Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Wąbrzeźnie

Światowy Dzień bez Tytoniu obchodzony każdego roku 31 maja to część programu Europy wolnej od dymu tytoniowego przyjętego na Konferencji Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) w Madrycie w 1988 roku. W tym dniu WHO stara się zwrócić uwagę opinii publicznej na kwestię zdrowotnych, społecznych i ekonomicznych skutków palenia tytoniu, koncentrując się za każdym razem na wybranym aspekcie tego złożonego problemu.

Światowy Dzień bez Tytoniu jest okazją do ogólnospołecznej akcji edukacyjnej informującej o zdrowotnych następstwach używania tytoniu, propagując jednocześnie zdrowy styl życia w środowisku wolnym od dymu tytoniowego.
Tegoroczna antynikotynowa kampania społeczna, przebiegająca pod hasłem: „Zobowiąż się do rzucenia palenia".
Tytoń to największy pojedynczy czynnik ryzyka przedwczesnych zgonów możliwy do wyeliminowania. Tymczasem jest on plagą zagrażającą światu, zwłaszcza w tych regionach, dla których straty wynikające z palenia tytoniu (choroby, niesprawność fizyczna, zmniejszona wydajność oraz przedwczesna umieralność) łączą się z innymi problemami ekonomiczno – społecznymi.

Dym tytoniowy zawiera 4 tysiące różnych substancji szkodliwych dla zdrowia, w tym aż 40 związków rakotwórczych (między innymi: aceton, metanol, piren, naftalen, kadm, tlenek węgla, benzopiren, chlorek winylu, cyjanowodór, amoniak, toluen, arsen, nikotynę).
Tytoń jest przyczyną, co najmniej 25 grup chorobowych zagrażających zdrowiu i życiu.
Wczesne skutki zdrowotne palenia tytoniu to krótki oddech, przyśpieszona czynność serca, astma, impotencja, niepłodność a także zwiększone stężenie tlenku węgla w surowicy krwi.

Odległe skutki zdrowotne palenia, w największym stopniu przyczyniające się do zwiększenia wskaźników zachorowań i umieralności, obejmują ataki serca i udary mózgu, nowotwory płuc i innych narządów (takich jak: krtań, jama ustna, gardło, przełyk, trzustka, pęcherz moczowy), białaczki oraz przewlekłą obturacyjną chorobę płuc.
Dym tytoniowy szkodzi nie tylko samemu palaczowi, ale i osobom z jego otoczenia.
Człowiek niepalący, przebywając godzinę w zadymionym przez palaczy pomieszczeniu, przyswaja taką ilość niitrozamin, jaka znajduje się w głównym dymie 35 papierosów z filtrem! Niepalący przez godzinę wdychają poprzez dym boczny taką ilość benzopirenu, najsilniejszego kancerogenu w dymie tytoniowym), jaką pochłonęliby wypalając 4 papierosy!
W szczególny sposób biernym palaczem, gdyż naprawdę przymusowym, jest nienarodzone dziecko, niemowlę, oraz małe dziecko, które nie mogą zmienić swojej sytuacji.
Gdy pali kobieta ciężarna, pali z nią jej dziecko. Przez łożysko szybko i w dużym stężeniu docierają do płodu składniki dymu. Nikotyna i jej pochodne oraz tlenek węgla przyczyniają się do patologii ciąży i porodu, odpowiadają za gorszy rozwój dziecka - tym gorszy, im więcej papierosów pali matka. Gdy ciężarna pali "tylko" 5 papierosów dziennie, masa ciała noworodka jest o 200-300 g niższa w porównaniu do noworodków matek niepalących. Jeśli pali więcej niż 10 - dziecko waży o 450 gram mniej.

Wypalanie przez kobietę ciężarną od 5 do 10 papierosów dziennie powoduje zmiany patologiczne w organizmie noworodka.

Badania ujawniły, że płód reaguje ostro i wyraźnie już na jednego papierosa!
Najważniejszymi czynnikami wpływającymi bezpośrednio na rozwój płodu są nikotyna i tlenek węgla. Nikotyna wpływa na wzrost tkanek, powodując zwężenie naczyń łożyskowych. Zaburzona zostaje częstość rytmu serca płodu oraz zmniejszają się ruchy oddechowe.

Stężenie tlenku węgla we krwi pępowinowej jest większe niż u matek, co wskazuje, że upośledzona zdolność wiązania tlenu przez krew płodu może być istotnym czynnikiem wpływającym na niedotlenienie rozwijających się tkanek i na masę płodów.
U kobiet palących w ciąży ryzyko samoistnego poronienia, obumarcia płodu i zgonu okołoporodowego jest wielokrotnie większe niż u niepalących.
Dwukrotnie częściej występuje też dystrofia płodu (masa ciała poniżej 2500g).
Palenie tytoniu jest przyczyną 11 procent przedwczesnych porodów.
W Polsce każdego roku rodzi się 120 - 140 tys. dzieci, które podczas pierwszych 9-ciu miesięcy istnienia razem z matką, są eksponowane na setki niszczących zdrowie związków chemicznych zawartych w dymie tytoniowym.

Badania naukowe wskazują, że wymuszone bierne palenie od momentu poczęcia do 4-go roku życia jest największym zagrożeniem dla zdrowia dzieci!
Dzieci są narażone na dodatkowe ryzyko, gdyż palenie tytoniu przez ich rodziców oznacza większe prawdopodobieństwo tego, że one same z czasem zaczną palić.
Chrońmy więc nasze pociechy przed wdychaniem dymu tytoniowego z otoczenia zanieczyszczonego przez dorosłych palaczy. Nie zgadzajmy się na palenie w obecności dzieci! Informujmy o zagrożeniach, jakie niesie za sobą palenie tytoniu przez kobiety w ciąży.

Dym tytoniowy składa się z prawie 4.000 związków chemicznych, z tego ponad 40 to substancje rakotwórcze. Ich działanie nie jest ograniczone jedynie do palaczy tytoniu, ale także dotyczy wszystkich tych osób, które przebywają w pomieszczeniach, gdzie występuje dym tytoniowy.

Oto przykłady niektórych substancji występujących w dymie tytoniowym:

• aceton - rozpuszczalnik, składnik farb i lakierów,

• amoniak - stosowany w chłodnictwie, składnik nawozów mineralnych,

• arsen - stosowany jako popularna trutka na szczury i inne gryzonie,

• benzopiren - związek o właściwościach rakotwórczych, wykorzystywany w przemyśle chemicznym,

• butan - gaz pędny, używany do wyrobu benzyny,

• chlorek winylu - związek używany np. do produkcji plastiku posiadający właściwości rakotwórcze,

• ciała smołowate - są odpowiedzialne za powstawanie nowotworów złośliwych u człowieka,

• cyjanowodór - kwas pruski, gaz używany przez hitlerowców w komorach gazowych do masowego ludobójstwa,

• DDT - insektycyd polichorowy,

• dibenzoakrydyna - używana przy produkcji barwników,

• dimetylonitrozoamina - związek wykorzystywany w przemyśle chemicznym,

• fenole - niszczą rzęski nabłonka wyściełającego oskrzela,

• formaldehyd - związek stosowany m.in. do konserwacji preparatów biologicznych,

• kadm - silnie trujący metal o właściwościach rakotwórczych,

• metanol - silne trujący związek chemiczny, używany do produkcji benzyn silnikowych,

• naftyloamina - wchodzi w skład barwników, używanych w przemyśle drukarskim,

• nikotyna - działa obkurczająco na ściany naczyń kwionośnych (w tym także naczyń wieńcowych zaopatrujących serce), zwiększa ciśnienie krwi, jest odpowiedzialna za niefizjologiczne przyspieszenie akcji serca oraz zaburzenia jegorytmu, wpływa również negatywnie na gen p53, który powstrzymuje niekontrolowany rozwój komórek, czyli powstawanie nowotworów,

• piren - związek używany w syntezie organicznej,

• polon – pierwiastek radioaktywny,

• tlenek węgla (czad, CO) - zmniejszając zawartość tlenu we krwi, w znaczny sposób utrudnia pracę serca i dotarcie tlenu do różnych części i narządów organizmu człowieka,

• toluidyna - stosowana w syntezie chemicznej,

• uretan - związek o właściwościach rakotwórczych.

Choroby mające istotny związek z paleniem tytoniu:

• nowotwory złośliwe: płuc, wargi, języka, jamy ustnej, przełyku, krtani, pęcherza moczowego, nerki, trzustki

• choroby układu sercowo-naczyniowego: choroba niedokrwienna serca, zawał serca, miażdżyca naczyń krwionośnych, nadciśnienie tętnicze

• choroby układu oddechowego: przewlekłe zapalenie oskrzeli, gruźlica

• choroby układu nerwowego: udar mózgu

• choroby układu pokarmowego: wrzody żołądka oraz dwunastnicy, przepukliny jelitowe

Wdychanie dymu tytoniowego, czyli bierne palenie, jest równie niebezpieczne jak samo palenie.

Boczny strumień dymu tytoniowego zawiera 35 razy więcej dwutlenku węgla i 4 razy więcej nikotyny niż dym wdychany przez aktywnych palaczy. Specjaliści odnotowują wiele przypadków zachorowań na choroby odtytoniowe wśród osób, które nigdy nie paliły tytoniu. Wdychanie bocznego strumienia dymu tytoniowego (ulatniającego się z papierosa) lub dymu wydychanego przez palaczy, zwiększa ryzyko wystąpienia raka płuc i chorób serca (np. choroby niedokrwiennej serca) u osób niepalących.
Boczny strumień dymu tytoniowego zawiera także wiele substancji alergizujących, powodujących łzawienie oczu, podrażnienie błony śluzowej nosa, kaszel, nawracające zakażenia układu oddechowego, a także uczulenia i w konsekwencji astmę.
Bierne palenie niesie więc za sobą identyczne skutki zdrowotne, co aktywne palenie papierosów. Powoduje nieżyt oskrzeli, zapalenie płuc, zapalenie migdałków podniebiennych, zapalenie zatok obocznych nosa, wysiękowe zapalenie ucha, obturacyjne zapalenie oskrzeli i astmę oskrzelową.

Według danych WHO co roku z powodu palenia papierosów i narażenia na działanie dymu tytoniowego umiera niemal 6 milionów osób (jeden zgon co sześć sekund). 63% zgonów jest spowodowanych przez choroby niezakaźne, których jednym z głównych czynników ryzyka jest palenie papierosów (niechlubne pierwsze miejsce należy do nadciśnienia tętniczego).

Naukowcy są zgodni, iż zarówno osoby palące papierosy, jak i wapujące, znacznie ciężej przechodzą infekcję wywołaną koronawirusem SARS-CoV-2 oraz  znacznie częściej w ich przypadku dochodzi do zgonów z tego powodu.