Choroby zawodowe

Postępowanie administracyjne prowadzone przez organy państwowej inspekcji sanitarnej w przedmiocie chorób zawodowych regulują przepisy: Kodeks pracy, rozporządzenie w sprawie chorób zawodowych, a także Kodeks postępowania administracyjnego.

Kodeks pracy
Rozporządzenie w sprawie chorób zawodowych
Kodeks postępowania administracyjnego

W toku tego postępowania organy inspekcji sanitarnej nie rozstrzygają

w którym zakładzie doszło do powstania choroby zawodowej mającej związek pracą (narażeniem zawodowym),
ani stopnia przyczynienia się określonego zakładu pracy do powstania u pracownika choroby zawodowej,

a mają za zadanie ocenić narażenie zawodowe pracownika w zakładach pracy.

Chorobą zawodową nie jest każda choroba, która powstała w związku z zatrudnieniem.

Ustawowa definicja choroby zawodowej mówi, że chorobą zawodową może być wyłącznie choroba wymieniona w wykazie chorób zawodowych, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana narażeniem zawodowym. Ustawodawca umożliwił, rozpoznanie choroby zawodowej u pracownika lub byłego pracownika w okresie jego zatrudnienia w narażeniu zawodowym albo po zakończeniu pracy w takim narażeniu, pod warunkiem wystąpienia udokumentowanych objawów chorobowych w okresie ustalonym w wykazie chorób zawodowych.

Materiały

Katalog zamknięty - wykaz chorób zawodowych
katalog_zamknięty_-_wykaz_chorób_zawodowych.pdf 0.19MB

Jak przebiega postępowanie w sprawie choroby zawodowej - etapy:

Zgłoszenie podejrzenia choroby zawodowej - rozpoczyna postępowanie,
Wszczęcie postępowania administracyjnego przez państwowego powiatowego inspektora sanitarnego (organ administracyjny),
Ocena narażenia zawodowego przez państwowego powiatowego inspektora sanitarnego - sporządzenie karty oceny narażenia zawodowego,
Przesłanie skierowania na badania wraz z kartą oceny narażenia zawodowego do jednostki orzeczniczej I stopnia,
Wydanie orzeczenia przez jednostkę orzeczniczą,
Wydanie decyzji administracyjnej przez państwowego powiatowego inspektora sanitarnego.

Zgłoszenie podejrzenia choroby zawodowej

Zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej może dokonać między innymi:

pracownik aktualnie zatrudniony - zgłasza podejrzenie za pośrednictwem lekarza sprawującego nad nim profilaktyczną opiekę zdrowotną,
były pracownik (nie musi za pośrednictwem lekarza).

Obligatoryjne zgłoszenie podejrzenia choroby zawodowej spoczywa na pracodawcy, lekarzu jednostki orzeczniczej oraz lekarzu i lekarzu dentyście¹ (z tym, że lekarz i lekarz dentysta poprzez skierowanie na badania do jednostki orzeczniczej).
Zgłoszenie podejrzenia choroby zawodowej przekazuje się:

właściwemu państwowemu powiatowemu inspektorowi sanitarnemu,
właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy,

których właściwość ustala się według miejsca, w którym praca jest lub była wykonywana przez pracownika, gdy dokumentacja dotycząca narażenia zawodowego jest gromadzona w tym miejscu, a w przypadku braku takiej możliwości - według miejsca, na terenie którego było ostatnie narażenie zawodowe.

Dane teleadresowe Państwowych Powiatowych Inspektorów Sanitarnych woj. świętokrzyskiego znaleźć można: https://www.gov.pl/web/wsse-kielce/kontakt-psse

Zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej, dokonuje się na formularzu stanowiącym załącznik nr 1 do rozporządzenia w sprawie sposobu dokumentowania chorób zawodowych i skutków tych chorób⁵, a w przypadku choroby zawodowej o ostrym przebiegu lub podejrzenia, że choroba zawodowa była przyczyną śmierci pracownika - dodatkowo w formie telefonicznej.

Materiały

Zgłoszenie podejrzenia choroby zawodowej - (wersja do wypełnienia)
Zgłoszenie_podejrzenia_choroby_zawodowej_-_(wersja_do_wypełnienia).docx 0.03MB Zgłoszenie podejrzenia choroby zawodowej - (wersja z wyjaśnieniami)
Zgłoszenie_podejrzenia_choroby_zawodowej_-_(wersja_z_wyjaśnieniami)_1.pdf 0.23MB

Wszczęcie postępowania administracyjnego przez właściwego inspektora sanitarnego

Państwowy powiatowy inspektor sanitarny po otrzymaniu zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej, zawiadamia o wszczęciu postępowania administracyjnego w sprawie choroby zawodowej. Zawiadomienie to przesyła do stron postępowania, tj. pracownika/ byłego pracownika oraz zakładów, w których pracuje i pracował.

Ocena narażenia zawodowego przez właściwego inspektora sanitarnego - sporządzenie karty oceny narażenia zawodowego

Pracownik/były pracownik - po otrzymaniu zawiadomienia o wszczęciu postępowania - musi przekazać do państwowego powiatowego inspektora sanitarnego informacje o:

przebiegu zatrudnienia celem umożliwienia organowi sporządzenia wywiadu zawodowego i karty oceny narażenia zawodowego (załącznik nr 4 do rozporządzenia w sprawie sposobu dokumentowania chorób zawodowych i skutków tych chorób),
w miarę możliwości, danych dotyczących rodzaju wykonywanych czynności - sposobu wykonywania pracy.

Zważywszy na zasadę pisemności postępowania administracyjnego powyższe informacje należy przygotować w domu i czytelnie podpisać¹.

Zachęcamy do skorzystania z zamieszczonych poniżej druków (Materiały) celem przekazania informacji o przebiegu zatrudnienia i wykonywanych czynnościach - sposobie wykonywania pracy, w podziale na czynniki, które wskazuje się jako przyczynę choroby zawodowej.

¹ Pisma utrwalone w postaci papierowej opatruje się podpisem własnoręcznym. Pisma utrwalone w postaci elektronicznej opatruje się między innymi podpisem zaufanym.

Materiały

Nadmierny wysiłek głosowy - pracownik
nadmierny_wysiłek_głosowy_-_pracownik_.pdf 0.21MB Czynnik biologiczny - pracownik
czynnik_biologiczny_-_pracownik_.pdf 0.20MB Hałas lub drgania mechaniczne - pracownik
hałas_lub_drgania_mechaniczne_-_pracownik.pdf 0.20MB Czynnik chemiczny - pył - pracownik
czynnik_chemiczny_-_pył_-_pracownik.pdf 0.20MB Monotypia - pracownik
monotypia_-_pracownik_.pdf 0.21MB Inne - pracownik
inne_-_pracownik.pdf 0.20MB

- informacje niezbędne do wypełnienia karty oceny narażenia zawodowego w związku z podejrzeniem choroby zawodowej i do przekazania jednostce orzeczniczej.
wzór - karta oceny narażenia zawodowego w związku z podejrzeniem choroby zawodowej.pdf

Państwowy powiatowy inspektor sanitarny, który wszczął postępowanie, wzywa pracodawcę do udzielenia informacji o zatrudnieniu i wykonywanych czynnościach przez pracownika, o czynnikach, mogących być przyczyną choroby zawodowej. Są to informacje:

charakterystyka wykonywanej pracy (rodzaj wykonywanych czynności - sposób wykonywania pracy),
wyniki badań oraz pomiarów stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy,
rodzaj, zakres i stopień obciążenia czynnościami,
chronometraż czynności powodujących obciążenie określonego układu lub narządu organizmu ludzkiego,
pozycja ciała podczas wykonywania czynności,
opis środków profilaktycznych podejmowanych przez pracodawcę w związku z narażeniem zawodowym,
wykonywane badania profilaktyczne w okresie zatrudnienia (kto wykonywał badania - nazwa i adres podmiotu przeprowadzającego badania), czy były orzekane przeciwwskazania do wykonywania pracy oraz czy pracownik korzystał z urlopów dla poratowania zdrowia (ile razy, kiedy).

Ponadto, zgodnie z rozporządzeniem, państwowy powiatowy inspektor sanitarny, w przypadku aktualnego zatrudnienia i wątpliwości dotyczących zgromadzonej dokumentacji, przeprowadza ocenę narażenia bezpośrednio u pracodawcy, uwzględniając ocenę ryzyka zawodowego.

Ocenę narażenia zawodowego w związku z podejrzeniem choroby zawodowej sporządza państwowy powiatowy inspektor sanitarny na formularzu wskazanym w przepisach (wzór powyżej) wykorzystując informacje pozyskane:

od pracownika,
od pracodawców,
z dokumentacji gromadzonej przez jednostki organizacyjne Państwowej Inspekcji Sanitarnej.

Przesłanie przez państwowego powiatowego inspektora sanitarnego skierowania na badania wraz z kartą oceny narażenia zawodowego do jednostki orzeczniczej I stopnia

Państwowy powiatowy inspektor sanitarny, który przeprowadził ocenę narażenia zawodowego, przekazuje ją w postaci karty oceny narażenia zawodowego (wzór powyżej) wraz ze skierowaniem na badania (w stosownych przypadkach) do jednostki orzeczniczej I stopnia w celu wydania orzeczenia o rozpoznaniu choroby zawodowej albo orzeczenia o braku podstaw do jej rozpoznania.

Na tym etapie postępowania administracyjnego rozpoczyna się postępowanie diagnostyczno-orzecznicze. Jego przebieg i czas trwania uzależniony jest od lekarzy orzeczników.

Zachęcamy pracownika do zgromadzenia dokumentacji medycznej i przekazania jej do jednostki orzeczniczej.

Wydanie orzeczenia

Wydawanie orzeczeń lekarskich zostało powierzone lekarzom spełniającym określone prawem wymagania kwalifikacyjne, zatrudnionym w jednostkach orzeczniczych I oraz II stopnia. Orzeczenie o rozpoznaniu choroby zawodowej albo o braku podstaw do jej rozpoznania wydawane jest na podstawie wyników przeprowadzonych badań lekarskich i pomocniczych, dokumentacji medycznej pracownika, dokumentacji przebiegu zatrudnienia oraz oceny narażenia zawodowego. To lekarzom orzecznikom prawodawca powierzył obowiązek analizy i rozstrzygnięcia (w postaci orzeczenia lekarskiego) czy pracownik/były pracownik wykonuje/wykonywał pracę w warunkach, które mogły przyczynić się do powstania choroby i czy istnieje związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy wykonywaną pracą, a powstałą chorobą. Lekarz orzecznik, który wydał orzeczenie lekarskie przesyła je do pracownika i do państwowego powiatowego inspektora sanitarnego.

Jeżeli pracownik badany w jednostce orzeczniczej I stopnia, nie zgadza się z treścią orzeczenia lekarskiego, może wystąpić z wnioskiem o przeprowadzenie ponownego badania przez jednostkę orzeczniczą II stopnia.

Wydanie decyzji administracyjnej

Po otrzymaniu orzeczenia/orzeczeń, państwowy powiatowy inspektor sanitarny weryfikuje orzeczenie pod względem formalnym uwzględniając kryteria:

czy jest wydane we właściwej formie,
czy jest uzasadnione oraz czy wyjaśnia w sposób logiczny i zrozumiały przyczyny podjętego rozstrzygnięcia,
czy jest podpisane przez uprawnionego lekarza zatrudnionego w jednostce orzeczniczej.

Jeśli orzeczenie lekarskie jest prawidłowe pod względem formalnym i zostało wydane zgodnie z przepisami prawa - wiąże państwowego powiatowego inspektora sanitarnego, co do ustaleń w nim poczynionych. Państwowy powiatowy inspektor sanitarny nie jest uprawniony do kontroli merytorycznej orzeczenia lekarskiego, ani też do dokonania własnych ustaleń, które prowadziłyby do odmiennego rozpoznania choroby zawodowej.
Dlatego państwowy powiatowy inspektor sanitarny wydaje decyzję w sprawie choroby zawodowej na podstawie między innymi orzeczenia lekarskiego. Jest związany treścią tego orzeczenia w zakresie poczynionych w nim ustaleń, tj. dotyczących schorzenia i jego przyczyn. Państwowy powiatowy inspektor sanitarny wydaje decyzję zgodnie z rozpoznaniem zamieszczonym w orzeczeniu lekarskim, co oznacza, że jeśli lekarz orzecznik rozpoznał chorobę zawodową, to państwowy powiatowy inspektor sanitarny wyda decyzję o jej stwierdzeniu. Jeśli orzecznik nie rozpoznał choroby zawodowej, to państwowy powiatowy inspektor sanitarny wyda decyzję o braku podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej.

Państwowy powiatowy inspektor sanitarny przesyła wydaną decyzję do wszystkich stron postępowania, tj. pracownika oraz zakładów, w których pracował lub nadal pracuje. W terminie 14 dni od otrzymania decyzji, każda ze stron postępowania, która jest niezadowolona z decyzji, ma prawo złożyć odwołanie do państwowego powiatowego inspektora sanitarnego, który wydał decyzję.

Zachęcamy do zapoznania się z materiałami publikowanymi na stronach internetowych dot. również zakresu profilaktyki chorób zawodowych:

profilaktyki chorób zawodowych
publikacje będące rezultatem zakończenia projektów przez Instytut Medycyny Pracy imienia prof. J. Nofera

Tekst ma wyłącznie charakter poglądowy i nie jest wiążący, został przygotowany na podstawie wybranych obowiązujących aktów prawnych, weryfikacja obowiązków lub zgodności produktów/wyrobów powinna odbywać się na podstawie obowiązujących przepisów prawa.

Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 572)
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1465 z późn. zm.)
Ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 437)
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1836)
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 1 sierpnia 2002 r. w sprawie sposobu dokumentowania chorób zawodowych i skutków tych chorób (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 572)
wyrok NSA z dnia 28.01.2015 r. sygn. akt II OSK 1549/13
wyrok NSA z dnia 23 kwietnia 2015 r., sygn. akt II OSK 2289/13
wyrok NSA z dnia 5 stycznia 2007 r., sygn. akt II OSK 1078/06