Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Wąbrzeźnie

Zatruciem pokarmowym nazywamy ostre schorzenie przewodu pokarmowego, występujące w krótkim czasie po spożyciu potraw lub produktów spożywczych zawierających chorobotwórcze bakterie, toksyny, pasożyty, rotawirusy lub zanieczyszczenia chemiczne. Najczęstszą przyczyną zatruć pokarmowych w Polsce są bakterie i wirusy: salmonella, campylobacter, pałeczka czerwonki, pałeczka okrężnicy, gronkowiec złocisty, laseczka jadu kiełbasianego, listeria oraz rotawirusy.

Zatruciom pokarmowym sprzyja wyższa temperatura, kiepskie przechowywanie żywności, jedzenie w przygodnych miejscach. Najczęstszym powodem zatruć pokarmowych są produkty spożywcze, w których znajdują się bakterie lub ich toksyny, a także wirusy i pasożyty. Ignorowanie wymogów dotyczących higieny, nieprawidłowe przechowywanie produktów (na przykład w zbyt wysokiej temperaturze) i nieprzestrzeganie terminów przydatności do spożycia, zwiększa ryzyko wystąpienia zatrucia pokarmowego.

Chorobotwórcze drobnoustroje, a zwłaszcza wytwarzane przez nie toksyny wywołują zwykle podrażnienie i ostry stan zapalny błony śluzowej żołądka i jelit. Stan zapalny powoduje wzrost przepuszczalności ściany jelit. Woda z osocza krwi przechodzi wówczas z naczyń krwionośnych do światła jelita, a drobnoustroje i ich toksyny są usuwane z wymiotami i biegunką. Czas, jaki upływa od chwili spożycia zatrutego pokarmu do wystąpienia objawów, różni się w zależności od rodzaju drobnoustroju.  Najczęściej wynosi 6-36 godzin.

W ciepłej porze roku bakterie rozwijają się szybciej i zakażają tzw. wrażliwe surowce dla przetwórstwa spożywczego – np. jaja, mięso, mleko, itp. Najwięcej zatruć pokarmowych powodują nieświeże wyroby cukiernicze z dodatkiem kremów, lody przygotowywane metodą nieprzemysłową (nie z proszku), garmażeryjne sałatki jarzynowe z majonezem oraz potrawy   z jaj, mięsa, ryb, ich przetwory i konserwy. Są one narażone na szybkie zepsucie ze względu na dużą zawartość wody i skład chemiczny, stanowiący dobre podłoże do rozwoju mikroorganizmów. W związku z tym latem zdarza się więcej zaburzeń przewodu pokarmowego związanych ze spożyciem pokarmów zawierających substancje szkodliwe dla zdrowia.

Prawidłowe przechowywanie żywności w lodówce

Przechowywanie w lodówce jest ważnym sposobem utrzymywania żywności w sposób bezpieczny. Niska temperatura  ułatwia utrzymanie świeżości i spowalnia wzrost szkodliwych mikroorganizmów. Ten sposób przechowywania nie zmienia właściwości żywności.
Właściwa temperatura wewnątrz lodówki  to 5⁰ C na środkowej półce.  Jednak temperatura nie jest taka sama w każdym miejscu wewnątrz lodówki. Uwzględniając te różnice, możesz przechowywać swą żywność w optymalnych warunkach.
Najbardziej zimnym miejscem w lodówce jest dolna półka znajdująca się ponad pojemnikami dla warzyw (2⁰ C). Jest to miejsce przeznaczone dla świeżego mięsa i ryb. Ułożenie tych produktów na dole ma dodatkowe znaczenie – zapobiega to skapywaniu z nich treści na inne produkty.

Jaja, produkty mleczne, wędliny, ciastka oraz produkty oznakowane przy użyciu zwrotu „po otworzeniu przechowuj w lodówce” powinny być przechowywane na środkowych półkach (4-5⁰ C) oraz na półce górnej (8⁰ C). Szuflady na dole (do 10⁰ C) są przeznaczone dla warzyw i owoców, które w niższych temperaturach mogłyby być uszkodzone. Pojemniki lub półki na wewnętrznej stronie drzwi lodówki (10 – 15⁰ C) są przeznaczone dla produktów, które wymagają tylko lekkiego schłodzenia. Dotyczy to np. napojów, musztardy i masła.

Nie wkładaj do lodówki zbyt dużo pożywienia. Jeżeli jest ona przeciążona, co oznacza, że nie ma przestrzeni pomiędzy poszczególnymi produktami, to wtedy dochodzi do zaburzeń cyrkulacji powietrza, co z kolei zaburza osiągnięcie właściwej temperatury. Lodówka nie będzie pracować efektywnie,  jeżeli doprowadzimy do zbieranie się w niej szronu. Należy ją regularnie rozmrażać przy użyciu ciepłej wody z dodatkiem odrobiny octu, aby usunąć zapachy.

Zwróć uwagę, że niektóre produkty nie wymagają przechowywania w lodówce, a nawet w takich warunkach tracą swą jakość. Są to np. egzotyczne owoce, pomidory, rośliny strączkowe, ogórki i cukinia.  Chleb przetrzymywany w lodówce szybciej czerstwieje. Warzywa i owoce, które powinny dojrzeć przed spożyciem, również powinny być przechowywane w temperaturze pokojowej.

W lecie należy pokrętło temperatury nastawić na silniejsze działanie niż w zimie. Zawsze upewniaj się, czy drzwi lodówki są szczelnie zamknięte. Otwieraj lodówkę tylko wtedy, gdy jest to niezbędne i zamykaj jak najszybciej.

Przed umieszczeniem w lodówce produkty należy owinąć lub przykryć, aby zapobiegać utracie wilgoci i smaku. Resztki jedzenia należy wkładać do czystych, szczelnych pojemników. Nie wkładaj do lodówki dużych ilości ciepłego pożywienia, ponieważ to podwyższa temperaturę w całej lodówce; najpierw schłódź żywność w temperaturze pokojowej (ale pamiętaj, że pozostałości produktów gotowanych powinny być umieszczane w lodówce w ciągu 2 godzin po ich przygotowaniu).

Zamrażanie produktów spożywczych

Dlaczego zamrażanie jest dobrym sposobem przechowywania produktów spożywczych?

Zamrożenie opóźnia psucie się produktów spożywczych zmniejszając aktywność enzymów uczestniczących w procesach prowadzących do zepsucia oraz zapobiega namnażaniu się w nich mikroorganizmów. Woda zawarta w produktach zamarzając tworzy drobne kryształki i staje się nieosiągalna dla bakterii, które potrzebują jej w swoich procesach metabolicznych. Jednak większość mikroorganizmów (poza pasożytami) przeżywa zamrażanie. Dlatego należy zachować ostrożność zarówno przed zamrożeniem jak i po rozmrożeniu produktu spożywczego.

Jak postępować z resztkami posiłków

Najważniejszą sprawą jest pamiętanie, że żywność po przyrządzeniu powinna być przechowywana w lodówce lub zamrożona w ciągu dwóch godzin. Te dwie godziny obejmują okres, w którym potrawa jest już poza lodówką lub kuchenką czy piecykiem, zanim zostanie podana i okres przebywania na stole podczas posiłku. Pozostawienie żywności w temperaturze pokojowej przez ponad dwie godziny (lub jedną godzinę w upale), przyspiesza rozwój bakterii, stanowiąc zagrożenie dla zdrowia. Takiej żywności nie powinno się wykorzystywać ponownie i najbezpieczniej jest ją wyrzucić.   
Jedzenie, które stało w temperaturze pokojowej niespełna dwie godziny może być wykorzystane, jeśli było przygotowane z zachowaniem zasad higieny. Należy używać czystych naczyń, myć często ręce i nie dopuszczać aby żywność miała kontakt z nieumytymi powierzchniami.