Regionalna Dyrekcja
Ochrony Środowiska w Łodzi

Z Dniem Kota, obchodzonym 17 lutego, kojarzą się nam przede wszystkim koty domowe. Warto pamiętać, że rodzina kotowatych jest znacznie liczniejsza. Poza dobrze znanymi nam Mruczkami i Filemonami, występują również osobniki dziko żyjące. Niektóre mają także nadane imiona, jak choćby sześć rysic Rózia, Hyża, Szelma, Mniszka, Luna i Azjatka, które w 2021 roku zasiliły populację rysi na Pomorzu Zachodnim. Samice trafiły na ten obszar w ramach długoterminowego programu reintrodukcji (reintrodukcja - ponowne wprowadzenie na stary obszar bytowania gatunku).

Żbik

• Na pozór żbik przypomina kota domowego, jest jednak typowo leśnym stworzeniem.
• Wygląd: charakterystyczną cechą żbika jest czarna pręga, która przechodzi wzdłuż tułowia. Czarne są również poduszki łap. Budowa ciała żbika jest mocniejsza niż przeciętnego kota domowego, futro zaś krótsze i gęstsze. Natomiast oczy są koloru żółtego.
• W Polsce żyje tylko około 200 osobników.
• Występują w Karpatach – w Beskidzie Niskim, Bieszczadach, Na Pogórzu Przemyskim i w Górach Sanocko-Turczańskich.
• Żbik jest typowym mięsożercą.
• W 1952 roku polski żbik został wpisany na listę gatunków objętych całkowitą ochroną. Choć podlegają ścisłej ochronie, coraz trudniej im przetrwać w ich naturalnym środowisku. 
• Zagrożenia:
  - możliwość krzyżowania z niekastrowanymi wychodzącymi kotami domowymi (potomstwo takich par jest płodne),
  - naturalnymi wrogami są też m.in. wilki, zdziczałe psy czy drapieżne ptaki, które polują na młode osobniki,
  - choroby,
  - rozwój cywilizacji,
  - tworzenie monokultur leśnych,
  - zmiany środowiskowe – wycinka lasów i istnienie dróg szybkiego ruchu między kompleksami leśnymi, co powoduje zmniejszenie terenów łowieckich i uboższe zasoby pokarmowe.

Ryś

• To największe drapieżniki z rodziny kotowatych występujące w Polsce.
• Wygląd: najbardziej charakterystycznym jego elementem są pędzelki na uszach, pomagają rysiom lepiej słyszeć (kępki włosów skupiają fale dźwiękowe i doprowadzają dźwięk do uszu). Zwierzę ma krótki ogon, długie łapy, krępą budowę i czarne cętki. Samce mają po bokach pyska dłuższą sierść, tzw. bokobrody. Są też zazwyczaj większe niż samice.
• W Polsce występują dwie populacje rysia: karpacka i bałtycka.
• Rysie mają duże wymagania przestrzenne poszukują rozległych i trudno dostępnych obszarów leśnych do życia. Obecnie na wolności rysie występują w północno-wschodniej i południowej części Polski. Występują głównie w Karpatach i na Pogórzu Karpackim oraz w puszczach: Białowieskiej, Knyszyńskiej i Augustowskiej oraz bardzo nielicznie na Mazowszu i Kujawach. A dzięki programowi reintrodukcji, który realizuje Zachodniopomorskie Towarzystwo Przyrodnicze, rysie są również w północno-zachodniej Polsce. W ramach tego projektu udało się już wypuścić na wolność ponad 60 rysi.
• Rysie prowadzą samotniczy tryb życia. Polują m.in. na sarny, jelenie, dziki czy ptaki.
• Ryś jest objęty ścisłą ochroną od 1995 roku. 
• Na terenie Polski w 2022 było 558 rysiów (dane GUS).
• Zagrożenia:
  - kłusownictwo,
  - choroby (np. świerzb),
  - fragmentacja terytoriów leśnych,
  - uproszczenie, ujednolicenie struktury gatunkowej i wiekowej, brak leżących drzew,
  - rosnące natężenie ruchu samochodowego oraz rozwój sieci autostrad i dróg szybkiego ruchu.

Podejmowane są działania, które zmierzają do zwiększenia populacji rysia w Polsce, np. odtworzenie i ochrona korytarzy ekologicznych, a także urozmaicenie struktury gatunkowej i wiekowej naszych lasów oraz konsekwentne zwalczanie kłusownictwa, a także wdrożenie programu reintrodukcji. Postulowany jest też lepszy monitoring saren i jeleni - bazy pokarmowej rysiów.

Wobec tak niskiej populacji rysia i żbika w Polsce, najlepszym prezentem dla tych kotowatych, będą nasze działania na rzecz zachowania różnorodności biologicznej. Wszystko w naszych rękach!