria-filmow-edukacyjnych,6291.html

Polecane strony www:
https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/jak-sobie-radzic-z-alergia-na-pylki
https://pacjent.gov.pl/jak-zyc-z-choroba/czy-masz-astme
https://dlapacjentow.pta.med.pl/
https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/co-warto-wiedziec-o-alergii-pokarmowej/
https://www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/alergie/alergia-objawy-rodzaje-leczenie-aa-xVQF-aAgV-7yFw.html
https://instytut-mikroekologii.pl/co-to-jest-alergia/