Regionalna Dyrekcja
Ochrony Środowiska w Bydgoszczy

W decyzjach derogacyjnych Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Bydgoszczy nakłada często obowiązek montażu skrzynek lęgowych dla ptaków i schronów dla nietoperzy. Wskazuje przy tym ich wymiary i miejsce montażu. Nie są to wytyczne, które można stosować z dużą dozą dowolności, ale warunki decyzji. Zgodnie z art. 56 ust. 7j ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody (Dz. U. z 2022 r. poz. 916 ze zm.) zezwolenia, o których mowa w ust. 1, 2, 2b i 2c, cofa się, jeżeli podmiot, który uzyskał zezwolenie, nie spełnia zawartych w nim warunków.

Różne typy skrzynek umożliwiają zmniejszenie konkurencji między gatunkami o podobnych preferencjach do miejsca założenia gniazda czy wyboru schronień. Na przykład sikory modraszki i bogatki, typowe dziuplaki, nieznacznie różnią się rozmiarem. Pierwsza ma 10,5 – 12 cm długości, a druga 13,5 - 15 cm. Oba gatunki mogą zasiedlić skrzynkę lęgową typu A, ale tylko modraszka zmieści się do skrzynki typu A1. Podobnie jest z wróblem i nieco mniejszym mazurkiem. W przypadku, gdy niszczone jest siedlisko lęgowe modraszki, słuszny jest montaż skrzynki typu A1, gdyż zapewniona zostanie kompensacja przyrodnicza dla tego gatunku – powstanie miejsce lęgowe, z którego bogatka czy wróbel, modraszki nie przepędzą.

Istotne jest, aby skrzynki lęgowe posiadały odpowiednie wymiary. Stosowanie dowolnych, zbyt dużych lub zbyt małych otworów i wysokości ścianek może powodować, że ptak nie będzie w stanie wejść do skrzynki, albo będzie zbyt łatwy dostęp do jaj i piskląt, które mogą zostać zrabowane przez kuny, wiewiórki, ptaki krukowate czy dzięcioły.

Schrony dla nietoperzy mają zupełnie inną budowę, niż skrzynki lęgowe dla ptaków, gdyż nietoperze wiszą w nich do góry nogami oraz nie potrzebują miejsca, z którego nie sturlają się jaja. Zdarza się, że nietoperz zajmie skrzynkę lęgową dla ptaków, ale jest to dla niego miejsce niebezpieczne. Śpiący w dzień ssak łatwo może stać się posiłkiem m.in. dla wspomnianych wyżej sikorek. Przy typowej budowie schronu z wąską szczeliną w dole konstrukcji takie niebezpieczeństwo jest zminimalizowane.

Miejsce montażu siedliska zastępczego również jest niezwykle istotne. W opracowaniach „ornitologicznych” załączanych do wniosku o wydanie zezwolenia np. na zniszczenie siedliska stanowiącego miejsce rozrodu jerzyków zdarza się, że autor wskazuje, że odpowiednia ilość siedlisk lęgowych tego gatunku znajduje się w pobliskim parku przy lesie. Pierwotnie gatunek ten był związany z wysokimi skałami i bardzo rzadko zdarza się, aby zagnieździł się on w dziupli. Znacząca większość jerzyków w Polsce do zakładania gniazda wykorzystuje szczeliny w budynkach, stropodachy itp. Zamontowanie skrzynki dla jerzyka na drzewie zakończy się albo jej niezasiedleniem, albo zajęciem jej przez mniej wybredny gatunek – nie zostanie zrekompensowana utrata miejsca lęgowego jerzyka.

Nawet wystawa czy nasłonecznienie skrzynki albo schronu, a także wysokość ich montażu, czy obecność wolnej przestrzeni pod siedliskiem zastępczym, zmniejsza lub zwiększa możliwość zasiedlenia jej przez zwierzęta. Jerzyki, pustułki i kawki gnieżdżą się zwykle wyżej, niż wróble. Jerzyki wychodząc ze skrzynki najpierw opadają, by potem wzbić się w powietrze. Pustułka jest sokołem i nie każdy gatunek będzie tolerował jej towarzystwo. Jest wiele niuansów, które powinien uwzględnić ornitolog lub chiropterolog planując miejsce montażu.

Nie jest sztuką zamontować cokolwiek i gdziekolwiek. Kompensacja przyrodnicza ma konkretny cel, a wykonanie jej niedbale nie tylko jest niezgodne z warunkami decyzji, ale stanowi również zwykłe marnowanie pieniędzy i przyczynia się do spadku populacji ptaków i nietoperzy na terenach zurbanizowanych. Co warte podkreślenia – spadku liczebności naszych sprzymierzeńców w walce z owadami i gryzoniami, które nas gryzą, niszczą plony, ogałacają drzewa z liści. Konieczna jest obecność naturalnych regulatorów inaczej będziemy skazani na opryski i trutki.